martes, 25 de xuño de 2024

HISTORIA DO PEÑAROL DE LAÑAS (2ª parte)

  A retransmisión dos partidos de fútbol pola televisión xunto ao éxito dos torneos e partidos amigables que se facían no verán, cunha afluencia masiva de seareiros que xa quixeran ter moitos dos equipos que na actualidade disputan a Rexional Preferente ou mesmo a Terceira Federación, ían levar a varios clubs de Arteixo e da Laracha a solicitarlle, a principios da década dos 60, á Federación Galega de Fútbol a súa participación en competicións oficiais coa pretensión de ter unha Liga propia como xa tiñan dende 1940 os da Capital e tamén os das Mariñas. 

Imaxe do Campo do Atín que nos axuda a imaxinar como eran os primeiros campos de fútbol da zona

Equipo de Lañas na primeira metade da década dos 50 (Cortesía de Adriana Barreiro Díaz)

    As directivas das diferentes entidades da nosa zona querían que eses derbis que se xogaban nas festas do verán cunha acentuada rivalidade tivesen en xogo algo máis que un trofeo. É aí cando, a principios de 1961, baixo a tutela e impulso de Fernando Insua García, tamén coñecido polos alcumes de 'Finga' ou Gido’, decídese organizar un torneo ligueiro que se empezaría a disputar no verán dese mesmo ano. Con ese torneo estaba previsto que a Federación Galega avaliase o nivel deportivo e de instalacións dos clubs participantes para, deste xeito, saber cales cumprían os requisitos esixidos para entrar a formar parte dun futuro e hipotético campionato federado.

    Fernando Insua, que estaba farto do traballo de organizar partidos amigables e de buscar equipos para xogaren os trofeos das festas, saíra coa súa. Había tempo que pelexaba por un torneo longo para ver competir todos os domingos ao seu querido Atlético Arteixo, que fundara xunto ao seu amigo Eduardo Martínez (Eduardo de Martís) había xa doce anos. O bar de seus pais, o Insua, máis coñecido polo bar do Muiñeiro, fora o centro neurálxico das conversas mantidas cos representantes das outras entidades para falar da competición e establecer o regulamento do campionato que, grazas ao empeño de Fernando, botaba a andar o domingo 2 de xullo de 1961.

 

Imaxe dos anos 60 do bar do Muiñeiro de Arteixo (Cortesía da familia Insua García)

   Un total de oito equipos, Atlético Arteixo, Laracha, Oseiro, Paiosaco, Pastoriza, Relámpago da Catuxa, Sporting Meicende e o propio Peñarol de Lañas ían xogar aquel torneo, aquela especie de liga de peñas actual á que se denominou Torneo de Preparación e que verdadeiramente foi a antesala do fútbol federado en Arteixo e na Laracha. O Penouqueira, un dos históricos da zona, decidira non intervir nesta competición porque xa lle solicitara praza á Federación Galega para empezar a xogar na Liga das Mariñas, na que ía debutar o 7 de xaneiro de 1962. Tampouco o fixeran nin o Campanal de Loureda nin o Sporting Uxes, dous dos equipos que un ano máis tarde formarían parte do primeiro campionato federado da zona.

    O luns 3 de xullo de 1961, nas páxinas do semanario deportivo Riazor aparecía a seguinte información: “’Torneo-Preparación’ en Arteijo-Laracha. Dio comienzo en esta zona un torneo de Liga con el fin de hacer una competición oficial al concluir esta”. O soño de Fernando Insua facíase realidade co inicio do torneo entre as oito entidades participantes, unha competición que se ía desenvolver con moita expectación e numerosa afluencia de público en cada un dos partidos das catorce xornadas disputadas. O fútbol xogado xa foi outro canto. Os campos eran deficientes e de dimensións reducidas, o que supoñía a dificultade para realizar un xogo aceptable e que predominasen os roces e choques entre os xogadores, feitos que de cando en vez provocarían algunha que outra tangana

 

Formación do Peñarol  a principios dos 60

     As crónicas semanais deste torneo ligueiro de peñas, que eran escritas no semanario Riazor por Fernando Insua García baixo o pseudónimo de Finga1, eran agardadas con impaciencia en toda a bisbarra para coñecer o que acontecera en cada xornada. Sen sabelo, aqueles precursores do noso balompé máis próximo estaban sentando as bases do fútbol federado, uns aventureiros aos que, no caso do Peñarol, lles rendemos tributo a continuación facendo unha síntese daquel Torneo de Preparación, transcribindo as crónicas escritas por Finga e, tamén, recordando todos os resultados do cadro de Lañas durante as catorce xornadas xogadas dende xullo ata outubro de 1961.


