O VOO SEN MOTOR
O voo sen motor (tamén coñecido como voo a vela), é un deporte aéreo que consiste en pilotar un veleiro ou planeador para percorrer distancias e elevarse sen máis axuda que os movementos das masas de aire no seo da atmósfera. Aínda que hai numerosos precedentes de voos planeados, considérase a Otto Lilienthal como o pai do voo sen motor.
O verdadeiro comezo deste deporte realízase en Alemaña en 1920, co primeiro concurso de planeadores celebrados na Wasserkuppe (o país teutón segue sendo hoxe en día o lugar do planeta onde máis practicantes hai e, onde máis innovacións técnicas se producen). Nos primeiros tempos desta modalidade aérea, nos anos 20 e 30 do século XX, os planeadores lanzábanse dende o alto dunha ladeira axudado por un sistema de gomas elásticas mais, actualmente, son remolcados por un avión.
Na Coruña, un grupo de aficionados a este deporte fundarían o Club de Vuelos Sin Motor no ano 1932, e que máis tarde, no ano 35, pasaría a denominarse Aero Popular Coruña. O modesto club aeronáutico nacera do entusiasmo e tenacidade duns poucos mozos, mais eso sí, con máis ilusión que medios. Nun pequeno local, frente ao vello estadio de Riazor (hoxe colexio das Escravas), instalouse o taller, local que se enchería de contado de madeiras e ferramentas e no que montarían unha oficina-biblioteca no interior da carrocería dunha antiga furgoneta. E como as ansias de voo eran grandes, pronto crearían o primeiro modelo capaz de voar, ao que lle chamaban "Rompepiernas". ¡Que valor para voar en aquilo!
Reclamáronse planos ao estranxeiro, e o taller-escola pronto tomaría un ritmo de traballo febril. Estudiantes e mozos das máis variadas profesións, entre os que cabe lembrar ao presidente do Club, Angel Blázquez; os irmáns Catoira (Ricardo e Juan); irmáns Salgado (Enrique e Rafael); Jovino L Villar; Bordomás; Urresti; Díaz ou, entre outros, Lalín Mora, convertiríanse rapidamente en carpinteiros de primeira e en verdadeiros artesáns da madeira, sendo de admirar a execucción de traballos tan delicados como o planeador "Zogling" que estivera exposto no salón do Circo de Artesanos de 1935.
Construídos polas súas propias mans, sairían daquel taller de Riazor dous aparatos: o deslizador, que pola peligrosidade nomearon "Rompepiernas", e o "Zogling". Outro flamante planeador, un C.Y.P.A., sería donado pola Dirección General de Aeronáutica Civil, aparato co que se realizarían voos de 34 segundos!!! na praia de Alba-Sabón (dende o Monte de San Tirso), lugar que reunía as mínimas condicións para esta clase de voos, e no que según informaba La Voz de Galicia o 25 de xullo de 1934...tratándose de la primera vez que en Galicia se volaba sin motor.
Así pois, según o xornal herculino, Arteixo foi pioneiro e testemuña dos primeiros voos sen motor realizados en Galiza. A Voz tamén informaba nese día que...a pesar de no haberse anunciado las pruebas, asistió mucho público de Arteijo y alrededores que quedó complacidísimo de la espectacularidad de este hermoso deporte completo como pocos y con menor peligro de los demás.
No ano 1935 aquel grupo de heroes principia a construcción dunha avioneta con motor, que sen dúbida algunha era a súa maior ilusión: "Le Pou du Ciel", que tan famosa se fixera en Francia, mais esta construcción prohibiríase posteriormente por mor dos moitos accidentes polas deficiencias técnicas da súa fabricación por aficionados que a montaban en espazos moi reducidos. Calquera erro de milímetros nunha medida, convertía á "pulga" nun ataúde.
A "pulga" coruñesa estaba totalmente terminada (axustada aos planos de Henry Mignet e co patrocinio de Pedro López Sors e co de Pedro Barrié de la Maza), pendente só de recibir o motor dunha casa francesa...mais poucos días despois estalaría a Guerra Civil, quedando truncada a posibilidade de ver surcado o ceo coruñés e arteixán coa súa silueta.
FONTES:
Ricardo Catoira
La Voz de Galicia
I TRIAL DE ARTEIXO
Falar do mundo do motor en Arteixo é meterse na cociña dos amigos do Club Autocross, que levan máis de tres décadas (primeiro no circuito "das Figueiras" de Sabón e posteriormente no "José Ramón Losada" de Morás) organizando campeonatos galegos e estatais de xeito inmellorable. Mais co seu permiso, hoxe vou deixarvos unhas pinceladas da primeira proba oficial celebrada no noso concello, neste caso do mundo das motos, puntuable para o Campeonato de España de 1973: o I Trial de Arteixo.
Facendo un pouco de historia, hai que decir que as competicións de trial tiveran a súa orixe en Gran Bretaña nos anos cuarenta do pasado século, mais as máquinas usadas eran dunha concepción moi pesada para a práctica deste deporte. Pola década dos 60, un representante dunha marca catalana foi a Inglaterra e, de casualidade, presenciou unha competición desta modalidade. Á volta, él mesmo fabricaría unha rudimentaria moto, a primeira moto de trial española. Pouco a pouco irían xurdindo innovacións e a base de unhas ideas e conceptos novos e revolucionarios iríanse perfeccionando estas máquinas.
Nos anos setenta as motos catalanas de trial Montesa e Bultaco eran consideradas as mellores do planeta, marcas lendarias que fundara Francisco Javier Bultó (primeiro Montesa e despois Bultaco) e que reinarían durante moito tempo no motociclismo do Estado.
Precisamente, un dos fillos do fundador destas dúas marcas, Ignació Bultó, "Yato", catro veces campeón de España de Trial, unha medalla de ouro nos ISDE (Copa do Mundo de Enduro), varios subcampeonatos de Motocross e un Campeonato de España de Resistencia, fora un dos cincuenta participantes daquela sétima proba puntuable para o Campeonato Nacional celebrada en Arteixo o domingo 28 de outubro de 1973. A competición, que despertara moito interés entre os aficionados ao mundo do motor, tivera como escenario o Monte Subico e fora organizada polo Moto Club Coruña. Non houbera sorpresas! O pronóstico da proba cumpliríase! Coa súa Bultaco 325, Ignacio Bultó, que naquela hora era o campeón vixente deste deporte, facendo gala da súa mestría e habilidade, fora o gañador da proba de Subico.
O MUNDIALITO DA EMIGRACIÓN DE 1982
O 13 de xuño de 1982
celebrábase no Camp Nou de Barcelona a ceremonia inaugural do
Mundial de fútbol de España, onde máis de 3.000 estudiantes da
cidade condal formaran diversas imaxes no campo, destacando entre
todas elas unha enorme pomba branca, o símbolo da paz.
Posteriormente, Arxentina enfrentaríase a Bélxica no primeiro
partido do campeonato no que os belgas, cun gol de Erwing Vandenberg,
derrotarían por 1-0 ao equipo de Diego Armando Maradona, o
futbolista ao que todo o mundo desexaba ver. O Mundial de
“naranjito”, que
finalmente gañaria Italia, fora
a disculpa perfecta para que en moitos fogares, o meu entre
eles, se producira o cambio do branco e negro ao cor ¿lembrades?,
polo que aquel partido do Camp Nou, foi o primeiro no que moitos
destinguimos claramente as cores das camistas de cada equipo por
primeira vez.
 |
| Campo Municipal de Arteixo |
Todo acontecemento ten
unha xestación e o Mundialito da Emigración non podía ser menos. A
idea xurdira nunha conversa, case informal, entre Pastor López
Álvarez, naquela hora edil do Concello da Coruña e presidente da
Federación Española de Boxeo, e o xornalista coruñes, residente en
Caracas, Lázaro Candal. Ao principio, López tiña en mente facer
unha olimpiada deportiva da emigración con seis deportes mais, trala
conversa con Candal, os dous concretarían a idea, ante a
complexidade da organización do evento, de reducir só ao fútbol a
convocatoria cun torneo de 16 seleccións integradas por emigrantes
españois, fillos ou netos.
