domingo, 3 de decembro de 2023

O RAÑAL DA MIÑA INFANCIA (3ª PARTE E FIN)

 Nas Crónicas de Arteixo desta semana poñemos fin a esta viaxe no tempo que realizamos ao longo das últimas semanas coa colección de fotografías dos anos 70-80 que nos cederon no Arquivo do Reino de Galicia, unhas fotografías que amosan o Rañal da infancia dun servidor!

Café Bar Chucho e casa dos de Xaquín
Casa de Chucho e Amelia
Casa vella dos do Camarín e casa de Chucho e Amelia
Casa nova e casa vella dos do Camarín
Casa de Abelardo e Pura
Casa de Jorge e Olga
Casa de Pancho e Concha
Casa do Xará
Casa de Manolo Boquete e Sara
Fábrica de Salgueiro
Fábrica de Salgueiro
Casa dos das Creghas
Casa de Pepe de Xaquín e María Canedo
Casa de Manolo Quintela e Carmiña do Santaio
Casa dos do Santaio
Casa dos do Castellano

domingo, 26 de novembro de 2023

O RAÑAL DA MIÑA INFANCIA (2ª PARTE)

Continuando co traballo iniciado a semana pasada, nestas Crónicas de Arteixo seguimos publicando a colección de fotografías que nos cederon no Arquivo do Reino de Galicia e que seguiremos compartindo con todas e todos vós ao longo das vindeiras semanas... unhas fotografías dos anos 70-80 que amosan o Rañal da infancia dun servidor!

Casa de Antonio de Fernando e Salomé
Casa dos de Fernando
Casa vella dos do Bichelo
Casa nova dos do Bichelo
Chabola de Ton
Casa dos de Abeleira
Casa de Dans e Chucha. A parte inferior era o "Bar Playa"
Casa de Eduardo e Lola. Á dereita, a chabola de Modesto
Casa dos do Xastre
Casa de Antonio "Batán" e Manola
Casa dos de Xaquín

domingo, 19 de novembro de 2023

O RAÑAL DA MIÑA INFANCIA (1ª PARTE)

Dende que abrín estas Crónicas de Arteixo alá por setembro de 2014, algún que outro veciño da miña aldea do Rañal sempre que pode tírame das orellas con certa retranca decindo que pouco ou nada publico neste espazo sobre o meu lugar de nacemento. Se cadra non lle falta razón mais, nestos máis de nove anos que xa ten de vida este espazo, publicamos máis dunha ducia de historias rañalesas que imos ampliar agora cunha serie de fotografías que nos cederon no Arquivo do Reino de Galicia e que compartiremos con todas e todos vós ao longo das vindeiras semanas... unhas fotografías dos anos 70-80 que amosan o Rañal da miña infancia!

Casa nova e casa vella dos de Tiso
Casa vella dos de Tiso
Casa do señor Manolo de Santiago e da señora Carme
Casa vella dos do Coireiro
Casa nova dos do Coireiro
Casa de Quico e Maruja de Pichel

Casa de Milio e Carme do Touciñeiro
Casa de Enrique e Carmiña
Casa nova dos da Leiteira
Casa vella dos da Leiteira
Casa dos de Bastón e, á dereita, casa vella dos da Leiteira


domingo, 12 de novembro de 2023

A TELLEIRA DE ARMENTÓN E OS BARREIROS DE MONTEAGUDO

  Ata hai relativamente poucos anos, antes de que se axilizaran os transportes e as comunicacións, practicamente a totalidade das materias primas procedían da contorna na que traballaban os artesáns, feito que limitaban as súas posibilidades ao que encontraban ao seu arredor e que condicionaba o proceso de fabricación e o acabado final dos seus produtos. 

 O barro, a auga e a leña (produtora do lume) eran elementos comúns e accesibles en boa parte das zonas do país. Deste xeito, ante a necesidade de útiles para a vida cotián e de dous elementos imprescindibles na construción de vivendas como eran o ladrillo e a tella, as olarías e as telleiras artesanais proliferaron ao largo e ancho de Galicia para fabricar todo tipo de cerámica. De seguro que este foi o momento do nacemento de topónimos como “oleiros” ou “telleira”, moi presentes en toda a xeografía galega.

