A LENDA DO GALO DE BARRAÑÁN

A Furna do Galo

     Ao longo de todo o litoral arteixán existen multitude de furnas que, a través dos séculos, os elementos mariños se encargaron de ir esburacando. Entre todas elas, se cadra a máis notable é a que hai en Valcovo, na praia de Area Grande, a coñecida como Furna do Galo ou de San Xián, cavidade que, segundo nos informa o Catastro da Ensenada de 1752, divide as parroquias de San Xián de Barrañán e  de Santiago de Arteixo ...”la motivada feligresía (Santiago de Arteixo) tendrá de distancia, desde Levante a Poniente media legua, de Norte a Sur otra media legua y, de circunferencia dos leguas, que para caminarlas se necesitan cuatro horas. Linda principiando a orillas del mar en una Peña llamada la Furna de San Julián, desde allí subiendo a la cima del Monte de la Cuesta de Angra, donde se halla una cruz en una Peña...”

     Desta furna tamén fala Carré Aldao no tomo V da “Geografía General del Reino de Galicia” publicado en 1928, no que apunta que a cova... “Dista unos 500 metros del lugar de Pedreira (Arteixo) y está en el trozo de playa que llaman Balcoba. Tiene la gruta 40 metros de profundidad y es practicable su interior, en el que de unas grietas al fondo surge un chorro de agua potable. Esta gruta tiene -no le podía faltar- su leyenda correspondiente. También se denomina do Galo”.

Praia de Area Grande de Valcovo. Ao fondo da imaxe, a Furna do Galo

     Pois ben, a lenda alusiva á furna de San Xián ou do Galo da que facía mención Carré Aldao na “Geografía del Reino” conta que, neste lugar, un pescador de cana desexoso de saber ata onde chegaba a profundidade da cova, foi provisto dun galo, ao que lle amarrou un fío longo nunha das súas patas. Mais ao pouco de ser lanzado ao interior o animaliño rompería o cordel, feito que frustraría nos seus propósitos ao curioso pescador. Xúlguese da súa sorpresa cando a este lle dixeron, de alí a uns días, que o galo saíra uns dous quilómetros máis aló da entrada da furna, nun lugar da parroquia de Barrañán ao que lle chaman, desde aquel entón, O Galo, despois de atravesar interiormente o monte e o outeiro que existen no devandito lugar.

     Outra lenda, que segundo Carré Aldao se remonta a tempos prehistóricos, fala de que un galo entrou na furna e, monte arriba, non parou de subir ata que saiu á luz nunha fonte que había nun lugar que, desde entón, se denomina O Galo. A fonte, aínda existente mais que xa hai anos que deixou de brotar auga doce, está situada moi preto do castro do Castelo de Lañas, o mesmo no que mora a galiña dos pitos de ouro.

Imaxe actual da fonte do Galo

     Como se ve, as dúas lendas, aínda que de forma diferente, lembran un mesmo asunto, sendo moi significativo o do camiño que desde a cova vai a parar ao monte, pois sabida é a xeral crenza que supoñía a todos os castros unha saída oculta. Así que xa sabedes, se ides a Valcovo, á praia de Area Grande, non deixedes de ver as fantásticas grutas creadas polas rompentes do mar, especialmente a furna da que estamos a falar. Iso si, tedes que ir de marea baixa e, unha vez alí, se pechades os ollos durante uns intres se cadra tedes a fortuna de escoitar o eco do canto do popular galo.

FONTES:

CARRÉ ALDAO, UXÍO. Geografía General del Reino de Galicia. Casa Editoral Alberto Martín. Barcelona, 1928.

CONCELLARÍA DE NORMALIZACIÓN LINGÜÍSTICA DO CONCELLO DE ARTEIXO. Catastro de Ensenada. Interrogatorio. Transcrición. Concello de Arteixo, 2010.

VIDAL BLANCO, FRANCISCO. O galo de Barrañán. oschanzos.blogspot.com