venres, 22 de decembro de 2017

PEPE VELO, "O SABIO DE LARÍN"

      Esta foi unha semana moi emotiva para dous dos adestradores arteixáns máis coñecidos: Arsenio Iglesias e Pepe Velo. Nun acto inesquecible no que a máis dunha persoa, entre elas a que escribe, lle caeu algunha que outra bágoa polas palabras que alí se escoitaron, especialmente as pronunciadas por Luís Alberto Martínez (presidente da peña deportivista de Oseiro La Cuesta), o técnico da Baiuca recibía este martes 19, unha máis que merecida homenaxe no salón de plenos do Concello sendo nomeado con todo merecemento Fillo Predilecto de Arteixo.

Pepe Velo (elnoticierodearteixo.com)
      Uns días antes, o xoves 14, o Centro Cívico acollía a VI Gala Provincial de Fútbol Base que cada ano organizan Áurea 5 e o Concello arteixán, un evento no que, no apartado de traxectoria deportiva, tamén se lle rendeu tributo a Pepe Velo, sen dúbida algunha unha das persoaxes máis significativas no eido do fútbol aficionado coruñés nas últimas décadas.

      Ben sabemos que Arsenio paseou o nome da súa localidade de nacemento por todo o Estado español baixo o alcume do “Raposo de Arteixo”. Caso semellante tamén foi o da localidade madrileña de La Hortaleza, que empezaría a ser coñecida grazas a Luis Aragonés, o chamado “Sabio de La Hortaleza”... mais un momentiño, aquí tamén temos o noso sabio particular, aquí temos a Pepe Velo, “o Sabio de Larín”.

      Nado nesta parroquia arteixá, concretamente no lugar do Piñeiro, o 20 de xaneiro de 1950, Pepe foi durante toda a súa infancia un neno pegado a un pelota, un neno que xogaba ao fútbol cos seus amigos na hoxe altamente transitada estrada AC-552, á altura do actual Bar Milagre, feito polo que seus pais foran sancionados nunha ocasión cunha multa de 50 pesetas da época pola Guardia Civil de Tráfico...”teríamos 10 ou 12 anos e xogábamos alí na estrada co meu balón...dúas pedras de cada lado facendo de porterías e ala, a darlle duro. Cando pasaba algún coche apartábamos uns intres e despois seguiamos co partido. Un día pararon os gardas de tráfico e marchamos todos escopeteados, pero eu voltei á estrada, ao noso “terreo de xogo”, porque esquecera alí o meu “YES”, o balón co que soñaba ser futbolista”.

Velo, futbolista do Larín
      Uns anos despois daquel incidente, Velo ficha nos xuvenís do Laracha. Dúas tempadas alí, nas que ata chegaría a disputar algún amigable co primeiro equipo, darían paso a súa fichaxe no once da súa parroquia de nacemento, entidade na que xogaría coma dianteiro ata o remate da campaña 1969/70, que foi cando o C.D. Larín deixaría de ser durante un tempo, ao igual que outros equipos da contorna, clube federado por mor da imposibilidade de cumplir, dada a importante cuantía económica das obras que había que afrontar, as novas esixencias que a Federación Galega de Fútbol impuxera naquela hora. Trala desaparición do Larín, Pepe ficha no Atlético Arteixo, que sería a entidade na que o noso protagonista poñería fin á súa traxectoria como futbolista federado para adicarse á Psicoloxía que, xunto á diplomatura en Traballo Social, foran as carreiras que cursara.

      No verán de 1975, ao pouco de rematar os seus estudos, o rapaz de Larín chega a Ourense para traballar no Hospital Psiquiátrico de Toén e dous anos despois, en xaneiro do 77, casa en Pastoriza con Lourdes, unha filla de galegos do concello coruñes de Trazo que nacera no municipio leonés de Fabero, na comarca do Bierzo, por ser este o destino do pai como garda civil.

