HOSTALERÍA (2)

 O SALÓN DE BAILE DE PARADA DE UXES

Houbo un tempo no que Uxes, con dous salóns de baile, era epicentro musical da bisbarra con actuacións de renome, diversidade e moita, moita diversión, abofé! Estamos a falar do salón de Parada e do salón de Picos, que funcionaron ao mesmo tempo durante os anos 50-60 facéndose a competencia o un ao outro.

  A importancia da actividade ferroviaria do Uxes de aquela época ía ter reflexo na poboación e, en consecuencia, nos primeiros bailes celebrados nos dous locais, xa que o tren posibilitaba que se achegara ata alí xuventude de Meirama (Cerceda) ou de Bregua (Culleredo). Á parte, a situación estratéxica deste lugar, tamén daba pé (o do pé vennos moi acaido) a que se desprazaran ata alí andando mozos e mozas de Feáns (A Coruña), berce de grandes músicos, Orro (Culleredo) e de diferentes puntos da parroquia de Morás e doutras zonas de Arteixo.

  Comezamos esta festa da memoria no salón de Che de Parada. Facémolo da man de dúas mozas que bailaron alí na súa adolescencia e xuventude: Teresa Pombo Veiga, nacida en Uxes en 1937, e Carmen Mañana Mañana, nacida en Souto en 1945.

  Carmen, madriña dun servidor, recorda que onde estaba o salón había dúas casas pegadas unha a outra... “unha desas casas era a de Nieves e outra era a de Parada. Nieves tiña tenda alí. Os de Parada tiñan a vivenda no piso de arriba e abaixo era o salón. Che de Parada era de alí, de Uxes, e a súa muller tamén. Eu teño recordos de estar alí de nena. Mamá levábame a este salón cando tiña 14 ou 15 anos. Recordo que había que subir unha escaleira ou dúas e despois, unha vez dentro, entrando á man esquerda, había un bochinche grande. E alí, ao carón, había un espazo, que era onde bailabamos os rapaces. Nós bailabamos nesa zona porque senón os adultos machacábannos os pés. Os adultos bailaban no outro lado do salón. Mentres eu estaba alí, mamá falaba coa filla do propietario do local, unha tal Carmen. Chamábanlle “Carmen de Parada”. Esta muller tiña unha filla da miña idade, un ano arriba un ano abaixo. Eu bailaba coa filla dela e coas outras rapazas aló no bochinche e miña nai tornaba coa nai desa rapaza. Iso sería sobre 1958 ou 1960”.

  Con Teresa, uns anos maior que Carmen, coincidimos diante da fonte de Uxes. Cunha xerra de auga na man e sorprendida polo noso interrogatorio, recordaba que “o salón de Parada estaba onde está ese edificio alto que ves aí. Agora está todo reformado, claro. Na casa que está pegada había unha tenda, pero non era dos de Parada. Esa era a tenda de Martís. Parada xa hai moitos anos que morreu”.

No lugar que ocupa actualmente o edificio máis grande da imaxe era onde esta o salón de baile de Parada. Na casa do lado era onde esta a tenda de Nieves ou de Martís 

  Neste marabilloso paseo pola súa memoria, Teresa tamén nos falou de algunha das orquestras que tocaron no salón de Parada. “Eu acordo de ver aquí a Orquesta Mallo; a orquesta do Espallante, que era da Grela e, se non recordo mal, creo que era primo dos Mallos; a Orquesta Bergantiños, que eran chavales todos novos; a un músico que lle chamaban Panchón, que tocaba a trompeta e me parece que era da zona de Ferrol; a orquesta de Boquete, un músico que vivía na Coruña e que era consumeiro”.

  Ante a nosa total ignorancia sobre o significado desta palabra, pedímoslle á señora Teresa se nos podía explicar o que era un consumeiro. Rápida e concisa, díxonos que eran as persoas que cobraban o fielato, que eran unhas oficinas (xeralmente unha caseta) situadas nas entradas das vilas na que se pagaban os dereitos de consumo. E logo da oportuna explicación, díxonos que “Boquete estaba no fielato que había diante da estación de Santiago. Xa non recordo ben, pero creo que tocaba a trompeta. Eu daquela era rapaza nova e agora teño 88 anos (risas).

-Moi ben levados!- dixo o que escribe.

-Bueno, por aghora van... non hai queixa! (risas)

  Teresa tamén quixo facer unha mención especial para Josefa Martínez Gay (1928-1989), máis coñecida como Finita Gay ou polo seu alcume “A Martela”, nome do lugar onde tiña a súa casa familiar en Castelo de Abaixo, no concello de Culleredo. Considerada pioneira, por ser unha das primeiras vocalistas femininas en cantar nunha orquestra, algo restrinxido só para homes ata aquel momento, Finita tamén cantou en Uxes, onde disque causou verdadeiro furor. “Acórdome eu ben deso. Estivo nos dous salóns, no de Parada e no de Picos. E acórdome que despois de que me casei aínda fomos a un bar que “A Martela” tiña en Tabeaio, en Carral, que montara ao vir da emigración en Venezuela. A pobre morreu ao pouco”.

Finita Gay "A Martela" (Cortesía da súa familia)

  Finita Gay “A Martela”, deixou unha gran pegada entre a xuventude de toda a bisbarra. Despois de tantos anos, as persoas que a viron actuar continúan falando desta artista con verdadeira admiración ¿non o credes? Preguntade na casa aos vosos maiores e xa veredes o que vos contan.

  Tras botar varios anos aberto, e de que actuaran alí as mellores orquestras do momento mentres as parellas se prometían amor eterno, o salón de Parada ía pechar definitivamente as súas portas a finais da década dos sesenta. Carmen e Teresa recordaban que “cando cerraron o salón fixeron unha panadería. Fíxoa Antonio, un fillo de Che de Parada”.

  Sen a competencia de antano, o salón de Marcelino aínda funcionaría como tal durante algúns anos máis... mais disto falaremos a vindeira semana!

"Así fue que empezaron papá y mamá

tirándose besitos y una guiñá.

Así fue que empezaron papá y mamá

y ya somos catorce...y ya vienen más "