RESULTADOS DO TORNEO DE PREPARACIÓN:

 

1ª VOLTA                                             


1ª Xornada (2.7.1961):                    

Peñarol Lañas-Laracha: 5-4             

2ª Xornada (9.7.1961):                   

Relámpago- Peñarol Lañas: 1-2      

3ª Xornada (16.7.1961):                 

Paiosaco-Peñarol Lañas: 3-0           

4ª Xornada (23.7.1961):                 

Pastoriza-Peñarol Lañas: 12-1         

5ª Xornada (30.7.1961):                

Sp. Meicende-Peñarol Lañas: 2-0      

6ª Xornada (6.8.1961):                 

Peñarol Lañas-Atl. Arteixo: 1-0         

7ª Xornada (13.8.1961):                 

Oseiro-Peñarol Lañas: 2-1              

 

2ª VOLTA

 

8ª Xornada (27.8.1961):

Laracha-Peñarol Lañas: 2-0 

9ª Xornada (3.9.1961): 

Peñarol Lañas- Relámpago: 2-2

10ª Xornada (10.9.1961):

Peñarol Lañas-Paiosaco: 1-3

11ª Xornada (17.9.1961):

Peñarol Lañas-Pastoriza: 1-3

12ª Xornada (24.9.1961):

Peñarol Lañas-Sp. Meicende: 3-3

13ª Xornada (1.10.1961):

Atl. Arteixo-Peñarol Lañas: 5-1

14ª Xornada (8.10.1961):

Peñarol Lañas-Oseiro: 2-3 (ata o minuto 67 )

 

Formación do Peñarol de Lañas a principios da década dos 60

CRÓNICAS DE FERNANDO INSUA GARCÍA, 'FINGA', NO SEMANARIO DEPORTIVO RIAZOR DOS PARTIDOS DO PEÑAROL:


XORNADA

LAÑAS-LARACHA: 5-4

En partido muy accidentado los locales ganaron por el mayor acierto en el tiro a gol. La primeral parte había terminado con 2-0 favorable a los de Laracha”.

FINGA

2ª XORNADA:

EN ARTEIJO

Terminó el partido con victoria forastera por 2-1; la primera parte había concluído con empate a un gol marcado el de los locales por Moncho y el forastero por José María V. A Continuación los visitantes marcaron un nuevo gol por mediación de Canceleiro.

RELÁMPAGO: Eliseo; Sito, Moreno, Corjo; Antonio, Rizo; Moncho, Raúl, Cruco, Mirás, Sexto.

PEÑAROL: Dubra; Sorodio, Alixandre, Alfredo V.; Boedo, Paxín; Oldán, Listero, José María V., Rico, Canceleiro”.

FINGA

3ª XORNADA:

EN PAYOSACO

Y ante gran concurrencia, ganaron los locales en un partido en que hubo muchas cosas y muy poco fútbol, que era lo que allí se intentaba practicar; el árbitro fue zarandeado por los jugadores visitantes, sin saber poner éste orden.

La primeira parte terminó 2-0; fueron los autores de los goles Cociñeiro (2) y Pedro.

PAYOSACO: Zamorita; Magín, Julio, Rique; Pepe, Agapito; Charo, Roberto, Cociñeiro, Pedro y Muiñeiro.

PEÑAROL: Dubra; Sorodio, Casete, Boedo; Alixandre, Viqueiras; Paxín, Rico, José María V., Rebolo y Canceleiro”.