      Tralo casamento a parella establece o seu domicilio en Ourense, onde Pepe continuaría varios anos máis exercendo no Psiquiátrico de Toén ao mesmo tempo que Lourdes tamén se gañaba a vida na rama sanitaria traballando como enfermeira no Hospital Provincial, onde un día atende a un pacente que respondía ao nome de Antonio Rodriguez. Na conversa pacente-enfermeira Lourdes cóntalle a este señor que o seu home Pepe era natural da parroquia de Larín, feito polo que a Antonio non tardarían en caerlle algunhas bágoas coa emoción do que estaba a escoitar xa que as casualidades da vida levárano a ser mestre da unitaria de nenos de Larín entre 1952 e 1954. Antonio Rodriguez viña sendo o marido da tan querida escritora ourensá Dora Vázquez, que fora mestra da unitaria de nenas de Larín dende 1952 ata 1967.

      En Ourense, onde nacería David, o único fillo do matrimonio, Pepe seguiría ligado ao mundo do fútbol fundando o C.D. Sanatorio Toén, equipo no que actuaba como capitán e que disputaría varios amigables co seu querido C.D. Larín que, tras unha longa paréntese, volvería a ser equipo federado na campaña 1979/80.

      En 1984 Velo e a súa familia abandonan a Cidade das Burgas e empeza a traballar na Delegación Provincial de Sanidade da Coruña, nunha unidade de saúde mental infanto-xuvenil. Son tempos nos que empezaría a compaxinar a súa actividade profesional coa súa paixón polo fútbol e, deste xeito, faise cargo dos equipos infantil e xuvenil do seu C.D. Larín ao mesmo tempo que realiza os cursos de adestrador de nivel 1 e nivel 2. O pouco tempo libre do que dispoñía nesa altura, xa que a parte da súa actividade profesional tamén estaría dando clases durante seis anos (1984-1990) no departamento de Traballo Social da Universidade de Compostela impediríalle obter o nivel 3 de adestrador, título que sacaría posteriormente.

Velo na súa etapa no Fabril
      Despois da súa extraordinaria labor en San Roque, onde permanecería ata o ano 1990, Pepe ingresaría no Calasanz, un dos equipos punteiros en traballo de canteira na cidade da Coruña. Alí, a súa metodoloxía de traballo empezaría a terse en consideración noutras entidades, entre eles o R.C. Deportivo da Coruña que o acabaría fichando en 1993 para traballar como segundo adestrador no Fabril, o filial do SuperDepor dos Bebeto, Mauro Silva, Fran e compañía. A chegada de Pepe “o Sabio de Larín” ao Fabril coincide cun troco na súa actividade profesional, xa que nese ano 93 empezaría a traballar no Sergas coma xefe de sección de inspección médica, cargo que ocuparía ata a súa xubilación.

Plantilla do Fabril 97-98 con Velo de 2º adestrador
  Velo permanecería seis tempadas como segundo adestrador do Fabril, as dúas primeiras (93-94 e 94-95) en Terceira División formando tándem con José Manuel Corral e as outras catro (95-96, 96-97, 97-98 e 98-99) con Carlos Ballesta en Segunda División B no que tamén estaba Tito Ramallo coma preparador físico. Aquel era o Fabril dos Dani Mallo, Aira, Padín, Viqueira, David, Maikel, Miguel de Vimianzo, o arteixán Adolfo e os laracheses Repi, Javi Fuentes e Carlos “o venezolano”, rapaces que nalgúns casos chegarían a debutar co primeiro equipo e que disputarían dúas promocións de ascenso a Segunda División, a máis lembrada a da campaña 96-97 disputada contra o Barakaldo, o Córdoba e o Elche na que os deportivistas chegaran a derradeira xornada dependendo de si mesmos mais, lamentablemente, acabarían perdendo ese partido en Riazor por 0-1 contra o Cordoba frustándose, dese xeito, o ascenso á categoría de prata do fútbol español.

Pele Velo cos ex deportivistas José Ramón e Fran
      Por aqueles mediados anos 90, “O Sabio de Larín” tamén entraría a formar parte do organigrama da Escola Galega de Adestradores da Federación Galega de Fútbol coma profesor titular de Psicoloxía Deportiva cargo, que, veintedous anos despois, aínda exerce na actualidade.
 