O proxecto, ao que tamén se sumaría o xornalista Juan Guillín (que sería o Secretario Xeral
do Campeonato), tería moi boa
acollida, tanto por parte da colectividade galega no estranxeiro como
nos diferentes estamentos deportivos internacionais e máximas autoridades deportivas, entre eles Juan
Antonio Samaranch, naqueles días presidente do Comité Olímpico
Internacional, que parabenizaría aos organizadores coruñeses pola
súa iniciativa. En Brasil, o presidente da F.I.F.A., Joao Havelange,
nada máis enterarse da organización do campeonato, anunciaba que
estaría presente na final do campeonato (algo que finalmente non
cumpliría) e o presidente da Confederación Brasileira, Giulite
Coutinho, prometía todo o seu apoio ao equipo que viaxara a terras
coruñesas, o mesmo que Julio Grandona, presidente da Asociación de
Fútbol Arxentino, que convidara a todos os equipos do seu país a
prestar a máxima colaboración para formar o equipo que fora xogar a
Galiza.
 |
| A "anduriña viaxeira" do Mundialito |
Cun presuposto de 30
millóns das antigas pesetas, cubertos con subvencións do Instituto
Español de Emigración, Xunta de Galiza, Deputación da Coruña,
concellos da Coruña, Santiago, Ferrol, Betanzos, Sada, Carballo,
Arteixo, Ordes, Carral, Miño e Pontedeume, entidades privadas e
practicamente a totalidade das representacións bancarias da cidade
herculina, o Mundialito comezaba o 20 de maio de 1982 cos partidos
Inglaterra-México, Arxentina-Venezuela e Perú-Estados Unidos,
xogados respectivamente en Sada, Ordes e Betanzos.
Estes foron os resultados da
Primeira Fase do campeonato:
 |
| El Ideal Gallego, 22.5.1982 |
GRUPO I:
20.5. Sada. Inglaterra-México:
5-2
20.5. Betanzos. Perú-Estados
Unidos: 1-3
22.5. Sada. Inglaterra-Estados
Unidos: 1-3
22.5. Betanzos. Perú-México:
1-2
23.5. Sada. México-Estados
Unidos: 2-1
23.5. Betanzos.
Inglaterra-Perú: 4-1
GRUPO II:
21.5. Arteixo. Brasil-Francia:
2-2
21.5. Carballo. Chile-Suiza:
0-5
23.5. Arteixo. Chile-Francia:
2-0
23.5. Carballo. Brasil-Suiza:
1-1
24.5. Arteixo. Francia-Suiza:
2-2
24.5. Carballo. Brasil-Chile:
1-0
GRUPO III:
20.5. Ordes.
Arxentina-Venezuela: 3-1
21.5. Carral.
Bélxica-Marrocos: 3-0
22.5. Ordes.
Bélxica-Venezuela: 0-2
22.5. Carral.
Arxentina-Marrocos: 7-2
23.5. Ordes.
Arxentina-Bélxica: 2-0
23.5. Carral.
Venezuela-Marrocos: 2-1
GRUPO IV:
21.5. Miño. Alemaña-Uruguai:
0-4
21.5. Pontedeume.
Holanda-Panamá: 2-1
23.5. Pontedeume.
Alemaña-Panamá: 9-0
23.5. Miño. Holanda-Uruguai:
1-4
24.5. Miño. Alemaña-Holanda:
2-3
24.5. Pontedeume.
Uruguai-Panamá: 3-0
En Arteixo, sede xunto a
Carballo do Grupo II, tivéramos a oportunidade de ver ás seleccións
de Brasil, Francia, Chile e Suiza. Os chilenos, baixo o apoio do Lar
Galego de Santiago de Chile, que naquela altura contaba con máis de
1.500 socios descendentes de galegos (a maioría panadeiros e
ferreteiros), viaxaran a Galiza con varios xogadores do equipo
profesional Unión Española, o quinto máis laureado do país
andino. Suiza acudira ao campeonato con varios futbolistas do
Espagnol de Lausanne, equipo que presidía o galego Ramón Iglesias e
que non tardaría en convertirse campeón suizo de Segunda, categoría
semellante á 2ª B española. A colonia de emigrantes españoles en
Francia, empezarían a confeccionar o equipo que enviarían a
desputar o Mundialito da Emigración no Torneo Cultural de
Montpellier, celebrado en febreiro de 1982, mais o seu combinado non
realizaría tan bo papel como o que farían os galos no Mundial de
España, onde a selección de Platiní acabaría sendo 4ª cun bo
número de emigrantes nas sús filas: Manuel Amorós (os pais eran de
Alicante), o tarifeño Luis Fernández, Alain Giresse (de nai
salmantina) e Daniel Bravo (fillo dun barcelonés). Os brasileiros
trouxeran de técnico a Vavá, o dianteiro daquela canarinha que
gañara os Mundiais de 1958 e 1962 xunto aos Garrincha, Pelé, Didí,
Amarildo, Zagalo e compañía. Na selección que xogara o Mundialito
destacaba Juan Valverde, fillo de galegos de Sao Paulo que quixera
fichar o Botafogo, mais él preferira rematar a carreira de
Económicas a ser futbolista profesional. En Arteixo tamén estivera presente Mónica Tanus Paixao Pérez, que acompañaba á
delegación brasileña como madriña do equipo. Mónica era filla de
galegos e fora “Miss Brasil” tres anos antes.
O resto dos partidos do
Mundialito da Emigración foron os seguintes:
 |
| El Ideal Gallego, 25.5.1982 |
CUARTOS DE FINAL:
26.5. Carral.
Arxentina-Estados Unidos: 4-1
26.5. Betanzos.
México-Venezuela: 0-0 (Venezuela por penaltis)
27.5. Carballo. Suiza-Holanda:
2-1
27.5. Pontedeume.
Uruguai-Brasil: 3-1
SEMIFINAIS:
28.5. Ferrol. Suiza-Venezuela:
0-1
28.5. Santiago.
Arxentina-Uruguai: 2-2 (Nun primeiro momento Uruguai clasificouse na
tanda de penaltis, mais posteriormente Arxentina impunaría a acta,
alegando alineación indebida dos charrúas, e o comité daríalle a
competicións aos arxentinos)
3º e 4º POSTO:
30.5. Ordes. Debería xogarse
entre Uruguai e Suiza mais o partido non chegaría a disputarse
porque os charrúas non aceptaran a decisión do Comité de
Competición
FINAL:
30.5. A Coruña. Estadio de
Riazor. Arxentina-Venezuela: 4-2
 |
| El Ideal Gallego, 31 de maio de 1982 |
Até o de agora, disputaríanse
dous Mundialitos da Emigración máis, os de 1983 e 1985, celebrados
respectivamente en Pontevedra e Tenerife. Do primeiro pódenvos dar
boa conta no Bar Fénix de Arteixo, no Paseo do Balneario. Se
entrades a tomar un café, detrás da barra tedes a Nelson Cedeira,
que foi campeón daquela edición do 83 coa selección de Uruguai.
Nelson, que fora compañeiro de Enzo Francescoli no Montevideo
Wanderers, estivera a piques de fichar polo Celta tras aquel campeonato...mais este conto queda para outro día!
GONZALO RABUÑAL, O "INDURAIN" DE BARRAÑÁN
@s galeg@s amantes do ciclismo tivemos a inmensa fortuna de contar durante varios anos co noso propio equipo profesional, que se creara en 2007 coa denominación de Karpin Galicia baixo o patrocinio do ex-futbolista e empresario Valery Karpin, naquela hora tamén inmerso noutras promocións deportivas como o equipo de voleibol da cidade de Vigo, o C.V. Vigo Valery Karpin. Mais en agosto do 2008, logo de que o ex-futbolista do Celta lle retirase o seu apoio económico e de contar cun novo respaldo, neste caso o da Xunta do bipartito, a denominación pasaría a ser Xacobeo Galicia, nome co que ese mesmo ano, o equipo conseguiría a súa primeira victoria nunha tirada da Vuelta a España ao impoñerse en Ponferrada, na décimo quinta etapa, o ciclista galego David García.
 |
| Gonzalo Rabuñal |
Álvaro Pino, unha lenda do ciclismo galego que fora campeón da Vuelta a España en 1986, era o director deportivo do Xacobeo Galicia, un Pino que xa dirixira ao Kelme-Costa Blanca e que tiña de axudantes a Suso Blanco Villar, outro ciclista galego lendario que gañara en 1985 a Volta a Galiza, a Volta a Castela e León e a Volta á Comunidade Valenciana, e o padronés José Ángel Vidal, que participara en oito Tour de Francia seguidos correndo para o Kelme.
A gran maioría dos ciclistas que Pino tiña ao seu mando eran galegos, entre eles os ilustres Marcos Serrano, que gañara a Volta a Galiza 1999, a Volta a Castela e León 2001 e a clásica Milán-Turín 2004; Iván Raña, que debutaría como ciclista profesional en 2009, despois de ser o primeiro triatleta galego en conseguir un campionato do mundo da especialidade, o primeiro en vencer nunha proba da Copa do Mundo e en participar nuns Xogos Olímpicos; o arousán Gustavo Veloso, campión da Volta a Catalunya 2008 e da Volta a Portugal 2014; Ezequiel Mosquera, subcampeón da Vuelta a España 2010...ou o noso Gonzalo Rabuñal Ríos, o "Indurain" de Barrañán.