FINGA

4ª XORNADA:

EN PASTORIZA

Terminó con fuerte paliza para los visitantes que dicho sea de paso, dieron una pobre impresión, viéndose perforada su meta hasta 12 veces. La primera parte ya tenían un resultado en contra de 8-0. La segunda parte actuaron sólo diez jugadores por los visitantes, debido a una lesión de su meta Canceleiro que fue sustituído por el defensa Sorodio. En esta segunda parte Reboredo lanzó fuera un penalty. Los goles fueron metidos por Rabuñal (4), Suevos (2), Reboredo, Viruco, Chago, Lolo y Boedo en propia meta. El de los visitantes fue marcado por José María V.

PASTORIZA: Pepiño; Lafuente, González, Patolo; Reboredo, Viruco; Suevos, Paco, Chago, Rabuñal y Lolo.

PEÑAROL: Canceleiro; Sorodio, Alixandre, Casete; Moncho, Boedo; Rico, Listero III, José Manuel V., Paxín y Oldán I”.

FINGA

5ª XORNADA:

EN MEICENDE

Se jugó un partido sin historia en el que ganaron los locales por 2-0 despues de haber concluído la primera parte sin moverse el marcador; los goles fueron conseguidos por Linito y Suárez a los 10 y 18 minutos.

MEICENDE: Vilas; Pena, Gelín, Hermida; Linito, Cuña; Pan, Gorecho, Figueroa, Suárez y Piña.

PEÑAROL: Cachelos; Feo, Alixandre, Paxín; Boedo, Fernando; Carballido, Rico, Listero, Oldán I y Canceleiro”.

FINGA


6ª XORNADA:

EN LAÑAS

Lo más destacado fue la lamentable actuación del árbitro; el partido fue muy complicado por la desafortunadísima actuación del mismo, que bien pudo acabar con la serenidad de todos. El partido fue muy disputado desde el principio al fin. La primera parte concluyó sin haberse movido el marcador. En la segunda y a los 34 minutos Viqueiras consigue el gol que significaría el triunfo para su equipo; el resto hasta el final es una constante lucha que no influye en el marcador. Cuando ya pasan tres minutos del tiempo reglamentario, el meta local incurre en penalty que el mentado árbitro ordena que se lance la falta desde fuera del área que se hace sin consecuencias, despues de fuertes discusiones. Terminó el partido con la mínima derrota forastera, que aunque “muertos”, aún continuarán “viviendo”. Por los locales destacaron Miaxo, Viqueiras, Boedo y la nobleza de Alixandre, y por los visitantes buena actuación de todo el equipo, con la sola excepción del extremo derecha. Como de la actuación del árbitro ya se dijo bastante, sólo quedan las alineaciones que a continuación se citan:

PEÑAROL: Miaxo; Álvarez, Alixandre, Casete; Rico, Viqueiras; Paxín, Listero, Boedo, Rebolo y AlfredoV.

ATLÉTICO: Ourense; Rey, Suso, Antonio; José, Gorrión; J. Insua, Esmorís, J. Riveiro, Monchiño y Benita III”.

FINGA

 

7ª XORNADA:

EN OSEIRO

En Oseiro se jugó un partido de poder a poder, que resolvió el equipo local por la mínima y apretada diferencia de 2-1. A los dos minutos marcaron los locales su primer gol en frío, por mediación de Villaverde. A los 20, José R. incurre en penalty, que lanzado por Manolito, lo echa fuera, llegándose al descanso con 1-0 a favor de los locales.

A continuación Villaverde marca de nuevo para los locales cuando van transcurridos 17 minutos de la segunda parte, y a los 25 Boedo en pugna con el meta local marca el visitante.

Por los locales destacaron Atán II, Calvo II, Calvo I y Zas. Por los visitantes Miaxo, Viqueiras, Rico y Rebolo. Bajo las órdenes del señor Souto los equipos alinearon así:

OSEIRO: Chucho; Adolfo, Calvo I, Souto; J. Zas, Calvo II; Manolito, Crego, Villaverde, Atán II y Tonio.

PEÑAROL: Miaxo; Álvarez, Alixandre, José R.; Rico, Viqueiras; Paxín, Listero, Moncho, Rebolo y Boedo”.

FINGA


8ª XORNADA:

EN LARACHA

La primera parte fue de empate a cero, y a continuación marcaron los locales por mediación de Lolo y Ricardo. Los visitantes alinearon con solo nueve jugadores, siendo las alineaciones así:

LARACHA: Zas; Crespo, García, Nogueira; Lolo, Gerardo; Tuset, Ramón, Ricardo, Velo y Eladio.