     Rematado o seu periplo como segundo técnico do Fabril, periplo que lle daría a oportunidade de coñecer a moitos futbolistas que acabarían xogando na Primeira División do fútbol estatal, Velo empezaría unha nova andaina ao converterse en adestrador de equipos da contorna como o Paiosaco, o Orzán, o Sporting Universidade da Coruña, o Olímpico de Rutís, o Orillamar ou o Sporting Meicende que, ao remate da tempada 2010-11, foi o clube no que puxo fin á súa traxectoria coma técnico para adicarse, dende entón, ao seu cargo na Escola Galega de Adestradores e ao seu querido C.D.Larín, equipo que preside dende o ano 2014.

venres, 15 de decembro de 2017

A VISITA QUE O PINTOR GERMÁN TAIBO E A SÚA MUSA SIMONE NAFLEUX REALIZARON EN 1918 AO PAZO DE ANZOBRE

     Levaba camiño de ser un pintor excepcional. E foino porque despuntaría cunha precocidade inaudita. Mais a súa morte, acaecida con tan só 30 anos, frustraría unha das carreiras máis prometedoras da plástica galega. Estamos a falar de Germán Taibo González (A Coruña, 1889-París, 1919), un artista que lamentablemente non tería tempo de desenvolver o seu talento mais con todo, nos poucos anos que viviu, tería ocasión de deixar un espléndido legado pictórico, parte do cal podémolo contemplar na actualidade en María Pita, na colección de arte do Concello coruñés, que posúe sete cadros de Taibo, adquiridos un ano despois da súa morte, e no Museo de Belas Artes, que alberga cinco, de distinta procedencia, coleccións nas que son memorables os sensuais espidos femininos, pintados en París e para os que pousou a súa muller, a francesa Simone Nafleux, a súa modelo predilecta.

Autorretrato de Germán Taibo, 1906.
      Taibo pasaría os primeiros anos da súa infancia na Coruña, cidade na que coincidiría con outro neno pintor: Pablo Picasso. Pouco tardaría o noso protagonista en amosar o seu talento para a pintura pois, con dez anos de idade, cando xa deixara a urbe herculina para irse a Arxentina coa súa familia, realizaría un retrato dos seus pais, un carpintero e unha ama de casa que antes de facer a maleta da emigración tiñan o seu domicilio en Santa Catalina.

     Germán encontraría en Bos Aires unha mecenas de orixe francesa que, vendo as habilidades do cativo, decidiría costearlle a súa viaxe e estadía en París e tamén, os seus estudos na considerada como unha das mellores academias do mundo, a Julién, cando o pintor aínda con cumprira os 16 anos. Na capital francesa, onde volvería a coincidir con Picasso, o artista galego percorrería os museos deixándose seducir polo impresionismo que pronto dominaría a súa pintura.

      O seu autorretrato, datado en 1906, e propiedade do Concello da Coruña, mostra xa unhas raras cualidades nun mozo de 17 anos: "Un lenzo revelador dunha destreza no debuxo, dunha sabia entonación das gamas e dunha profundidade psicolóxica que sitúan xa ao adolescente pintor coruñés na vangarda dos artistas galegos", escribiría a crítica.

Autorretrato con bombín
     De acordo co xornalista e crítico de arte herculino Alejandro Barreiro, Taibo permanecería na academia Julién seis ou sete anos. En 1908, logo de casar coa que fora modelo de varios dos seus cadros, Simone Nafleux, realizaría unha viaxe á Coruña, onde entraría en contacto con outros pintores coruñeses mais, con todo, a primeira noticia da produción de Germán Taibo nesa cidade non chegaría ata 1912, cando participou na primeira Exposición de Arte Gallego, con catro obras, entre elas o seu autorretrato de 1906. O pintor non asistiría á exposición ao encontrarse traballando na Costa Azul no cadro que o consagraría cunha medalla de prata no Salón dos Campos Elisios ao ano seguinte na capital francesa, A pastoral, un óleo evocador da Arcadia feliz, que forma parte da compra que fixo o Concello coruñés en 1920 ao pai do artista.