Nado na parroquia de Barrañán o 1 de agosto de 1984, Zalo Rabuñal empezaría a pedalear en pequenas marchas e paseos como o "Día da bici" polo asfalto arteixán ata que se decidiu apuntar no Club Ciclista Carballo, donde non tardaría en deslumbrar. Desde os
seus inicios, o noso protagonista, que sempre admitiu que se fixera ciclista por Indurain aínda que o seu ídolo era Pantani, tería unha traxectoria moi regular, con innumerables victorias e podios en categorías inferiores e amateurs, éxitos que continuarían ata o seu último ano de aficionado, no que correría bastante por Portugal e no que gañaría a Volta a Madeira.
En 2007 Rabuñal debuta como profesional no Karpin Galicia. No 2008, correndo xa co maillot do Xacobeo Galicia, o ciclista arteixán, naquela hora con domicilio na Cachada (Monteagudo), sería segundo nunha etapa da Volta a Irlanda e terceiro nunha da Vuelta a Asturias. En 2009 participa no Giro de Italia, na Vuelta a España, donde conseguiría unha meritoria octava praza na etapa con final na Sierra de la Pandera, e acaba líder do Premio da Montaña na Volta a Turquía, o seu primeiro grande éxito como profesional. En 2010 acada o maillot da montaña na Volta ao País Vasco e participa na Vuelta a España, edición na que fai un papel destacado nas etapas de montaña, quedando na clasificación xeral de 30º,
meritorio posto xa que o seu obxectivo non era outro que axudar ao seu líder, Ezequiel Mosquera, a gañar a Vuelta, un Ezequiel que finalmento sería 2º, a tan só 41 segundos do gañador Níbali.
 |
| Rabuñal, á esquerda, rodandop con Ezequiel Mosquera |
Mais con todo, o Xacobeo Galicia atravesaría, naquel inesquecible 2010, grandes dificultades económicas pola perda dos patrocinadores e o cambio de goberno da Xunta: o secretario xeral para o deporte, José Ramón Lete, anunciaba a retirada do patrocinio, feito que desgraciadamente levaría ao equipo á desaparición xa que non puido achegar os avais requiridos pola UCI para o seu rexistro no circuíto continental co cal o Xacobeo Galicia, malia a que tiña compromisos adquiridos para o 2011, correría a mesma sorte que a Selección galega de fútbol coa chegada do Partido Popular ao Goberno Galego.Ciclistas como Delio Fernández, Gonzalo Rabuñal ou Gustavo Domínguez aseguraban naquel intre que o Executivo buscara "escusas" para acabar co equipo e que a "liquidación" repentina do conxunto impediulles a moitos continuar coas súas carreiras. “Doía ver como a nós nos debían cartos e logo gastaban case dous millóns de euros no Obradoiro para darlle de comer aos de fóra, porque non había nin un só xogador galego no equipo”, dicía un. “A política estivo na orixe da decisión final; non se sentían cómodos cun proxecto que fora creado por un goberno doutra cor política”, remataba outro.
Trala desaparición do Xacobeo Galicia, os corredores do equipo ciclista galego seguirían adiante por outro camiño, no que o deporte é un hobby e non unha ocupación a tempo completo. No caso de Gonzalo Rabuñal, tras abandonar o ciclismo profesional, pasaría a formar parte do Club Gallaecia Raid, con quen empezaría a participar en raids de aventura nos que se xunta a bicicleta con kaiak, con carreiras de orientación, co trekking, algo de escalada, algún rappel...un Rabuñal que a día de hoxe soña, ao igual que moit@s galeg@s, cun novo equipo ciclista que volva encher as estradas de afeccionados como fixera o seu desaparecido Xacobeo Galicia durante catro anos.
O PARTIDO ENTRE O PEÑAROL DE LAÑAS E O PEÑAROL DE MONTEVIDEO
Hoxe, aproveitando a coincidencia do encontro que o Peñarol e o R.C. Deportivo xogan en Uruguai, vou a falarvos dun partido que o equipo de Montevideo xogou na Coruña en agosto de 1975...mais un momentiño, non vaiades a pensar que foi contra o Deportivo, non, non, o Peñarol de Montevideo enfrentárase no campo de Elviña a un equipo de Arteixo, o Peñarol de Lañas. Si, si, ledes ben: Peñarol de Lañas-Peñarol de Montevideo, lendario choque do que aínda se fala de cando en vez por estos lares!
Todo acontecera grazas ao presidente do Peñarol de Montevideo, Washington Cataldi, un home que asumira a presidencia do equipo en 1973 e que con anterioridade, entre 1969 e 1971, fora Subsecretario do Ministerio de Industria de Uruguai. Cataldi, que foi o gran ideólogo da creación da Copa Libertadores, posibilitaría a participación do Peñarol no Trofeo Teresa Herrera nas edicións de 1974, 75, 76 e 83 grazas aos seus estreitos vínculos con Arteixo, concretamente co lugar de Freán, na parroquia de Morás, a donde viña todos os anos coa súa dona Susana a pasar unha semana do verán á casa na que nacera súa sogra Pepa Martínez, que emigrara a Uruguai sendo unha cativa de 14 anos.
Pois ben, en 1974, na primeira vez que o Peñarol veu á Coruña a disputar o decano dos trofeos veraniegos, xurde a idea de organizar un partido amigable entre os homónimos de Montevideo e de Lañas. A iniciativa fora cousa de Rosendo Rumbo, sobriño político da sogra de Cataldi, e de Moncho de Pedro, o panadeiro de Lañas que, ao repartir no seu Land Rover o pan por Freán, sabía da estadía do presidente do Peñarol de Montevideo na casa de Rumbo. Os dous, Rosendo e Moncho, que naquel intre era o Pelé do equipo de Lañas, pensaban que sería ben fermoso que se enfrontaran os dous "Peñaroles", idea que a Washington Cataldi, sorprendido por saber que había un Peñarol en Arteixo, tamén lle entusiasmara. O presidente da entidade charrúa aceptaría disputar ese partido de confraternidade co modesto clube arteixán unha vez que o seu equipo se proclamou campeón do Teresa Herrera (vencera na final ao Borussia Mönchengladbach por 3-2) pois, naquela hora, o gañador do prestixioso trofeo estaba convidado á edición do seguinte ano.
E así chegamos a agosto de 1975. O Peñarol chega ao aeroporto de Alvedro o día 5 para disputar, xunto ao Atlético de Madrid, Stoke City e Cruzeiro de Belo Horizonte o trofeo Teresa Herrera por segundo ano consecutivo. Mais antes había que cumprir as promesas. Había que xogar o partido que idearan un ano antes Cataldi, Rosendo Rumbo e Moncho, o panadeiro de Lañas, partido que se xogaría no campo de Elviña o día 6 e do que La Voz de Galicia facía a seguinte crónica na súa edición do xoves, 7 de agosto de 1975, coa sinatura de Moskowich:
 |
| La Voz de Galicia, 7 de agosto de 1975 |
"Ayer tarde, en el campo de Elviña, se celebró un encuentro amistoso entre el Peñarol de Montevideo y el Peñarol de Lañas (Arteijo). El gesto de los campeones uruguayos fue muy favorablemente comentado al haber accedido a enfrentarse a su homónimo de tan inferior catalogación balompédica. El recinto de juego de la Federación Gallega de Fútbol ofrecía un estupendo aspecto, con bastantes aficionados presenciando el partido. El terreno de juego estaba mejor que otras veces, ya que los directivos gallegos tuvieron la precaución de pasarle un pisón de 5.000 kilos y regarlo a continuación, con lo que se evitó el polvo. El Peñarol de Montevideo presentó su equipo de gala, y actuó en plan de entrenamiento y exhibición, pese a que por la mañana ya había realizado otro entrenamiento en el Estadio de Riazor. Sus jugadores y directivos actuaron con una delicadeza y atención totales, metiéndose a los aficionados prácticamente en el bolsillo. El resultado final fue de 8-1 a favor, como es natural, de los uruguayos.
PEÑAROL DE MONTEVIDEO: Walter Corbo; Perurena, Olivera, Mario González; Nelson Acosta, Pedro Custodio; Quevedo, Unanue, Morena, Silva y Pizzani. Para relevos contaron con Fosatti, Garisto, Walter García y Barbosa.
PEÑAROL DE LAÑAS: Vilas; Collazo, Sánchez, Caamaño; López, García; Moncho, Sande, Dopico, Hermida y J. Manuel García. Para cambios contaron con Paz, Sánchez, Ferro y Alvarez además del apuntado ya de Walter Corbo como portero en el segundo tiempo".