PEÑAROL: Miaxo; Álvarez, Alixandre, Paxín; Listero, Oldán II; Rico, Boedo y Rebolo.”

FINGA


9ª XORNADA:

Fernando Insua García, 'FINGA', non escribe ningunha crónica nesta xornada.

 

10ª XORNADA:

EN LAÑAS

Ganaron los visitantes por 3-1; el gol local fue marcado por Boedo, y los visitantes por Nando (2) y Cociñeiro.”


FINGA

11ª XORNADA:

EN LAÑAS

Terminó con merecida victoria visitante por 3-1. Por los visitantes marcaron Pepiño, Viruco y José Luis, y el de los locales fue marcado por Oldán. El Lañas presentó esta alineación:

LAÑAS: Canceleiro; Álvarez, Alixandre, Paxín; Listero III, Boedo; Ramón V.; Cedeira; José María V., Oldán I y Barreiro”.

FINGA

12ª XORNADA:

EN LAÑAS

Se jugó por la mañana el partido que resultó muy malo, con más coraje los locales y con más técnica los visitantes. En la primera parte terminaron igualados a un gol, marcados por Gorecho el visitante y Boedo el local a los 2 y 32 minutos.

A continuación se adelantaron los visitantes en el marcador con goles de Cuña y Figueroa a los dos y cinco minutos, acortando distancias Alixandre y Boedo a los seis y 25 minutos. Con aceptable arbitraje del señor Pardo, los equipos alinearon así:

LAÑAS: Miaxo; Álvarez, Alixandre, Paxín; Rico, Viqueiras; Ramón V., Recouso, Boedo, Rebolo y Oldán III.

MEICENDE: Balay I; Ricardo, Gelín, Suárez; Chandeira, Cuña; Piña, Vilas, Figueroa, Gorecho y Gago”.

FINGA


13ª XORNADA:

EN ARTEIJO

Se jugó un mal partido con superioridad local. En la primera parte terminó con ventaja local de 2-1. Boedo marcó para los visitantes a los cinco minutos; suso de falta consigue el empate a los 14; a los 19 es expulsado Rico y a los 40 J. Insua marca el segundo en jugada de Monchiño.

A continuación marca Suso a los 15, 16 y 25 de faltas y penalty. A los 35 se anula incomprensiblemente el gol más bonito de la tarde, cuyo autor había sido Benita III.

Por los locales todos estuvieron bien. De los visitantes cabe destacar a Viqueiras, Rebolo y Alixandre. Con aceptable arbitraje de J. Cristobal, los equipos alinearon así:

LAÑAS: Canceleiro; Álvarez, Viqueiras, Armando; Rebolo, Alixandre; Listero, Rico, José María V., Boedo y Oldán II.

ATLÉTICO: Ourense; Rey, Suso, Antonio; José, Gorrión; Monchiño, E. Eduardo, J. Insua, J. Riveiro y Benita III”.

FINGA

 

14ª XORNADA:

EN LAÑAS-LARACHA

La primera parte terminó con empate a dos goles, marcados por Viqueiras y Moncho por los locales, y los visitantes por Patiño y Villaverde. A continuación los visitantes se adelantaron en el marcador con otro gol conseguido por Crego y cuando van transcurridos 22 minutos de la segunda parte el árbitro señor F.Pardo suspende el partido por falta de visibilidad.

Las alineaciones fueron estas:

LAÑAS: Gorecho; Álvarez, Miaxo José Ramón; Alixandre, Viqueiras; Moncho, Rico, José María V., Rebolo y Boedo.

OSEIRO: Chucho; Adolfo, Patiño, J. Zas; Calvo I, Guimarey; Villaverde, Crego, Souto, Atán II y Juan”.

FINGA

 

Última xornada do Torneo de Preparación (Semanario Riazor, 9 de outubro de 1961)

     O Peñarol rematou este Torneo de Preparación no último posto da táboa clasificatoria. Con todo, para o recordo quedan as victorias da primeira xornada diante do Laracha por 5-4 ou a acadada na sexta xornada da competición diante do Atlético Arteixo por 1-0.