      Tras expor a súa obra en 1916 no Palace Hotel de Madrid cun grande éxito da crítica, de xeito especial a de Wenceslao Fernández Flórez, e do público, o pintor herculino conseguiría vender varias obras, o que lle reportaría unha suma de cartos que lle permitiu realizar varias viaxes na procura de atopar escenarios para iniciar unha nova etapa, onde a paisaxe pasaría a ser a protagonista da súa obra.

     Un ano despois presenta de novo algunhas obras na segunda Exposición de Arte Gallego na súa cidade natal, aínda que novamente non asiste á mostra por encontrarse pintando en París algúns dos seus lendarios espidos e o conmovedor cadro Morte de Abel, deixando atrás as súas viaxes pola Costa Azul e a Belle-Île, na Bretaña francesa, e as súas obras de recreacións paisaxísticas.

Nu
     En 1918, na plenitude da súa breve carreira artística, leva a cabo os seus dous mellores espidos. Simone, a súa musa, pousa tombada en ambos os cadros, que fan pensar noutros espidos clásicos: a Olympia, de Manet, e a Odalisca, de Ingres. Os dous cadros están na Coruña, cidade á que Taibo regresará ese mesmo ano fuxindo da gripe que arrasaba Francia tras a I Guerra Mundial, acompañado da súa muller e da súa filla, Raimunda. Na Coruña pintaría cadros como A fonte, un recuncho do xardín da Fábrica de Mistos, e tres paisaxes de profunda fondura galega: Souto de Elviña, Piñeiral de Elviña e Piñeiral.

     É precisamente no verán deste ano cando temos noticias de que Germán, Simone e a súa cativa Raimunda viaxan ata Armentón para pasar unha xornada no pazo de Anzobre convidados, xunto a outros persoeiros da Coruña, por Manuel Puga, o popular Picadillo, que fora alcalde da cidade herculina (cargo que xa ocupara en outubro de 1915) logo de que o coruñés Eduardo Dato se convertera en presidente do goberno estatal. Mais a actuación de Picadillo durante a folga xeral do 13 de agosto de 1917, levaríao a ser destituído na semana seguinte, iso sí, recibindo unha homenaxe de 6.000 obreiros sindicados e un pergameo asinado polas 27 sociedades obreiras coruñesas. 

     As informacións daquela tarde do verán de 1918 que pasaron en Armentón o pintor Germán Taibo e a súa familia ofrécenolas o xornalista galego Manuel Barbeito Herrera quen, no número 113 da revista Vida Gallega, cóntanos nun artigo ao que titula Los eidos de Anzobre. Por el camino abrupto algúns detalles daquela xornada, artigo que Barbeito inicia co percorrido que fan os convidados dende A Coruña ata o pazo de Anzobre:

"El sol implacable del mediodía cae á plomo sobre la carretera, ese camino hosco, polvoriento y sin la sombra de un árbol, que se pierde en las montañas de la costa, hácia Carballo. Los caballos arrastran el coche cansinamente, agobiados por el sopor de la hora, y de cuando en cuando un perro ladrador salta enfurecido junto á las ruedas.


     Germán Taibo, el pintor coruñés educado en los estudios de Roma y París y vuelto á la tierra natal después de largos años de ausencia, mira en silencio á los lados de la carretera, un poco sorprendido de la abrupta rudeza del paisaje tan opuesta á la apacible belleza de esos otros caminos que arrancan de la ciudad y serpean entre las frondas de Oleiros, el Burgo, Cambre, Abegondo ó los fértiles valles de Culleredo y de Barcia. Todo es duro y recio, por esta parte. La clara luz de los días de Julio no hace sino poner de relieve cada detalle del paisaje que tiene toda su fiera expresión entre las brumas invernales, cuando el fragor del oleaje cabalga en las alas del huracán.