O mesmo día El Ideal Gallego escribía, con sinatura de L.G., a seguinte crónica:
"Ambiente de expectación en el campo de Elviña ayer por la tarde, con numeroso público en las gradas. Se enfrentaban el Peñarol de Montevideo y el Peñarol de Lañas-Arteijo, en homenaje de los uruguayos a su homónimo coruñés. Un homenaje simpático, emocionado y cargado de escenas bonitas, con abundancia de autógrafos, poses para los fotógrafos y obsequios de unos a otros. Los equipos, bajo la dirección del señor Cruz, que pitó bien, formaron así:
PEÑAROL DE MONTEVIDEO: Corbo (Fosatti); Peruena, Olivera, Mario González; Acosta, Pedro Custodio; Quevedo, Unanue, Fernando Morena, Ramón Silva y Pizzani. También jugaron Garisto, García y Barbosa.
PEÑAROL DE LAÑAS: Vicas (Corbo); Collazo, Sánchez I, Caamaño; López, García; Moncho, Sande, Dopico, Hermida y José Manuel. Además de la actuación del meta uruguayo Corbo, en el segundo tiempo, también jugaron Sánchez II, Ferro y Alvarez.
Fue fácil la victoria de los uruguayos, que ganaron por 8-1, empleándose más a fondo en el primer tiempo que en el segundo. El público lo pasó muy bien, porque se vieron jugadas muy bonitas, goles de todas las marcas y sobre todo una hermandad estupenda, en la que han puesto la primera piedra los uruguayos al saber que aquí había un club que tenía su mismo nombre. Al descanso se llegó con ventaja del cuadro sudamericano por 5-0. Marcaron por el Peñarol de allá, Fernando Morena (3), Ramón Silva (2), Mario González, Quevedo y Unanue. El tanto del conjunto de Lañas fue obra de Fosatti en propia meta" .
 |
| El Ideal Gallego, 7 de agosto de 1975 |
Dous días despois do partido co equipo de Lañas, o Peñarol de Montevideo, naquel intre comandado pola súa estrela Fernando Morena, dianteiro que non tardaría en fichar no Rayo Vallecano, debutaba no Teresa Herrera vencendo nunha das semifinais ao Atlético de Madrid e, posteriormente, vencería na final ao equipo brasileño do Cruzeiro.
Pola contra, o Peñarol de Lañas poñía fin ao remate da tempada 1975/76, só uns meses despois do lendario enfrontamento co seu homónimo de Montevideo, a 12 anos consecutivos de equipo federado. Atrás quedaban os tempos do campo da Azureira que tanto nomea na súa obra o escritor Antón Castro (Lañas, 1959) e daqueles partidos heroicos do Peñarol dos Groufo, Gorecho, Dubra, Moncho de Pedro, Paxín ou o grande Boedo, que ten deixado medio noqueado a algún que outro adversario co seu gran trallazo...tempos dos que xa vos falarei noutra ocasión!
RAMÓN VILLAVERDE, O URUGUAIO-ARTEIXÁN DO F.C. BARCELONA
 |
| Ramón Villaverde |
Ramón Villaverde
empezaría a xogar na tempada 1949-50 no Liverpool de Montevideo, onde
demostraría de contado unha innata capacidade goleadora que o acabarían
levando ao fútbol colombiano, daquela o mellor pagado do continente americano. Alí, no país cafeteiro, defendería primeiro as cores do Cúcuta Deportivo (50-51) e posteriormente do "Ballet Azul" de Millonarios de Bogotá (1952-54) equipo no que chegaría a formar unha dupla máxica con Alfredo Di Stéfano.
As boas actuacións dos dous futbolistas en terras colombianas non
pasarían desapercibidas para os grandes do fútbol español e, deste
xeito, Di Stéfano acabaría fichando no Real Madrid e Villaverde no F.C.
Barcelona, clube ao que chega en xullo de 1954 da man do directivo Pedro
Salvat e de Josep Samitier.
O seu debut coa camiseta blaugrana prodúcese en Les Corts frente ao
Sevilla na xornada inaugural da Liga (12.9.1954), partido que o Barça
gaña 4-2 e no que Ramón marca o primeiro gol batendo de cabeza ao meta sevillista Bustos. Mais se había unha data emotiva para o futbolista uruguaio-arteixán,
esa era a do 20 de marzo de 1955, día no que o R.C. Deportivo da Coruña
e o F.C. Barcelona se enfrontaban en Riazor, en partido correspondente á
xornada 27. Villaverde ía pisar por primeira vez a terra da que tanto lle falaran na súa infancia, a terra que vira nacer a seus pais... polo que, familiares e veciños dos seus proxenitores, tiñan o corazón dividido entre o Barça no que xogaba o fillo daqueles rapaces da Pedreira e de Rañobre que tiveran que facer a maleta da emigración e o Deportiviño no que xogaba outro arteixán: Arsenio Iglesias. O partido remataría 2-2 e Ramón anotaría un dos goles do seu equipo.
Dúas semanas despois daquel enfrontamento, chegaban á cidade
herculina Matilde Vázquez e Mario Villaverde, nai e irmán do noso
protagonista. Matilde, que naquela hora tiña 62 anos e xa estaba viúva
do seu home, a quen coñecera en Uruguai, emigrara do seu Rañobre natal aos 16 anos e facía 46 que non pisaba a súa terra. Despois de tanto tempo sen ver á familia (os pais xa morreran), botaría unha longa tempada en Rañobre na casa dun de seus irmáns e, pola súa banda, os
seus fillos Mario e Ramón, que chegara en xullo á Coruña para asistir
ao casamento do seu compañeiro Dagoberto Moll, coñecerían nese verán de
1955 a toda a familia materna e paterna
da Pedreira, de Suevos e de Figueiroa, lugar no que aínda hai xente que
se lembra da axitación que causara a visita do futbolista do F.C.
Barcelona.
 |
| La Voz de Galicia, 14 de abril de 1955 |
A posición de Villaverde
no campo tanto podía ser a de interior como a de extremo, mais neste
caso tiña tendencia a bascular cara o centro do campo, onde podía
explotar mellor a súa extraordinaria visión da xogada. Digno
representante da escola sudamericana, o seu binomio co galego Luís Suárez abofé que sería recoñecido pola súa maxia e facilidade de por en pé, co espectacular xogo combinativo de ambos, ao graderío blaugrana. Adiantado
ao seu tempo polo feito de non permanecer fixo na banda, senón que tiña
tendencia a romper polo centro buscando outras alternativas de ataque, Ramón
tiña un remate portentoso e un gran dominio do balón, ata o punto que
sabía recortar ao contrario sen chegar a tocar o esférico. Nun tempo de poucos encontros internacionais e de certas facilidades para que os futbolistas chamados oriundos vestiran a camiseta de España, o seu bo facer no Barça tamén o levaría a xogar un partido coa selección española, partido disputado en Barcelona o 31 de maio de 1956 que España perdería por 2-5 ante Alemaña.
O futbolista de raíces arteixás tería o seu cenit no Barça baixo a
dirección de Helenio Herrera, nunha eliminatoria de 1/4 da Copa de
Europa de 1960 fronte aos temibles "Wolves", o alcume co se coñecía ao
Wolverhampton inglés. Na noite do 10 de febreiro de 1960, na ida no Camp
Nou, o Barcelona vence aos británicos por un contundente 4-0 con goles
de Villaverde (2), Kubala e Evaristo. Na volta, o 2 de marzo do mesmo
ano, a exhibición é total e o público inglés ovaciona ao equipo
blaugrana ao remate do partido: 2-5 con gol de Villaverde e catro de
Kocsis. Aquel Barça sería eliminado nas semifinais polo Real Madrid, que
sería o Campeón daquela edición da Copa de Europa de 1960.
Villaverde non xogaría a célebre final dos paos cadrados de Berna, o 31
de maio de 1961, final da Copa de Europa que o Barcelona perdería por
3-2 ante o Benfica de Lisboa. Instalado xa nun suave declive, o
futbolista fillo de arteixáns, permanecería no clube catalán ata o 27 de
outubro 1963, que foi o día no que decía adeus á afición barcelonista
nun partido amigable ante o Racing de París no que esgotou a súa
retirada ata o minuto 12 do segundo tempo, como resistíndose a deixar
unha camiseta pola que sentía verdadeira devoción e que tantas alegrías
lle dera. Cando deixou o campo fixoo acompañado por unha ovación
ensordecedora..."La emoción que he sentido esta tarde al recibir los
aplausos y los cumplidos que me han sido dedicados sólo se puede
explicar con el corazón. No hay palabras". Durante a súa etapa no vestiario blaugrana a afición e os seus compañeiros apreciárano
moito polo seu carácter sinxelo e chan, que acabaría demostrando na
tempada 1963-64 ao aceptar xogar cedido o último ano de contrato no
Racing de Santander con estas palabras: "Aún no soy viejo para el fútbol, pero ya lo estoy para jugar en el Barça".
 |
| O día 27 de outubro de 1963 Villaverde despedíase do Barça |
No F.C. Barcelona
xogaría un total de 322 partidos oficiais, marcando 136 goles e obtendo
dúas Ligas (58-59 e 59-60), tres Copas del Generalísimo (57, 59 e 63)
e dúas Copas de Feiras (58 e 60), rexistros que a día de hoxe aínda o
sitúan entre os mellores futbolistas da historia do clube catalán.