(CONTINUARÁ...)

_____________

1 O pseudónimo Finga viña dado polas primeiras letras do nome e apelidos de Fernando INsua GArcía.

martes, 18 de xuño de 2024

HISTORIA DO PEÑAROL DE LAÑAS (1ª parte)

  Soa o vento e cantan os grilos nas noites de verán no Campo da Choca e no Sanín, os terreos de xogo nos que o Peñarol de Lañas ofreceu tantas tardes de gloria aos seus seareiros. Situado nas proximidades do Monte da Angra e do castro de Castelo, onde vive a lendaria galiña dos pitos de ouro, o da Choca leva anos invadido pola daniña Herba da Pampa. O de Sanín hoxe é unha leira agrícola. Localizámola non moi lonxe do suxestivo lugar das Arcas e ao carón do camiño do Igrexario e do rego Aión, onde aínda se manteñen en pé os muíños de Freire e o do Tendeiro. Jaime Traba, presidente da Asociación Recreativa Cultural e Deportiva Fontesvellas de Lañas, falounos da represa que había no de Freire e da praia que se formaba alí co areón que traía este regato que nace na Bidueira. “Na represa deste muíño bañábanse os nenos e os xogadores do Peñarol cando non había vestiarios”, recordaba Traba.

 Á dereita da parte superior da imaxe pódese observar o Campo da Choca (PNOA 2004-2007 https://mapas.xunta.gal/visores/basico/)
Panorámica actual do terreo onde estaba o campo de Sanín. Ao fondo vemos algunhas casas do lugar do Igrexario de Lañas

   O Campo da Choca e o de Sanín parecen estar definitivamente condenados ao silencio. Mais, na memoria de moitas e moitos veciños da parroquia, aínda resoan os berros de ánimo aos seus futbolistas, aos once valentes que cada domingo defendían a camiseta do seu querido Peñarol, un equipo que durante as doce tempadas que estivo federado foi un dos grandes animadores do Campionato de Liga da chamada Zona de Arteixo.

    Corrían os anos corenta do século pasado (unha época na que non poucos arteixáns gañaban o seu pan nas minas de volframio que se explotaban nos montes da bisbarra) cando os rapaces de Lañas empezaron ao xogar ao fútbol na parroquia. Segundo nos contou Jaime Traba, “o primeiro balón que veu para Lañas trouxoo da Coruña o señor Perfeuto de Torres e os rapaces xogaban na horta do Mangolo, en Preguín”.

 

Imaxe actual da horta do Mangolo

    Nesa altura o Deportivo concentrábase con certa frecuencia no Balneario de Arteixo, recinto onde tamén estarían hospedados en maio de 1945 e en xuño 1947 os futbolistas da selección española e do Real Madrid por sendos partidos disputados en Riazor1. Se cadra, o feito de ver con frecuencia naquela época aos mellores xogadores da liga española tan cerca das súas casas puido axudar a que aqueles rapaces da parroquia decidiran que xa era hora de que Lañas tamén tivera o seu propio equipo de fútbol.

    O caso é que, aproximadamente sobre o ano 1945, Ramón de Mosende, Primitivo do Pazo e Fernando Guapito deciden fundar o Deportivo Juvenil de Lañas (bautizado igual que o Club Deportivo Juvenil, filial do Deportivo moi en auxe na época que mesmo chegaría a xogar na Segunda División na tempada 1954-55).

    A nova entidade de Lañas empeza a xogar os seus primeiros partidos nos torneos amigables que habitualmente se organizaban polas festas de verán ou mesmo nalgún día sinalado do inverno.

    O Campo da Choca foi o escenario dos primeiros enfrontamentos que o Deportivo Juvenil de Lañas disputou como locatario dun xeito máis ou menos oficioso. Hoxe chégase alí de xeito doado pola estrada que conduce ao repetidor de Barrañán, mais naqueles “tempos incestuosos”, como dicía o poeta Manuel María, os contendentes atravesaban a pé os carreiros do Monte da Angra, algún deles, seguramente, mirando ben polos arredores a ver se vía a popular galiña e aos seus pitiños de ouro.