     Unicamente, á la manera de un óasis, surge la breve y pintoresca lozanía de Pastoriza, con su santuario secular y su montaña que la imagen de piedra hace litúrgica, y más lejos la iniciación de los campos bergantiñanos, en el fondo de los cuales se abre á veces la oscura cadena de montañas para mostrar la maravilla azul coronada de espuma de la legendaria costa de la muerte.

     Frente á nosotros madame Taibo, recogida y sonriente, acaricia los cabellos de su hijita."  

     No artigo publicado na revista Vida Gallega, Manuel Barbeito Herrera tamén comentaba que ... "Y comiendo así, de esta manera escogida y delicada, parece complementaria la conversación sobre las cosas superiores. La emoción nacida de un cuadro de Taibo, por ejemplo, ganaría en intensidad cerca del pavo dorado que nos sirven, decorado por el rutilar del vino de Málaga que da á las copas apariencias de gemas enormes. Hablamos, pues, de los cuadros del artista, de sus luchas, de sus éxitos, de su labor futura. Pero la más bella obra de Taibo no está en su estudio de París ni figuró en la exposición tan alabada por los inteligentes cortesanos.

     La obra más perfecta, la más bella, está frente á nosotros. Se llama Raymonde, tiene seis años, el cabello rubio y los ojos serenos y dulces del color de los lagos bajo los sauces. La niña es semejante á una muñeca extraordinaria con ademanes de persona mayor de una encantadora precocidad. Se ha puesto una dalia en el hombro y aunque apenas entiende nuestro francés de bachiller aprovechado, sonríe amablemente perdonando la torpeza y agradeciendo el esfuerzo de quien intenta hacerse comprender. Y al fin, toda la admiración de los comensales es para la pequeña gallega nacida en París, á quien los alemanes tuvieron unos días prisionera en las orillas del Marne."

   Lamentablemente, uns días despois daquela xuntanza en Armentón, o 30 de setembro, Manuel María Puga Parga, o popular Picadillo, falecía con só 44 anos a cunsecuencia dunha gripe, unha enfermidade que tamén acabaría coa vida de Germán Taibo. O pintor volvera, a finais daquel ano, a París coa súa familia e falecería o 14 de febreiro de 1919 na súa casa da rúa Moulin Vert, quedando enterrado na capital gala. Acababa de cumprir 30 anos e de pintar o seu último cadro, O leñador e a morte.

       Trala morte do pintor, formaban parte do inventario que Simone Nafleux e o pai de Taibo realizaron na casa parisiense 50 cadros, 30 esbozos, 93 estudos, debuxos e apuntamentos, obras que cruzarían o Atlántico para ser expostas, con todos os honores, na Exposición de Arte Gallego de Buenos Aires, despois da cal uns cadros quedarían en París e a maioría serían traídos á súa terra de nacemento xa que o pai do pintor ofreceulle algunhas obras á cidade da Coruña, que finalmente as adquiriu en 1920 por 40.000 pesetas. Boa parte -unha trintena- mostráronse nunha exposición organizada en 1947 pola Academia de Belas Artes. Foi a última e gran ocasión de reunir o legado do xenio interrompido, legado do que forma parte un dos espidos máis fermosos da pintura galega, o da súa muller Simone Nafleux.

Nu de Simone Nafleux
     Os que tiveron a oportunidade de ver o retrato da francesa, de pel moi pálida e cabeleira loura, deitada con sensualidada sobre unhas telas quedaron tan impactados que incluso lle dedicaron un relato, como foi o caso do escritor Manolo Rivas en As chamadas perdidas. Nesta narración Rivas explica que durante o franquismo o arzobispo de Santiago fora de visita ao concello da Coruña e intentaron ocultar esta obra con unhas flores, que se caeron ao chan tras unha corrente de aire. O arzobispo, tras uns momentos de estupefacción, exclamou: "¿Pero por qué tiñan tapada esta gracia de Deus?".