Ramón Alberto Villaverde Vázquez falecería en Barcelona aos 56 anos de
idade o 15 de setembro de 1986 por mor dunha afección cardíaca.
ARSENIO IGLESIAS, O FUTBOLISTA DA BAIUCA
Arsenio Iglesias nace na Baiuca o día de Noiteboa de 1930. Fillo de labregos e o menor de nove irmáns (catro homes e cinco mulleres), dende moi cativo pasaría horas e horas correndo descalzo detrás das pelotas, que naquela hora se facían de trapo. Cunha familia tan numerosa, todas as mans eran necesarias para axudar na casa mais, o noso protagonista, sempre atopaba un oco para ir xogar ao fútbol cos maiores. "A miña infancia foi en tempos difíciles", recordábame non hai moito, falando con morriña daqueles longos días de verán dos primeiros anos cuarenta: "Aproveitabamos para xogar máis. Algunhas veces a pelota era de goma e outras había que facela de trapo. O caso era ter algo máis ou menos redondo ao que poder darlle patadas". "Xuntabámonos os rapaces de Arteixo. Faciamos dous equipos e montabamos a portería con dúas pedras. Xogabamos na estrada. Non había asfalto. Aínda que caeses, non che doía o corpo".
Aos
13 ou 14 anos, apuntando xa maneiras coa pelota, disputaría algún
partido co Penouqueira, entidade que nacera a raíz da desaparición de El
Alba, o primeiro equipo que organizara partidos de fútbol na capital do
concello, mais dun xeito moi irregular, se cadra un partido cada dous
ou tres meses. Nada serio, xa que o equipo arteixán non estaba
federado.
Aquel cativo pegado a unha pelota, que só vivía para o fútbol, tivo a
sorte de que de cando vez o Deportivo ía a adestrar ao Balneario, ao
carón da súa casa, e podía ver de cerca aos futbolistas, sobre todo ao
seu gran ídolo Juanito Acuña, que en poucos anos acabaríase convertendo
en compañeiro de vestuario. No recinto termal, Arsenio tamén viviría,
durante a primeira semana de maio de 1945, unha experiencia inesquecible
que marcaría por completo a súa infancia: con motivo da inauguración do
estadio de Riazor, a selección española estivera concentrada durante
varios días nos Baños de Arteixo..."naqueles
anos os rapaces tiñamos que axudar a traballar nas agras e nas
leiras, mais aínda así eu trataba de buscar un oco para ver os
adestramentos no campo do Balneario. Lembro eses días coa ilusión
que podía ter un neno de poder ver a tantas celebridades xuntas e
tan estimadas, na miña vila natal. Para un rapaz coma min, que só
vivía para o fútbol, ter en Arteixo durante unha semana aos
mellores xogadores españois fora algo máxico. Recordo con especial
cariño a Eizaguirre, o porteiro vasco do Valencia. Daquela sentía
unha admiración tremenda polos porteiros. De feito, o meu ídolo por
aqueles anos era Juanito Acuña, un home que tiña A Coruña aos seus
pés. Ademais estaban César, o dianteiro centro do Barcelona;
Gaínza; o mítico Zarra; Pedrito, o defensa do Deportivo...en fin,
fora unha gran fortuna poder ver os adestramentos dos mellores
xogadores nacionais. Como digo, fora algo máxico”.
No ano seguinte, en 1946, Arsenio matricúlase na Escola de Mestría
na Coruña. Tiña menos tempo para xogar, mais non deixaría o fútbol
porque non tiña mellor divertimento que o de lle dar patadas a un balón.
É aí, nesa época, cando ficha polo Ciudad Jardín, equipo do fútbol
modesto coruñés no que milita un ano e no que o rapaz arteixán comeza a
destacar pola súa forma de xogar e pola súa gran forza. Nel fixaríase o
abogado carballés Antonio Vázquez Mouzo, un home providencial na súa
vida (co tempo padriño da súa boda e de un dos seus fillos), unha
especie de "pai espiritual" que o levaría a fichar, con dezasete anos,
polo Bergantiños, que daquela xogaba na Serie A Rexional, categoría
equivalente a actual Terceira División. Foi en Carballo onde comezaría a
xogar algo máis en serio. O equipo era evidentemente amateur pero tiñan
un bo réxime de adestramentos. Naqueles tempos Arsenio compaxina os
seus estudos co traballo na montaxe da liña dos Trolebuses
Coruña-Carballo e tamén faría algunhas gardas na subestación de Lañas,
gardas que nalgunhas ocasións, facíallas o seu amigo o Sr. Cristovo para
que poidese ir adestrar co Bergantiños.
Vicente Leirachá, daquela un xoven xornalista deportivo, que andando no tempo acabaría sendo un dos seus mellores amigos, prenderíase das habilidades daquel chaval nun partido amigable disputado en Carballo entre o Bergantiños e o Varela Silvari, un modesto club da Coruña do que Leirachá era directivo. Naquel partido o once bergantiñán gañara 6-2 e Arsenio marcara catro goles. Coa súa rapidez, bo regate e cun gran sentido da verticalidade para encarar a portería, víase que ía chegar lonxe no mundo do fútbol.
Non só sería Leirachá quen quedara sorprendido do potencial do rapaz de Arteixo, rapaz ao que en pouco tempo lle cambiarían os seus plans de converterse en perito industrial xa que, a súa vida, experimentaría un vertixinoso acelerón que non tardaría en convertelo en futbolista profesional.
Ao ano seguinte, fíchao o Fabril e ,tras media ducia de partidos, pasou ao Xuvenil, equipo que co tempo chegaría a xogar en Segunda División e que, naquel intre, era o filial do Deportivo.
Case sen darse conta, Arsenio viuse no primeiro equipo. A principios da tempada 1951-52, cando se preparaba para un desprazamento co filial, recibe un aviso de que o reclamaba Eduardo González "Chacho", o mister do Deportivo, para formar parte da convocatoria do partido que os deportivistas tiñan que xogar en Riazor contra o Atlético Tetuán. Arsenio non participaría naquela ocasión mais, unha semana despois, Chacho faríao debutar no vello campo de Les Corts contra o F.C. Barcelona. O Deportivo perdería aquela tarde 6-1, mais Arsenio, no seu debut, marcaríalle un gol ao lendario Ramallets e, posteriormente, debutaría en Riazor frente ao Español (3-1). O arteixán empezaba a ser alguén no mundo do fútbol e non tardaría en firmar o seu primeiro contrato como profesional: o seu primeiro soldo co equipo deportivista foi de 800 pesetas ao mes, que lle subirían pronto a 1.500 e unha prima de 12.000 por tempada.
A seguinte campaña, a 52-53, marcaría especialmente a súa traxectoria deportiva. O equipo estaba dirixido por Eduardo Toba, ao que sustituirían primeiro o mexicano Manuel Casal e despois Fernando Fariña sen poder evitar que o club herculino tivera que defender a permanencia na Primeira División nunha liguiña frente ao España Industrial (filial do F.C. Barcelona), Celta, Avilés, Hércules e Atlético Tetuán. Os deportivistas conseguirían o obxectivo de salvar a categoría contando co concurso do mago Helenio Herrera ao frente do equipo deportivista, un técnico arxentino que influiría notablemente na vida deportiva de Arsenio.
O futbolista de Arteixo continuaría nas filas branquiazuis ata completar cinco tempadas en Primeira, nas que sempre mantería unha gran regularidade, bo facer que o levarían a disputar un partido coa selección "B" española en febreiro de 1955 e tamén a despertar o interés do F.C. Barcelona para facerse cos seus servizos.
Helenio Herrera, do que Arsenio garda moitos e moi bos recordos, lévao na tempada 57-58 ao Sevilla, que fora subcampeón de Liga na campaña anterior. Acababa de casarse con Carmen, a súa moza de Loureda, tiña vinteseis anos, chegaba a un club que esa mesma tempada ía a disputar a Copa de Europa e, por riba, reclamárao o adestrador de moda ¿Que máis se podía pedir? O Real Madrid tamén intentara a súa fichaxe, mais os hispalenses chegarían finalmente a un acordo co Deportivo incrementando a oferta ata un millón das antigas pesetas e a cesión de dous xogadores, Liz e Arenas. O asfixiante calor sevillano ou a morriña ou ambas cousas á vez impedirían a Arsenio facer un bo papel no club hispalense e a súa estadía alí sería o seu primeiro fracaso. O seu baixo rendimento levaríao a disputar só oito partidos nos que marcaría dous goles.O único positivo da súa curta etapa no equipo sevillista foi o seu bautismo internacional ao disputar tres eliminatorias da Copa de Europa.