  E como non podía ser doutro xeito, no municipio de Arteixo, concretamente na parroquia de Armentón, hai un lugar que se chama A Telleira, obviamente referido a unha instalación con forno onde antigamente se fabricaron tellas e ladrillos. 

 


Panorámica do lugar da Telleira, parroquia de Armentón

   Ademais, sabemos da existencia doutro lugar co mesmo nome na parroquia de Oseiro, no actual Polígono Industrial de Sabón, que estaba na zona que hoxe ocupan as instalacións da Leyma.

   Na parroquia de Larín temos localizada outra telleira da que nos fala Sebastián Miñano y Bedoya no seu Diccionario geográfico-estadístico de España y Portugal, magna obra composta por once volumes que foi publicada entre 1826 e 1829:

  “Esta parroquia (Larín) y la citada de Armentón componen el coto llamado de Anzobre, cuya jurisdicción fue del señor conde de Jimonde, y en ambas conocen a prevención el juez de Bergantiños y alcalde mayor de la Coruña. Produce 675 fanegas de trigo, 975 de maiz, 15 de centeno, 15 de cebada, 75 de habas, 7 ½ de avena y 1600 arrobas de patatas. Hay bastante arbolado, y su industria consiste en 8 molinos de agua, 1 batán, 4 telares y una fábrica de teja.”

   No que se refire á que houbo na parroquia de Armentón, a mesma que quedou reflectida co microtopónimo A Telleira, non temos información algunha dos anos que funcionou como tal, mais grazas a uns documentos do século XVII que localizamos no Arquivo do Reino de Galicia, sabemos que fornecía ao convento dos agostiños de Caión antes de 1772, que foi cando estos freires abandonaron a vila mariñeira e se estableceron no barrio coruñés da Pescadería (a día de hoxe a Praza e o Mercado Municipal de San Agustín da cidade herculina seguen mantendo viva a memoria desta orde relixiosa).

   Todas as telleiras precisaban un lugar onde extraer a materia prima para a posterior fabricación das tellas e dos ladrillos. Falamos dos chamados barreiros que, no caso da telleira de Armentón, estaban nas proximidades como así o reflicte, unha vez máis, a toponimia. Non deixa de ser curioso e significativo que a día de hoxe existan nesta zona da que estamos a falar dúas entidades de poboación coa denominación Os Barreiros, unha na parroquia de Monteagudo, onde está a Área Recreativa do mesmo nome, e outra na parroquia de Armentón, entidades que están separadas polo rego dos Barreiros (segundo María Rozamontes máis arriba chamado Ibia ou Río Xordán).

 


Lugar de Barreiros, parroquia de Monteagudo

Área Recreativa de Barreiros

    Eses documentos consultados no Arquivo do Reino de Galicia, que nos axudou a interpretar o prezado Marcos Emilio Amado Casdelo, é a resolución dun litixio do convento de Santo Agostiño de Caión contra un tal Juan Calvete e a súa muller “por una poca teja”, preito que levou o xuíz de Anzobre por agresión e impago e no que, entre outras cousas, dise que “(…) llegaron a la telleira de los Barreiros a buscar una poca de teja con unos carreteros”1

 

   Velaí está a telleira da Telleira!

   Ata a semana que vén!

__________

1 Vid. Arquivo do Reino de Galicia. Sinatura 1511-14.

xoves, 2 de novembro de 2023

ANSELMO PARDO E A BALEA VARADA EN BARRAÑÁN EN 1957

  Hoxe queremos homenaxear a unha das fontes orais deste espazo, a Anselmo Pardo, gran tecedor de relatos que nos deixou recentemente. 