 

Aspecto do Campo da Choca na actualidade

   Un dos primeiros partidos disputados neste campo foi o xogado o 1 de novembro de 1950 entre o cadro local e o Laracha, enfrontamento que ía rematar coma o rosario da aurora e que mesmo tivo certa repercusión na prensa herculina. O xornal La Voz de Galicia, cun titular no que anunciaba que “El Laracha gana, pero no hay trofeo”, informaba sobre este enfrontamento dicindo que ”con motivo de la festividad de Todos los Santos, se celebró en Lañas un partido amistoso de fútbol entre el equipo titular y el Laracha F.C.. Faltaban dos minutos para finalizar, y ganaba el Laracha por 2-1, cuando a causa de una discusión, se suspendió el partido, no efectuándose la entrega del trofeo en disputa al equipo vencedor, ya que el Lañas, que lo donaba, se negó a ello”2.

    Casualidades da vida, consultando a hemeroteca de El Ideal Gallego para documentar o libro 100 anos de futbol en Arteixo e A Laracha que publicamos no 2021, tivemos a sorte de atopar un tesouriño etnográfico titulado O equipo da Laracha nun especial dos anos oitenta, con sinatura de Manolo Negreira, dedicado ás festas da vila larachesa no que, a xeito de cuartetos, poñíase de manifesto con certa retranca o acontecido naquel partido xogado no Campo da Choca en 1950:

 

Laracha F.C

foi xogar a Lañas

pero de volver

non lle quedaron ganas.


Non vaiades pensar

que che foi por medo

pois o noso medo

sodes moi pequenos.

 

Mirade o que é xogar

cos da aldea

que perden a copa

e quedan con ela.


Perde o noso equipo,

tamén tivo xenio

despois xa lla daban

e non a quixeron.


E as trangalladas

acaban así,

que os de Laracha

non volven alí.


E os do salón

xa rabeaban coa xente

porque lles marchaban

pra casa de enfrente.


Tirade a orquesta

e o acordeón

que os da Laracha

non van ao Salón.


Bailade a Muiñeira

e bailade a Jota

e despois viredes

pola nosa copa.


Non teñen vergonza.

Non a conocen.

Xa o di o refrán,

o roubado non loce.


E de xogar copas

non quedan vezados

que pola primeira

van ben escalados.


No campo de Lañas

avergonza o dicir

que tivo que acudir

a Guardia Civil.


E eso os de Lañas

téñense por listos

van vir retratados

na caixa de mistos.


Para hoxe está ben,

deixalos en paz,

que o día primeiro

havos de acordar3.

    O Deportivo Juvenil de Lañas ía continuar xogando baixo esa denominación durante varios anos máis, ata que en 1956 Domingo Barreiro Barbeito (Domingo do Pazo), Luciano Naya 'O Listero' e Antonio 'da Casilla' decidiron cambiarlle o nome. Dende aquel momento o equipo pasou a chamarse Peñarol, un cambio que viñera dado pola enorme popularidade da que gozaba o seu homónimo sudamericano ou, se cadra, porque Domingo tiña familia en Montevideo: seu irmán Primitivo (Primitivo do Pazo), que segundo as informacións da súa filla Adriana Barreiro Díaz, emigrou a Uruguai en 1954.

 

Escudo do Peñarol de Lañas

   Precisamente, certo tempo despois (sobre 1960), o propio Domingo ía emigrar á capital uruguaia, cidade na que continúa residindo aos seus 82 anos de idade. En Montevideo tamén vive Primitivo, que vai camiño dos  98 anos.

Domingo e seu irmán Primitivo en Montevideo en maio do 2024 (Cortesía de Adriana Barreiro Díaz)


(CONTINUARÁ...)

_____________

1 O 6 de maio de 1945, con motivo da inauguración oficial do estadio, xogouse en Riazor o partido España-Portugal (4-2). O 22 de xuño de 1947 disputouse en Riazor a final da Copa del Generalísimo (actual Copa do Rei) entre o Real Madrid e o Español, que rematou 2-0 a favor do cadro merengue.

2 Vid. La Voz de Galicia, 5 de novembro de 1950.

3 Vid. “O equipo da Laracha”. El Ideal Gallego, 15 de agosto de 1989. “Fiestas en Laracha”, páx. X.