Na 58-59, da man de Alejandro Scopelli, o adestrador arxentino que levara ao Deportivo ao subcampeonato ligueiro da tempada 49-50, Arsenio inicia un periplo de seis tempadas no Granada. Co once granadino, co que chegaría a disputar a final da Copa do Generalísimo de 1959 frente ao F.C. Barcelona (final que perdería o Granada por 4-1 e na que Arsenio sería o autor do gol), o arteixán xogaría ata mediados da tempada 1963-64, que foi cando ficha no Oviedo de Eduardo Toba, o adestrador de Muxía. Alí, no equipo ovetense, Arsenio colgaría as botas aos 34 anos deixando o fútbol activo no último partido da tempada 1964-65 no que os asturianos se xogaban a permanencia en Primeira en San Mamés ante o Athletic Bilbao. Faltando dez minutos para o final, Arsenio anotoba de xeito maxistral o 0-1 e o Oviedo conseguía o seu obxectivo. Curiosamente, Ramalletes e Iribar, dous mitos da portería, foron o primeiro e último porteiros que o noso xogador máis popular bateu como futbolista de alta competición.
FONTES:
-"Arsenio. El fútbol de El Brujo". Xosé Hermida.
-"Arsenio. El factor humano". Bieito Rubido.
-"Historia do Deportivo".Xesús Flores/Xosé Mejuto
"O RAPOSO DE ARTEIXO"
Vicente Leirachá, daquela un xoven xornalista deportivo, que andando no tempo acabaría sendo un dos seus mellores amigos, prenderíase das habilidades daquel chaval nun partido amigable disputado en Carballo entre o Bergantiños e o Varela Silvari, un modesto club da Coruña do que Leirachá era directivo. Naquel partido o once bergantiñán gañara 6-2 e Arsenio marcara catro goles. Coa súa rapidez, bo regate e cun gran sentido da verticalidade para encarar a portería, víase que ía chegar lonxe no mundo do fútbol.
Non só sería Leirachá quen quedara sorprendido do potencial do rapaz de Arteixo, rapaz ao que en pouco tempo lle cambiarían os seus plans de converterse en perito industrial xa que, a súa vida, experimentaría un vertixinoso acelerón que non tardaría en convertelo en futbolista profesional.
 |
| Caricatura de Arsenio dos anos 50 |
Ao ano seguinte, fíchao o Fabril e ,tras media ducia de partidos, pasou ao Xuvenil, equipo que co tempo chegaría a xogar en Segunda División e que, naquel intre, era o filial do Deportivo.
Case sen darse conta, Arsenio viuse no primeiro equipo. A principios da tempada 1951-52, cando se preparaba para un desprazamento co filial, recibe un aviso de que o reclamaba Eduardo González "Chacho", o mister do Deportivo, para formar parte da convocatoria do partido que os deportivistas tiñan que xogar en Riazor contra o Atlético Tetuán. Arsenio non participaría naquela ocasión mais, unha semana despois, Chacho faríao debutar no vello campo de Les Corts contra o F.C. Barcelona. O Deportivo perdería aquela tarde 6-1, mais Arsenio, no seu debut, marcaríalle un gol ao lendario Ramallets e, posteriormente, debutaría en Riazor frente ao Español (3-1). O arteixán empezaba a ser alguén no mundo do fútbol e non tardaría en firmar o seu primeiro contrato como profesional: o seu primeiro soldo co equipo deportivista foi de 800 pesetas ao mes, que lle subirían pronto a 1.500 e unha prima de 12.000 por tempada.
A seguinte campaña, a 52-53, marcaría especialmente a súa traxectoria deportiva. O equipo estaba dirixido por Eduardo Toba, ao que sustituirían primeiro o mexicano Manuel Casal e despois Fernando Fariña sen poder evitar que o club herculino tivera que defender a permanencia na Primeira División nunha liguiña frente ao España Industrial (filial do F.C. Barcelona), Celta, Avilés, Hércules e Atlético Tetuán. Os deportivistas conseguirían o obxectivo de salvar a categoría contando co concurso do mago Helenio Herrera ao frente do equipo deportivista, un técnico arxentino que influiría notablemente na vida deportiva de Arsenio.
O futbolista de Arteixo continuaría nas filas branquiazuis ata completar cinco tempadas en Primeira, nas que sempre mantería unha gran regularidade, bo facer que o levarían a disputar un partido coa selección "B" española en febreiro de 1955 e tamén a despertar o interés do F.C. Barcelona para facerse cos seus servizos.
 |
| El Ideal Gallego, 17.2.1955 |
Helenio Herrera, do que Arsenio garda moitos e moi bos recordos, lévao na tempada 57-58 ao Sevilla, que fora subcampeón de Liga na campaña anterior. Acababa de casarse con Carmen, a súa moza de Loureda, tiña vinteseis anos, chegaba a un club que esa mesma tempada ía a disputar a Copa de Europa e, por riba, reclamárao o adestrador de moda ¿Que máis se podía pedir? O Real Madrid tamén intentara a súa fichaxe, mais os hispalenses chegarían finalmente a un acordo co Deportivo incrementando a oferta ata un millón das antigas pesetas e a cesión de dous xogadores, Liz e Arenas. O asfixiante calor sevillano ou a morriña ou ambas cousas á vez impedirían a Arsenio facer un bo papel no club hispalense e a súa estadía alí sería o seu primeiro fracaso. O seu baixo rendimento levaríao a disputar só oito partidos nos que marcaría dous goles.O único positivo da súa curta etapa no equipo sevillista foi o seu bautismo internacional ao disputar tres eliminatorias da Copa de Europa.
Na 58-59, da man de Alejandro Scopelli, o adestrador arxentino que levara ao Deportivo ao subcampeonato ligueiro da tempada 49-50, Arsenio inicia un periplo de seis tempadas no Granada. Co once granadino, co que chegaría a disputar a final da Copa do Generalísimo de 1959 frente ao F.C. Barcelona (final que perdería o Granada por 4-1 e na que Arsenio sería o autor do gol), o arteixán xogaría ata mediados da tempada 1963-64, que foi cando ficha no Oviedo de Eduardo Toba, o adestrador de Muxía. Alí, no equipo ovetense, Arsenio colgaría as botas aos 34 anos deixando o fútbol activo no último partido da tempada 1964-65 no que os asturianos se xogaban a permanencia en Primeira en San Mamés ante o Athletic Bilbao. Faltando dez minutos para o final, Arsenio anotoba de xeito maxistral o 0-1 e o Oviedo conseguía o seu obxectivo. Curiosamente, Ramalletes e Iribar, dous mitos da portería, foron o primeiro e último porteiros que o noso xogador máis popular bateu como futbolista de alta competición.
 |
| Arsenio, na súa etapa no Granada |
FONTES:
-"Arsenio. El fútbol de El Brujo". Xosé Hermida.
-"Arsenio. El factor humano". Bieito Rubido.
-"Historia do Deportivo".Xesús Flores/Xosé Mejuto
"O RAPOSO DE ARTEIXO"
No momento da retirada, Arsenio non tiña nada claro o que faría coa súa
vida a partir de entón. Non é que amasara unha fortuna xogando ao
fútbol, mais sí o suficiente para comprar pisos na Coruña aproveitando o
boom immobiliario dos anos sesenta e tamén para abrir unha lavandería e
unha tintorería. Ao pouco de colgar as botas ofrécenlle adestrar ao
Fabril, o filial do Deportivo, mais non acababa de decidirse por mor do
fregado da construcción no que andaba metido, vendendo pisos e coidando
das cousas da casa. Ao ano seguinte voltan a chamalo para o Fabril e
esta vez acepta. Aí empezou todo!
Faise cargo do filial do Deportivo en 1967 e dous anos despois obtería o título nacional de adestrador na mesma promoción que Puskas, Eusebio Ríos, Rodriguez Vaz...Tras catro tempadas "facendo" xogadores para o primeiro equipo, en plena campaña 70-71, co Deportivo en Segunda, Arsenio sustitue a Roque Olsen e debuta no banquillo deportivista o 3 de xaneiro de 1971 en Riazor fronte ao Racing de Ferrol, empatando a dous goles. A pesar da marcha irregular do club herculino, o arteixán non tira a toalla e opta por concentrar permanentemente durante un mes ao equipo no Balneario de Arteixo. O efecto revulsivo dos Baños levaría aos branquiazuis a ir gañando posicións na táboa ata chegar ao 6 de xuño, tamén na Coruña, no que o Deportivo vence ao Rayo Vallecano por 1-0, gol de Beci, que supón o ascenso a Primeira, xunto co Betis e o Burgos. Era o primeiro ascenso propiciado polo saber e coñecer de Arsenio, ao que se lle empeza a chamar "O bruxo de Arteixo".