FONTES:

BARBEITO, MANUEL. Los eidos de Anzobre. Por el camino abrupto. Vida Gallega: Ilustración General (Año X, Volumen VI, número 113), 15 de setembro de 1918.
24 de outubro de 2016. 
RIVAS, MANUEL. As chamadas perdidas. Edicións Xerais, 2002.
VILLAR, MARTA. El ayuntamiento muestra sus pinturas. 9 de decembro de 2008. 

xoves, 7 de decembro de 2017

O AVÓ MILIO, O TÍO MANOLO E AMANCIO ORTEGA

     Hoxe vou a contarvos unha historia que escoitei ducias de veces na miña casa e que ten que ver con meu avó Milio, Milio do Touciñeiro, meu tío Manolo e Amancio Ortega, unha historia que transcorreu a mediados dos anos setenta e que xa vos adianto que tamén terá protagonismo en “12 Leiras”, o documental sobre os 50 anos das expropiacións para a construcción do Polígono Industrial no que estou a traballar con Xosé Antón Bocixa.

Imaxe dos anos 70 do tío Manolo con seus pais, meus avós Milio e Carme
     Lembro que naquela altura, despois do verán de 1975, empezara a ir de novo ao parvulario da Groufa, do que xa vos teño falado algunha vez neste espazo. Todo o mundo coñecía aquel lugar co nome da chilena, xa que esa era a nacionalidade de Paulina, a muller que levaba as rendas da gardería na que ía pasar outro ano máis, o último antes de ser escolarizado no colexio público Carrero Blanco.

      Ir alí, impedíame estar co heroe da miña infancia, o avó Milio. Ir alí significaba que xa non tiña alas para voar. Ir alí facíame pensar no mal que o pasara antes das vacacións de verán e, por riba, Manolito Boquete e Juan Capelán, dous dos cativos do Rañal que foran compañeiros de batallas durante o ano anterior, xa non me ían acompañar neste curso, pois empezaran a E.X.B. no colexio de Arteixo. O único veciño que seguía indo comigo á da chilena era Javi Villaverde, que tiña a mesma idade que min e que Josiño Sanjurjo, os tres nados en 1970, o ano no que Pelé gañara o seu terceiro Mundial con Brasil, mais Jose non viña con nós, ía ao parvulario do señor Barbada.

      Non quedaba outra. Principiaba de novo o meu calvario particular, principiaba o meu viacrucis... mais polo medio, estaba a promesa que lle fixera á tía Pura, para min unha auténtica Mary Poppins á que lle dera a miña palabra de que me portaría ben no parvulario. As promesas había que cumprilas!

      Por aqueles días o avó Milio, que aínda lle faltaban uns meses para a xubilación, pasaba moito tempo na Coruña, no negocio de decoración do seu fillo Manolo, que estaba na rúa Noia, moi preto onde vivía a tía Pura e ao carón dun sombrío taller téxtil, propiedade dun tal Amancio Ortega, o mesmo home que uns meses despois empezaría a levantar o seu imperio nalgunhas leiras da Pedreira de Oseiro que lle foran expropiadas aos avós. 

Publicidade do negocio do Tío Manolo. El Ideal Gallego, 12 de abril de 1979
     Para desprazarse ata a cidade herculina, o avó collía o trolebús da empresa Finisterre na parada da Groufa despois de deixarme a min no parvulario da chilena. Lembro que, naquela altura, na que todo o mundo falaba da morte do home que saía nas moedas coas que mercaba os cromos de fútbol, un tal Franco, cando facíamos a pé o quilómetro e pico que había dende O Rañal ata o parvulario, xa andaban por alí as máquinas excavadoras achanzando os terreos onde se construirían Samlor e Goa, as primeiras fábricas de Ortega no Polígono Industrial de Sabón. Tamén lembro que durante o traxecto, era raro o día que non zoupara con forza o vento na Pedreira. Quen o diría, anos máis tarde, Inditex aproveitaría esa enerxía da natureza para instalar alí o muiño eólico que hoxe podemos ver na Avenida da Moda de Sabón.