   No seu domicilio de Sorrizo, Anselmo e a súa dona Luisa Fuentes recibiron, en non poucas ocasións, a quen escribe sempre coa maior das amabilidades ao tempo que abrían a cancela da súa memoria. Fantásticos paseos, abofé! Alí souben do 'Arctic', o barco belga naufragado no areal do Reiro en 1938; da historia de Sofia Baridó Schneider, avoa de Luisa; do cemiterio protestante de Arteixo e doutro feixe de contos, entre eles o da balea que varou en Barrañán en 1957, da que o Anselmo gardou na súa casa ata o último dos seus días un óso de máis de dous metros. Co humor e a retranca que o caracterizaban, en abril do 2012, cando estabamos preparando o libro O mar de Arteixo e os seus naufraxios, recordaba:

  "A balea penso que debía ter máis de vinte metros de lonxitude e varara xa medio apodrecida, nas Pedras do Esteiro. Eu daquela vivía en Chamín coa miña nai e meus irmáns, aínda era solteiro e xa estaba libre de quintas. Lembro que durante dous días uns operarios despezaron a carne, e que despois a transportaron en camións ata un curtidoiro, que seica había en Sofán. Durante eses días, por Barrañán, Chamín e Santaia ninguén paraba co cheirume. Era unha cousa nauseabunda. Mais aínda así, achegárase moita xente ata o areal para ver a balea. Algúns veciños, ao irse desfacendo pola parte da cauda, apañaron ósos das vértebras, para utilizalos como asentos. Eu apañei un, da parte dianteira, duns tres metros que aínda tiña algunha carne. Cando cheguei con el á casa, miña nai case me bota dela por causa do cheiro".                                      

  No sábado 16 de novembro de 1957, cando todo o mundo falaba da morte da cadela "Laika", pola falta de osíxeno na súa viaxe espacial a bordo do "Sputnik", El Ideal Gallego recollía nas sús páxinas, a información da balea varada en Barrañán e advertía que tiña espetados dous arpóns, que foran lanzados por un barco estranxeiro. Mesmo na semana antes, no domingo 10, o xornal coruñés daba conta da mesma balea, publicando na súa páxina dedicada ao porto, a seguinte información: 

AVISO A NAVEGANTES 

A 250 grados del Cabo Prior y a seis millas, se encuentran restos de ballena. Se comunica por si algún pesquero los quiere recoger. 

El Ideal Gallego tamén informaba no sábado 16 que " para evitar su total descomposición, será quemada con gasolina", mais o persoal da Comandancia e algúns veciños, que axudaron levando leña ata a praia, non foron quen de queimala. Segundo nos contara no seu momento Anselmo Pardo, "houbo persoas que pagaron por enterrala, pois o cheiro seguía sendo insoportable". Pardo, coa súa habitual retranca, falounos da utilidade que lle dera ao óso que extraera da balea:  

"Cando cheguei con el a casa e despois de que miña nai me quixese botar dela polo cheiro, eu díxenlle que o óso había de ser a miña herdanza, e que para onde eu fose, había de ir comigo. Cando me fun da casa, ao casar en Sorrizo, díxome que non me esquecese de levar a miña herdanza. Mais antes disto, diante da casa da miña nai fixéramos un alpendre, e utilizáramos este óso como pilar para termar dunha viga. Ao meu irmán e a min, non me digas o por qué, ocorreusenos plantar unha verza dentro del...e Meu Deus!, como medraba!. Anos máis tarde, co alargamento da estrada de Caión, tivemos que retirar o alpendre e xa foi cando trouxen o óso para Sorrizo, cando casei, polo que hai máis de cincuenta anos que o teño".

Anselmo Pardo no 2012, amosando un óso dabalea varada en Barrañán en 1957
                                      
     O feito de que esta balea varase neste lugar, tan perto das vilas de Caión e Malpica, onde os seus mariñeiros se dedicaron á pesca de cetáceos durante séculos, semellaba unha cousa simbólica, como se se quixesen rememorar tempos pasados, tempos nos que os mariñeiros destas dúas vilas, cunha audacia extraordinaria, eran admirados en Europa.