Dirixe ao equipo deportivista nas dúas tempadas seguintes a 71-72 e a 72-73, as últimas dos coruñeses en Primeira ata que, dezasete anos despois, na 90-91, voltarían de novo á división de honra do fútbol español, tamén da man de Arsenio.
Mais antes disto, tralo descenso co Deportivo na 72-73, o adestrador arteixán pasaría a dirixir en Segunda, na tempada 73-74, ao Hércules de Alicante, con quen ascende a Primeira (segundo ascenso que conseguía "O Bruxo"). Co cadro alicantino é quinto na Liga, a só dous puntos do subcampeón, e ronda a UEFA na tempada 74-75; sexto na 75-76 e décimo terceiro na 76-77.
O Real Zaragoza, que descendera a Segunda ao remate da 76-77, reclámao para recuperar a categoría. Arsenio faino campeón destacado e o club maño, no que era o terceiro ascenso do arteixán, retorna a Primeira na 77-78.
O Burgos, que militaba na máxima categoría, solicita os seus servizos para a campaña 78-79 e Arsenio sería quen de manter ao equipo entre os grandes logo de acadar un digno décimo terceiro posto.
Pasa media tempada de descanso, a 79-80, mais é solicitado polo Elche para sustituir a Heriberto Herrera. O cadro ilicitano está en Segunda e loita por voltar a Primeira. Arsenio está a piques de conseguilo, quedando a dous puntos, en cuarto lugar, de Osasuna que, xunto co Valladolid e Murcia, logran o ascenso.
 |
| Arsenio en xuño de 1982 |
O Almería, que cumplia a súa segunda campaña en Primeira, contrátao para a 80-81, campaña que o da Baiuca non remata xa que hai moitos problemas no club almeriense e apenas chega a cumplir a primeira metade da tempada. A Arsenio sustituiríao Enrique Alés, que non sería quen de evitar o descenso.
Na 81-82 "o Raposo" mantense inactivo. Voltaría á actividade para principiar a tempada 82-83, de novo ao frente do Deportivo. Cando todo parecía indicar que, nesta primeira campaña, ía rematar no ascenso, o Rayo Vallecano fai de verdugo no mismísimo Riazor, donde gaña por 1-2 o 22 de maio de 1983 na última xornada de Liga. Ao Deportivo chegáballe co empate e o Rayo quedou noveno. Na Coruña aínda non está esquecido aquel mazazo!
Volve a intentalo, mais sen éxito, nas dúas seguintes tempadas, 83-84 e 84-85. Son varias as tentativas por levalo lonxe da Coruña, mais Arsenio mantense firme entre os seus, instalado nunha vida confortable coa única preocupación da marcha dos seus negocios, e vive dúas campañas de total relax, a 85-86 e a 86-87. O Compostela de Caneda reclámao na tempada 87-88 para que lles bote unha man en Terceira para dirixir a un equipo de escasa afición, menos historia e un estadio destartalado: o vello Santa Isabel. Paralelamente, en Segunda o seu Deportiviño languidecía nos últimos postos da categoría e o socorrido cambio no banquillo, primeiro Eusebio Ríos e despois Rodríguez Vaz, non lograra variar o rumbo. Os directivos recorrerían no último tercio do campeonato, case como un talismán para salvar a categoría, a Arsenio que, con él no banquillo e con Lendoiro recén chegado á presidencia, conseguiría a salvación naquel angustioso derradeiro partido contra o Santander, cun gol de Vicente no tempo de desconto.
A campaña 88-89, a primeira do tándem Arsenio-Lendoiro, transcurriría placidamente (o equipo acabou na metade da táboa). A gran fazaña chegaría na Copa do Rei, na que o Deportivo caería eliminado en semifinais co Valladolid tras un escandaloso arbitraxe de Soriano Aladrén.
No ano seguinte, cunha plantilla discreta na que cada vez sobresaían máis os irmáns Fran e José Ramón, Arsenio volve a sacar petróleo e acaba a Liga nun cuarto puesto que lle permitía disputar a promoción de ascenso contra o Tenerife, promoción que os herculinos perderían (0-0 e 0-1) mais, a pesar da decepción, os aficionados empezaban a recobrar a fe de alcanzar o soño de xogar en Primeira.
Chega a tempada 90-91. A economía do Deportivo recuperárase notablemente e Lendoiro irrumpe con forza no mercado de fichaxes contratando a futbolistas da talla de Peio Uralde ou Villa. "Menos Koeman e algún outro, trouxéronme todo o que pedín", ironizaba Arsenio na pretempada. Durante a campaña, na que houbera luces e sombras (o arteixán chegara a presentar a súa dimisión), o equipo iría de menos a máis e acabaría xogándose o ascenso na derradeira xornada en Riazor o 9 de xuño de 1991 contra o Murcia. Pitido inicial e...cousas do demo: aos tres minutos empeza a arder a grada de preferencia e a xente salta ao campo. O partido suspéndese 45 minutos, feito que axuda a que se dispare a tensión no vestuario branquiazul. Reanúdase o encontro e os locais son un flan. O Murcia domina e dispón de varias ocasións. A historia vai camiño de repetirse mais, tralo descanso, os coruñeses saen con rabia e Stojadinovic marca o 1-0 no minuto 54, repetindo faena no 75 no 2-0. O Deportivo volvía a estar, dezaoito anos despois, en Primeira División. Na rolda de prensa Arsenio comunicaba a súa decisión de non seguir no equipo..."A presión foi tremenda. Foi un ano durísimo. A Coruña quería o equipo en Primeira no mes de setembro. Retírorome".
Así pois, tras deixar ao equipo dos seus amores en Primeira, Arsenio decide retirarse. O adestrador vasco Boronat é o seu sustituto no banquillo, un Boronat ao que a grada nunca chegaría a aceptar e ao que, tras unha irregular marcha naquela Liga 91-92, Lendoiro acabaría cesando. A xente acordábase do de sempre: "Isto é cousa para o vello" e, a falta de oito xornadas para o remate da tempada volven a chamar a Arsenio para facerse cargo do equipo e salvar a categoría, obxectivo que "o Raposo" cumpliría nunha dramática promoción co Betis (2-1 e 0-0).
 |
| En 1995 coa Copa do Rei |
Os seguintes anos serían os máis exitosos da carreira do técnico de Arteixo. Á frente do banquillo deportivista, Arsenio sería un dos artífices do "Superdepor", un equipo humilde que, coa chegada dos Bebeto, Mauro Silva, Aldana e compañía, chegaría a contestar a hexemonía futbolística dos coñecidos como "grandes" do fútbol español. Nestes anos, o Deportivo conseguiría por primeira vez na súa historia a clasificación para competicións europeas na tempada 92-93 (Copa da UEFA), dous subcampionatos de Liga (un deles o da campaña 93-94 coñecido polo penalti errado de Djukic no último minuto do último partido do campeonato ligueiro contra o Valencia que impediría ao Deportivo gañar a súa primeira Liga) e unha Copa do Rei en 1995, o primeiro título oficial que o club conseguiría contra o Valencia nunha final que por mor dun gran diluvio que houbera en Madrid tivera que xogarse en dous días. Mais a pesar de todos estos éxitos e de que neste último ano o Deportivo se fixese campión de Copa, Arsenio sae do club non sen certa polémica coa directiva presidida por Lendoiro, un Arsenio que en outubro de 1994 inauguraba en Arteixo a avenida que leva o seu nome, ubicada na zona escolar e deportiva do Concello. Coa súa habitual retranca facía o seguinte comentario: "¡Concho!, déronme unha calle sen pisos". Mais en serio, o adestrador evocaba os paseos da súa infancia por esa senda hoxe asfaltada e urbana: "De neno, eu ía por aquí bañarme ao Rañal".
 |
| La Voz de Galicia, 25.10.1994 |
Mediada a tempada 1995-96, e ante a crise interna que esta a experimentar o Real Madrid, daquela adestrado por Jorge Valdano, a directiva do club branco decide despedir ao técnico arxentino e fichar a Arsenio Iglesias ata final de tempada. O arteixán conseguiría dar algo de estabilidade aos merengues mais que non sería quen de clasificar ao equipo para as competición europeas.
A última experiencia do da Baiuca ao frente dun banquillo foi no 2005, cando foi designado para dirixir xunto a Fernando Vázquez o retorno da selección galega, combinado ao que adestraron nos catro encontros disputados ata o momento: Galiza-Uruguai: 3-2; Galiza-Ecuador: 1-1; Galiza-Camerún: 1-1 e Galiza-Irán: 3-2.