      A medida que o percorrido ía chegando ao seu fin, xa preto da Groufa, o cheiro a cebolas das empanadas da Panadería Rozas facía a súa aparición día sí e día tamén. O meu olfato non tardaría en habituarse a aquel cheiro diario, o mesmo que ao delicioso aroma das bolas de chicles de múltiples cores coas que o avó Milio me agasallaba ao recollerme na gardería ao mediodía, cando viña de volta da Coruña, cidade na que uns meses antes Amancio Ortega abrira, na rúa Juan Flórez, a súa primeira tenda baixo a denominación de Zara na que, por certo, a decoración da escaiola fora cousa do tío Manolo.

      Amancio iniciara a súa vida laboral na coruñesa Praza de Galicia como repartidor da camisería Gala, da que non tardaría moito en cambiar de aires rumbo a outro próspero negocio da cidade herculina dos anos cincuenta, a Mercería La Maja, onde seus irmáns xa levaban traballando algún tempo. Alí, naquel comercio, xestaríase a idea do que hoxe é Inditex. No novo traballo, Amancio empezaría como mozo dos recados e pronto sería ascendido a vendedor, ascenso que coincide coa entrada na tenda que a mercería tiña na rúa San Andrés, dunha rapaza chamada Rosalía Mera, que máis tarde convertiríase na súa muller. Uns anos de experiencia nesta pequena empresa serían dabondo para saber cal sería o seu futuro e, deste xeito, cando corría o ano 1963, decide abandonar La Maja.

      Tiña grandes ideas na cabeza, mais iso sí, o peto estaba baleiro. Amancio non marcharía só. Rosalía Mera, os seus irmáns Antonio e Pepita, José Caramelo, posteriormente fundador da firma Caramelo, e Primitiva Renedo, a muller de Antonio, tamén abandonan La Maja e embárcanse con él nunha arriscada aventura abrindo, grazas a un pequeno préstamo, un taller que se puxo en marcha na casa de Primitiva, negocio ao que denominan GOA Confecciones e que se pode considerar como o primeiro embrión da que, andando no tempo, se convertiría na primeira multinacional do mundo. A pequena empresa non tardaría en mudarse a un baixo da zona dos Mallos sito na rúa San Rosendo e, posteriormente, a outro do mesmo barrio, na rúa Noia, que viña sendo o taller téxtil que estaba ao carón do negocio de meu tío Manolo no que avó Milio pasaba, naqueles mediados anos setenta, moitas mañáns dando clases gratuitas da súa particular retranca aos empregados e á clientela do local.


     Eche ben curioso o conto! Case que ao mesmo tempo que o avó agardaba pola súa merecida xubilación no negocio do seu fillo escaiolista ao carón do taller de Amancio Ortega no que, por aqueles días, cosían batas de boatiné que vendían a 98 pesetas, o empresario téxtil empezaba unha nova andaina nalgunhas leiras do que hoxe é o Polígono Industrial de Sabón que o levaría a converterse nun dos homes máis poderosos do planeta...leiras nas que, antes das expropiacións, o avó Milio pasara moitas, moitas horas da súa vida co lombo dobrado enriba do legón. 

Casamento de Manela e Kiko
     Naqueles dous negocios, no téxtil o no de decoración, tamén nacería unha bonita historia de amor. Miña curmá Manela, a filla maior do tío Manolo, ía de cando en vez á oficina do taller de seu pai a atender as chamadas de teléfono, a preparar presupostos e facturas e, ata incluso chegaría a vender cadros alí. En GOA, que veñen sendo as iniciais de Amancio Ortega Gaona en sentido inverso, traballaba Kiko Piñeiro, un mozote da Sagrada Familia de boa percha que tivera a fortuna de atopar traballo ao carón do seu barrio. A frecha de Cupido atravesaría os muros dos dous talleres e, catro anos máis tarde, Manela e Kiko dábanse o “sí quero”.