D.E.P., Anselmo!

domingo, 29 de outubro de 2023

DE VIVEIRO A SANTA ICÍA, A PENÚLTIMA VIAXE DO ACTOR GUSTAVO PERNAS

  Persoeiro cunha amplísima traxectoria na escena teatral e moi vencellado co municipio arteixán, concretamente ao lugar de Santa Icía, na parroquia de Morás, o protagonismo das Crónicas de Arteixo desta semana é para unha figura fundamental da dramaturxia galega contemporánea que hoxe, 29 de outubro de 2023, hai exactamente 5 anos que nos deixou. Falamos de Gustavo Pernas Cora, un dos precursores, dos que fixeron camiño entre a espesura nos tempos máis complicados do noso teatro, cando case todo estaba aínda por facer. 

Gustavo Pernas (Cortesía de Anxela G. Abalo)

    O noso homenaxeado nace en Viveiro (Lugo) un 26 de novembro de 1959 na rúa de Lourdes, antiga Porlier. Era o segundo fillo de Miguel Pernas e Mariblanca Cora, matrimonio que o ano anterior foran pais de Miguel -andando no tempo actor de televisión, cinema e dobraxe- e que posteriormente tamén o ían ser de Begoña, a máis nova da familia.

    Segundo nos contou Carlos Nuevo, Cronista de Viveiro, os primeiros anos de “Gus”, como así o chamaban os seus amigos da infancia e xuventude, transcorren entre as clases no Colexio das monxas Concepcionistas; as tardes no adro de Santa María compartindo xogos con seus irmáns e con Xavier, “Chuco”, Pedro, Alberto ou o propio Carlos Nuevo; as novidades do mundo da lectura da de 'Santiaguito', libraría-imprenta na cal seu pai levaba a contabilidade ao igual que noutros negocios de Viveiro; as películas no Teatro Moderno, no Nemesio -actual Pastor Díaz- ou no Orfeo; a plantación (o “Guscar”) de leitugas, patacas e fabas que “Gus” e Carlos tiñan no recheo dos que serían os novos colexios; no medio da abondosa fauna que trataba na casa con tanto agarimo (un can, unha gata, tartarugas, peixiños de cores…); as pequenas representacións teatrais no portal do seu domicilio na Avenida de Lourdes; ou das agradables conversas coa súa avoa Consuelo Muñoz “a Cubana”, de quen Gustavo ten confesado que foi a orixe das súas afeccións artísticas. Consuelo nacera en Ourense por motivos laborais de seu pai, director de orquestra, mais de moi cativa marchou coa familia para Cuba, onde a principios do século pasado chegaría a gozar de certa popularidade nos teatros da Habana como tiple de zarzuela.

 

Imaxe do ano 1963 tomada no parque de Viveiro, na praia de Cobas, que leva o nome de Pernas Peón, o avó paterno de Gustavo, a quen vemos comendo cos seus pais, os seus irmáns e a súa avoa materna Consuelo "La Cubana". O noso protagonista está ao seu lado, de perfil, mentres ela brinda (Cortesía de Anxela G. Abalo)

    A infancia daría paso á época no Instituto. “Gus” fai o primeiro ano de bacharelato en Viveiro. O segundo iniciao na localidade da Mariña mais íao rematar nos Maristas da Coruña, cidade á que a familia Pernas Cora chega en 1971 na procura de novas oportunidades.

   Gustavo pasa alí, na capital herculina, a súa adolescencia deixando entrever de cando en vez as súas notables capacidades artísticas. Nunha ocasión, mesmo participou co seu irmán Miguel na obra “Jesucristo Superstar”, representada nos Maristas.

    Inicia a etapa universitaria en Compostela e, despois de seis anos fantásticos, en 1981 licénciase en Xeografía e Historia, na especialidade de Historia da Arte, realizando, ademais, diversos traballos de investigación no campo do cine e do teatro. Excepto un verán no que traballou en Londres fregando pratos nun hotel, as vacacións sempre as pasaba en Viveiro, onde continuou fielmente a amizade cos amigos da infancia.