      Meses despois daquel casamento, en abril de 1981, o avó Milio, Milio do Touciñeiro, o heroe da miña infancia, falecía no seu domicilio do Rañal por mor dun tumor cerebral. O tío Manolo, curiosamente nado no mesmo ano que Amancio, en 1936, seguiría traballando como escaiolista ata a súa xubilación. A posterior historia de Ortega sabémola todas e todos!


venres, 1 de decembro de 2017

A LENDA DO GALO DE BARRAÑÁN

A Furna do Galo
     Ao longo de todo o litoral arteixán existen multitude de furnas que, a través dos séculos, os elementos mariños se encargaron de ir esburacando. Entre todas elas, se cadra a máis notable é a que hai en Valcovo, na praia de Area Grande, a coñecida como Furna do Galo ou de San Xián, cavidade que, segundo nos informa o Catastro da Ensenada de 1752, divide as parroquias de San Xián de Barrañán e  de Santiago de Arteixo ...”la motivada feligresía (Santiago de Arteixo) tendrá de distancia, desde Levante a Poniente media legua, de Norte a Sur otra media legua y, de circunferencia dos leguas, que para caminarlas se necesitan cuatro horas. Linda principiando a orillas del mar en una Peña llamada la Furna de San Julián, desde allí subiendo a la cima del Monte de la Cuesta de Angra, donde se halla una cruz en una Peña...”

     Desta furna tamén fala Carré Aldao no tomo V da “Geografía General del Reino de Galicia” publicado en 1928, no que apunta que a cova... Dista unos 500 metros del lugar de Pedreira (Arteixo) y está en el trozo de playa que llaman Balcoba. Tiene la gruta 40 metros de profundidad y es practicable su interior, en el que de unas grietas al fondo surge un chorro de agua potable. Esta gruta tiene -no le podía faltar- su leyenda correspondiente. También se denomina do Galo”.

Praia de Area Grande de Valcovo. Ao fondo da imaxe, a Furna do Galo
     Pois ben, a lenda alusiva á furna de San Xián ou do Galo da que facía mención Carré Aldao na “Geografía del Reino” conta que, neste lugar, un pescador de cana desexoso de saber ata onde chegaba a profundidade da cova, foi provisto dun galo, ao que lle amarrou un fío longo nunha das súas patas. Mais ao pouco de ser lanzado ao interior o animaliño rompería o cordel, feito que frustraría nos seus propósitos ao curioso pescador. Xúlguese da súa sorpresa cando a este lle dixeron, de alí a uns días, que o galo saíra uns dous quilómetros máis aló da entrada da furna, nun lugar da parroquia de Barrañán ao que lle chaman, desde aquel entón, O Galo, despois de atravesar interiormente o monte e o outeiro que existen no devandito lugar.

     Outra lenda, que segundo Carré Aldao se remonta a tempos prehistóricos, fala de que un galo entrou na furna e, monte arriba, non parou de subir ata que saiu á luz nunha fonte que había nun lugar que, desde entón, se denomina O Galo. A fonte, aínda existente mais que xa hai anos que deixou de brotar auga doce, está situada moi preto do castro do Castelo de Lañas, o mesmo no que mora a galiña dos pitos de ouro.

Imaxe actual da fonte do Galo
     Como se ve, as dúas lendas, aínda que de forma diferente, lembran un mesmo asunto, sendo moi significativo o do camiño que desde a cova vai a parar ao monte, pois sabida é a xeral crenza que supoñía a todos os castros unha saída oculta. Así que xa sabedes, se ides a Valcovo, á praia de Area Grande, non deixedes de ver as fantásticas grutas creadas polas rompentes do mar, especialmente a furna da que estamos a falar. Iso si, tedes que ir de marea baixa e, unha vez alí, se pechades os ollos durante uns intres se cadra tedes a fortuna de escoitar o eco do canto do popular galo.


FONTES:

CARRÉ ALDAO, UXÍO. Geografía General del Reino de Galicia. Casa Editoral Alberto Martín. Barcelona, 1928.
CONCELLARÍA DE NORMALIZACIÓN LINGÜÍSTICA DO CONCELLO DE ARTEIXO. Catastro de Ensenada. Interrogatorio. Transcrición. Concello de Arteixo, 2010.
VIDAL BLANCO, FRANCISCO. O galo de Barrañán. oschanzos.blogspot.com