   Despois da Universidade, tendo claro xa que a súa vocación profesional non era outra que a escena, cursa estudos de Arte Dramático na RESAD (Real Escuela Superior de Arte Dramático) de Madrid, naquel Madrid dos anos de apoxeo da “movida”. Regresa a Galicia e forma con outros compañeiros, entre eles Jorge Rey, o colectivo Teatro das Catro Artes, participando no único espectáculo que producen, “Ubúe no outeiro” (producido en colaboración co Centro Dramático Galego), que estrean en 1985. Segundo o seu amigo Manuel F. Vieites, o texto escollido foi un síntoma do que estaba por vir.

    A partir de aí dedícase profesionalmente ao teatro, combinando traballos de actor en diferentes compañías co traballo de dirección e escrita dramática. É autor de relatos e guións para televisión e realizador de curtametraxes, ademais de traballar no mundo da dobraxe como actor e director.

   Nos oitenta coñece a Anxela G. Abalo, unha actriz de Vilagarcía -das Rías Baixas, como a ela lle gusta dicir- que empezara a facer teatro en Vigo e que posteriormente fixera periplo por diversos escenarios da xeografía galega, de Portugal e de Madrid antes de voltar de novo a Galicia. Se para Gustavo fora a súa avoa Consuelo “a Cubana” a orixe das súas afeccións artísticas, no caso de Anxela, que por riba de todo quería ser bailarina, puido ser Norma Fontenla, elemento mítico da súa infancia. Norma, primeira bailarina do corpo de ballet do Teatro Colón de Bos Aires, era curmá de Margarita, a nai de Anxela. O 10 de outubro de 1971, cando iniciaba unha viaxe en avión a Trelew (Patagonia arxentina) para unha presentación no Teatro Español desa cidade, a aeronave precipitouse ás augas do Río da Prata, falecendo todos os integrantes do ballet do Teatro Colón. Na Arxentina conmemórase esta data como o Día Nacional de la Danza.

   Anxela, que nos atendeu coa maior das amabilidades, recordaba como estableceron o seu domicilio en Arteixo. Eu daquela vivía en Compostela e Gustavo acababa de chegar do País Vasco, onde botara dous anos nos Estudios de Galdakao facendo dobraxe. Pensamos en quedar en Santiago, en ir para Vigo, para a Coruña… o caso é que comezamos a buscar un lugar onde vivir e xurdiu a oportunidade de Santa Icía. Encantounos a casa e o lugar. Foi a maxia dos Reis Magos (risas) xa que decidimos ir para alí o 5 de xaneiro de 1989. Naquela hora tiña unha compañía con Dorotea Bárcena que se chamaba “Medusa”; recordo que o señor que nos levaba habitualmente os trebellos de teatro axudounos a facer a mudanza. Ao chegar a Santa Icía, augurounos un futuro feliz naquela casa porque había unha maceira en flor no mes de xaneiro… 

     -É incrible, Anxela!. Aquí hai un microclima!

     -Pois haberá!

     -Ides ter moita felicidade e moito amor aquí!

  E foi así, tal cal o dixo”.

    Curiosamente, nesa altura Anxela coincide en “Sempre Xonxa”, a longametraxe de Chano Piñeiro, con Luís Pombo, o gran 'Kantri' de Santa Icía, que traballaba no equipo de decoración do proxecto. Nunha ocasión, despois da xornada de gravación, 'Kantri' fala con Ánxela durante a cea:

   -E logo ti de onde es?

   -De Arteixo. Compramos casa alí hai pouco.

   -De que parte de Arteixo? Porque eu tamén son de alí.

   -De Santa Icía.

   -De Santa Icía? Pero que Santa Icía? A Santa Icía da parroquia de Morás?

   -Santa Icía, de Morás.

   -Non poder ser! Que casualidade! Eu tamén són de Santa Icía!

   Historia ben linda, abofé!

    En Santa Icía ían nacer todos os proxectos de Gustavo e Anxela. Todos, os profesionais e os proxectos de vida. En 1989 a parella funda Ancora Produccións, compañía ancorada neste lugar da parroquia de Morás na que Gustavo pon en escena a maior parte dos seus textos, textos que dirixen e, ou, interpretan ambos os dous adquirindo o compromiso de facer un teatro crítico e reflexivo coa realidade e, case sempre, utilizando o vehículo da comedia para chegar ao espectador.

    Todo comeza en 1990 coa estrea de “O galego, a mulata e o negro”, espectáculo homenaxe a súa avoa Consuelo. Foi a súa primeira obra representada e a primeira de Ancora Produccións na que Gustavo, que encarna o papel do negro, comparte escenario con Anxela e seu irmán Miguel. Publica a obra en 1991 (Ed. Tristram), un texto que nese ano recibe o Premio Compostela ao mellor Texto Dramático, sendo nominado ademais como Mellor Actor Protagonista e Mellor Espectáculo.

    Conta Manuel Vieites que coa obra “O galego, a mulata e o negro” xa emerxen algúns dos trazos que máis van caracterizar todo o seu labor artistíco, profesional e vital: ironía, espíritu crítico, inconformismo e pulsión experimental, mais tamén unha visión certeira das causas e efectos da derrota, a que padecen millóns de persoas no mundo a causa dos intereses dos gobernos e das corporacións que manexan ao seu antollo as nosas vidas, coma se se tratara dunha simulación macabra.

 

Ano 1990. De esquerda a dereita Gustavo Pernas, Anxela G. Abalo e Miguel Pernas en "O galego, a mulata e o negro" (Foto de Kukas)

    Gustavo sempre admitiu sentirse “diestano”, é dicir, antes que nada, habitante do país que soñou Rafael Dieste, un país que ademáis de buscar a súa identidade no propio e no diferencial, non se enroca nese único obxectivo e sabe abrirse ao universo, pescudar as nosas orixes comúns na vella pel do mundo, abrir portas, encher de horizontes as fiestras baldeiras e colocar a nosa alma fronte a un espello sen maniqueísmos. Un día Gustavo quedou prendido e prendado das Historias e Invencións de Felix Muriel e agromou a mellor das sementes que pode dar a gran literatura, a de poñer nome á vida. En 1991 Anxela e Gustavo trouxeron ao mundo un novo habitante do país de Dieste e puxéronlle o nome de Muriel que andando no tempo, como non podía ser doutro xeito, tamén se ía converter en actor, un titulado superior en arte dramático que en 2012 iniciou o seu periplo profesional e que tamén xa se estreou como guionista na curtametraxe Carmesí (2020).

    Despois de “O galego, a mulata e o negro” chegarían outros éxitos como “Ladraremos”, comedia de amor e medo que estrea en 1996 e coa que acada o I Premio María Casares de Teatro ao Mellor Texto Dramático Orixinal, quedando finalista como Mellor Actor Protagonista e Mellor Espectáculo; ou “Fábula”, comedia nun só acto... sexual, que estrea en 1997 e que é nominada en seis apartados no II Premio María Casares de Teatro, Mellor Espectáculo, Mellor Texto Dramático Orixinal, Mellor Actor e Actriz Protagonistas, Mellor Escenografía e Mellor Vestiario. 

 

Gustavo e Anxela na obra "Fábula" (Foto da autoría de Anxo Rey)

    Precisamente, en 1997 empeza a impartir aulas en diferentes ámbitos do ensino: Profesor de Guión, Teatro, Linguaxes Audiovisuais ou Realización en Cine e Vídeo na Escola de Imaxe e Son da Coruña, de Guión e Dramaturxia no CEFORE da Coruña e Vigo ou no Master de Estudos Teatrais e Audiovisuais da Universidade da Coruña e de Arte Actual e Dramaturxia nesta mesma Universidade, na titulación de Pedagoxía Teatral. Un dos seus alumnos da Escola de Imaxe e Son da Coruña foi o realizador arteixán Fran Naveira, que recorda a Gustavo coma “un gran profesional, unha persoa motivadora, xenerosa, cercana e, sobre todo, un gran comunicador”.

    No ano seguinte, en 1998, estrea “Anatomía dun hipocondríaco”, comedia médica nominada no III Premio Maria Casares como Mellor Texto Dramático Orixinal e Mellor Escenografía que forma parte con “Ladraremos” e “Fábula” da Triloxía Comedias Paranoicas (Ed. Xerais, colección Libros do CDG), proposta pola Academia da Língua Galega, para o Premio Nacional de Literatura Dramática no ano 2000.

    Ao tempo que os proxectos de Ancora Produccións seguen aflorando en Santa Icía, Muriel vai medrando alí, criándose coma un neno máis da aldea.

   En 2000 Gustavo e Anxela estrean Sucesos” (Ed. Laiovento e Biblioteca Virtual da Universidade da Coruña); en 2001 Footing”, obra pola que o noso homenaxeado acada o X Premio Rafael Dieste 2001 da Deputación da Coruña, e que publica na súa editorial no mesmo ano; en 2004 estrea Paso de cebra” coa que recibe en Barcelona o Premio MAX das Artes Escénicas 2006 (Ed. Laiovento xunto con Sucesos). En 2005 gaña o XII Premio Rafael Dieste 2005 da Deputación da Coruña, por Final de película”, nominada ao Premio MAX das Artes Escénicas 2007, publicada na Colección de Teatro da Deputación e estreada en 2006.

 

Barcelona, 2006. Recibindo o Premio MAX das Artes Escénicas por "Paso de cebra", das mans de Boris Izaguirre (Arquivo de Ancora Produccións)

    O noso protagonista era unha persoa dunha moi notable e extensa cultura. As súas inquedanzas levárono por camiños diversos, moi especialmente pola indagación nos territorios das artes plásticas e das artes da imaxe. No 2006 agasallounos cun interesante traballo, o ensaio de Historia da Arte “Os ollos de Victorine e a construcción da cuarta parede”, no que a partir dunha longa e moi acertada reflexión sobre Le Déjeuner sur l´Herbe, o coñecido cadro de Edouard Manet, ofrece unha vibrante aproximación a un concepto central na escena contemporánea.

    Nese mesmo ano tamén publica o volume de pezas breves “Medidas Preventivas” (Ed. Biblos). No 2007 publica (Ed. Embora) a obra “Taras mínimas” e estrea no Auditorio Municipal de Narón “Medidas Preventivas”, obra dirixida por Flor Maceiras pola que recibiu o Premio AELG (Asociación de Escritores en Lengua Galega) ao mellor texto teatral 2007.

    No 2008 o Centro Dramático de Viana do Castelo estrea “Taras mínimas” baixo a dirección de Jorge Castro Guedes e recibe o Premio Roberto Vidal Bolaño do Concello de Gondomar 2008 á traxectoria artística, xunto a Anxela G. Abalo e Ancora Produccións.

    No 2009 estrea Colgados, a incrible historia de Homesoga o colgado de Celeiro”; no 2010 Pisados, Botamán de Melide o home que falaba cos zapatos” e no 2012 “Snakizados, a delirante invención de NonHé”, triloxía dirixida por Anxela G. Abalo. Baixo o título de “Tres Logomonos”, ou monólogos ao revés como lles gustaba dicir, foron publicados na Editorial Laiovento no mesmo ano. Colgados”, “Pisados” e “Snakizados” son fábulas do noso tempo que tratan de personaxes que obran prodixios. 

 

Gustavo Pernas no Auditorio do Centro Cívico Cultural de Arteixo na obra "Pisados" (Foto da autoría de Anxo Rey)

    Tamén no 2012 gaña o Premio Alvaro Cunqueiro (Agadic, Xunta de Galicia) con Isóbaras”, publicado por Edicións Xerais de Galicia no 2013. Foi finalista con esta obra como mellor autor dramático 2014 na Festa das Letras, da Asociación de Escritores en Lingua Galega.

    No 2013, recibe o Premio Maruxa Villanueva de Interpretación por “Snakizados” e o Premio Fervenzas Literarias ao Mellor Libro de Teatro.

    A súa última publicación é “36 personaxes e un can” (para aula, casting e escena), dentro dos Cadernos da Escola de Imaxe e Son da Coruña (nº 14) que el mesmo coordina. Anxela G. Abalo, a súa namorada compañeira de viaxe, recorda que, días antes do seu pasamento, Gustavo daba unha clase maxistral no escenario do teatro do centro presentando este libro aos alumnos e escenificando algúns dos textos de microteatro. “Eu cheguei xa comezado o acto e o director da Escola, o querido amigo Xulio Xermade, díxome: está dándoo todo, coma sempre! E así foi como o vin por última vez nun escenario, ante os seus alumnos, profesores e achegados... dándoo todo... coma sempre.”

   Ao longo da súa vida, Gustavo Pernas publicou numerosas obras curtas en Casa Hamlet e na RGT, e participou en publicacións colectivas como: “La Nueva Dramaturgia Gallega” (coordinado por Manuel Vieites, Publicacións da Asociación de Directores de Escena de España. ADE. Madrid, 1996); “15 M, O pobo indignado” (coordinado por Alfredo Iglesias, Ed. Laiovento. Santiago de Compostela, 2011); Banqueiros” (Coordinado por Francisco Pillado Mayor); “A sucursal” ( Ed. Laiovento, Santiago de Compostela, 2012); ou Aforismos: O Riso Futurista” (Coordinado por Francisco Pillado e Xabier Seoane, Edicións Xerais. Vigo 2017).

   A súa prematura morte na Coruña no 2018, deixa textos inéditos a espera da súa publicación. Colaborador en distintos programas de radio e participante en numerosas mesas redondas, relatorios e conferencias, o noso homenaxeado era membro da Comisión Técnica de Teatro da Ponencia de Artes Musicais e Escénicas do Consello da Cultura de Galicia, onde organizara en 2000 as Xornadas sobre Escrita Dramática participando na publicación do Proxecto para a Escola Superior de Arte Dramática de Galicia. É Académico de Honra a título póstumo da Academia Galega de Teatro e da Asociación de Compañías profesionais Escena Galega. Foi membro fundador das mesmas. A súa obra foi estreada ou publicada en Portugal, Francia, Uruguai, EE.UU…

    En todos os seus espectáculos Gustavo participou como actor e director, sempre coa súa compañeira Anxela G. Abalo, outro exemplo de tesón e entrega que, a parte de levar a produción de cada un dos proxectos de Ancora, tamén actuaba e dirixía. 

   Ancora Produccións amosou as súas obras no Centro Cívico de Arteixo en numerosas ocasións cunha boa acollida por parte do público arteixán. Gustavo presentou algúns dos seus libros alí, tamén… xa que logo é o fin último da escrita teatral: a representación das obras, cousa que no seu caso tivo a sorte de ver en escena. Coa súa prematura morte en 2018 o teatro perdeu un magnífico actor, un notable director, un excelente dramaturgo e un poeta con maiúsculas… porque este arteixán de adopción era un poeta que escribía teatro.

   Nunha decisión plenamente xustificada, o Departamento de Cultura do Concello de Arteixo decidiu nomear unha das butacas do auditorio co nome de Gustavo Pernas. O seu espíritu está presente en cada acto cultural que alí se celebra!

 

Butaca "Gustavo Pernas Cora" do Auditorio do Centro Cívico Cultural de Arteixo (Cortesía do Departamento de Cultura do Concello de Arteixo)


FONTES:

 

LÓPEZ SILVA, INMA (2018): Síntome diestiano, Erregueté, Revista Galega de Teatro.

NUEVO CAL, CARLOS FRANCISCO (2018): No pasamento do gran amigo Gustavo Pernas Cora, La Voz de Galicia, 30 de outubro.

REVISTA LUZES (2018): Gustavo Pernas (Viveiro 1959-A Coruña 2018)

VEIGA, EVA (2018): Gustavo Pernas: deconstruír o establecido, La Voz de Galicia, 10 de decembro.

VIEITES, MANUEL F. (2018): Gustavo Pernas Cora. In memoriam, ADE/Teatro, n.º 173.