"Penouqueira de Arteixo,
terra de moito croio
onde lle aprendeu Arsenio
os recortes ao raposo.
Dos terróns de Riazor
a esta firma do destino.
Non hai Depor sen Arsenio
e Arsenio sen Deportivo"
Os Diplómaticos de Monte Alto
FONTES:
-"Arsenio. El fútbol de El Brujo". Xosé Hermida.
-"Arsenio. El factor humano". Bieito Rubido.
-"Historia do Deportivo".Xesús Flores/Xosé Mejuto
ÓSCAR OMAR MÍGUEZ ANTÓN
O vello estadio de Riazor foi o lugar dun enfrontamento, no ano 1924, entre o R.C. Deportivo e a selección do Uruguai. Os charrúas fixeran a travesía atlántica para participar no torneo de fútbol das Olimpiadas de París, mais antes de desprazarse a Francia xogarían catro partidos de preparación en terras galegas, dous na Coruña e outro par en Vigo.
En Riazor os uruguaios venceron nos dous encontros, que foron duros e co público apupándoos á mínima oportunidade. Cousas do destino, despois daqueles amigables, Uruguai convertiríase no gran dominador do fútbol mundial durante unha década, xa que logo de acadar o ouro en París, faría o mesmo nas Olimpiadas de 1928 celebradas en Amsterdam, e tamén no Mundial de 1930, onde os charrúas obterían, xogando como anfitrións, o campionato do mundo.
Uns días antes da chegada de Uruguai á Coruña, en abril de 1924, fundábase en Meicende a Sociedade Recreativa e Instructiva La Esperanza, sociedade aínda hoxe existente, que xoga os seus partidos baixo o nome de Sporting. Seguramente por mor da súa proximidade á Coruña, onde a rapazada local fora testemuña da efervescencia do fútbol herculino ao acudir habitualmente a ver os partidos que se xogaban nos barrios veciños da Silva, da Moura, do Ventorrillo ou da Grela, Meicende foi, coa creación da Sociedade La Esperanza, o primeiro lugar de Arteixo onde se comezou a xogar ao fútbol dun xeito máis ou menos serio. Entre aquela rapazada, aqueles pioneiros do balón, estaban entre outros, Héctor Núñez e os irmáns Rogelio, Arturo e Manuel Míguez Souto, mozos que nos casos de Héctor e Manuel non tardarían en facer a maleta e emigraren a Montevideo na procura dunha mellor vida. No novo país de adopción, no que non tardarían en crear a súa familia, a paixón polo fútbol dos dous emigrantes de Meicende seguiría intacta e celebrarían, como dous uruguais máis, a vitoria da celeste no Mundial de 1930. Tanto un coma o outro transmitiríanlle aos seus descendentes esa paixón polo deporte rei e, co tempo, dous fillos de Héctor, Raúl e Héctor, chegarían a ser futbolistas profesionais, este último cunha brillante carreira no Nacional de Montevideo e no Valencia C.F. O caso de Manuel non sería menos. Curiosamente, un dos seus fillos tamén chegaría a ser profesional e o mellor do conto é que aínda hoxe é lembrado coma un dos mellores xogadores uruguaios de todos os tempos. Estamos a falar de Óscar Omar Míguez Antón.
Nado o 5 de decembro de 1927 en Montevideo, o "Cotorra" Míguez (alcume que lle quedaría por mor dunha gorra verde que usaba na súa infancia) comezaría a xogar no Araicuá e despois dun campionato de menores organizado pola IASA (Institución Atlética Sud Americana) en 1943, entraría a formar parte das divisións inferiores deste equipo xunto con Alcides Ghiggia e Antonio Sacco, o seu amigo da alma. A finais de 1947, despois dun partido soberbio no que Míguez marcara tres goles, comunícanlle que o Peñarol estaba interesado en facerse cos seus servizos para xogar en Terceira co segundo equipo. O soño da súa vida estaba a piques de facerse realidade. O inglés Randolph Galloway, naquela hora adestrador do primeiro equipo, logo de observar as calidades técnicas do "Cotorra" e quedar asombrado con elas, non tardaría en dicir: "Este chico es mucho para Tercera; mándenmelo a mí", e subiríao inmediatamente ao primeiro equipo. Esa confianza que Galloway depositara nel traducíase cada partido en goles, feito que levaría ao "Cotorra" a ser o goleador do campionato daquel ano de 1948, o do seu debut en Primeira División, anotando 8 tantos ata que houbo unha folga de xogadores que paralizou a competición. Míguez tamén sería o máximo goleador do campionato seguinte, o de 1949, no que formara parte daquel magnífico equipo onde brillaran, xunto a el, Alcides Ghiggia, Juan Schiaffino, Juan Hohberg e Vidal, futbolistas que pouco tardarían en darlle unha inmensa alegría a súa nación: o famoso "maracanazo".
O "Cotorra" debutou coa selección uruguaia o 30 de abril de 1950, nun partido amigable de preparación para o Mundial de Brasil disputado en Río de Janeiro ante Paraguai, partido no que tamén xogara coa celeste Hugo Villamide, galego de Carballo, e que os charrúas perderon por 3-2.
 |
| La Voz de Galicia, 11 de xullo de 1950 |
O día 2 de xullo, Uruguai xoga o primeiro partido do Mundial e gaña por 8-0 a Bolivia con goles de Ghiggia, Vidal, Pérez, dous de Schiaffino e tres de Míguez, vitoria que clasificaba á celeste para a serie final, na que se enfrontaría por sistema de liguiña a Suecia, España e Brasil, os campións dos outros tres grupos. No primeiro partido desta liguiña final, os charrúas empatan a dous goles con España e no segundo vencen, despois de chegar ao descanso con 1-2 no marcador, a Suecia por 3-2, con goles de Ghiggia e dous de Míguez. E chegamos á tarde do 16 de xullo de 1950 coa derradeira xornada. Aos brasileiros chégalles cun empate para ser campións do mundo. Os uruguaios teñen que gañar para selo. Na véspera daquel partido decisivo, a concentracción da canarinha fora transformada en sede política e trampolín para a promoción persoal. Os xogadores andaban de brazo en brazo, sempre cun fotógrafo ao carón, para mostrarlle ao pobo que o candidato político X era amigo de Ademir, de Zizinho, de Jair...A vitoria era unha esixencia de honra nacional e dábana por feita. Na concentración brasileira e nos seus arredores só había festa, foguetes e barullo, moito barullo. Ninguén durmiu naquela noite e, segundo a revista Placar Magazine, moito menos os xogadores.
Brasil e Uruguai saen ao campo. Moita xente de Meicende está pendente do transistor para saber o que fai o rapaz dos "Mighés". Durante os primeiros 45 minutos os anfitrións puxeran cerco a unha férrea defensa uruguaia soberbiamente controlada polo grande Obdulio Varela e cun sobresaínte Máspoli no marco. Catro minutos despois da reanudación, un fallo na defensa celeste permite a Brasil adiantarse no marcador por medio de Friaça. Maracaná vénse abaixo e, agora si, os seareiros da canarinha agardan por un diluvio de goles que nunca chegaría. E pasou o que ninguén contaba. Uruguai adianta a posición de Obdulio Varela e entra máis en xogo e, aos 65 minutos, abren un balón á dereita a Ghiggia. O pequeno extremo centra sobre Schiaffino quen, desmarcado, bate a Barbosa co seu xute (1-1). O empate seguíalle valendo a Brasil para ser campión do mundo mais, faltando once minutos para o remate do partido, Ghiggia recolle un pase retrasado de Pérez e anota o 1-2 definitivo. Os 200.000 seareiros parecían feitos de pedra, insensibles a reaccionar aos xestos de alegría dos futbolistas uruguaios. Dez minutos despois toda a nación do Brasil estaba de loito.
O "Cotorra" deixou unha grande impresión no campionato, onde o seu soberbio fútbol converteuse en lenda pola rapidez mental e un dominio pouco común da pelota, con goles e remates a porta de chilena ou de rabona e recibiría varias propostas do fútbol europeo. Mais rexeitaría as ofertas, xa que sempre priorizou o seu amor polo Peñarol, equipo co que conseguiu o campeonato uruguaio en 1951, 1953 e 1954. Neste último ano participa con Uruguai no Mundial de Suiza, onde anota un dos dous goles que a celeste lle endosou a Checoslovaquia no primeiro partido da primeira rolda. No segundo enfrontamento desta fase inicial, Uruguai vence a Escocia por 7-0 con tres goles de Borges, dous de Abbadie e outros dous do "Cotorra", resultado que lle daba o pase a cuartos de final, no que vencen a Inglaterra por 4-2. A celeste estaba en semifinais. A Hungría de Kocsis e Puskas era o rival para pelexar por un posto na final. O "Cotorra" chegaba a este partido decisivo no seu mellor momento de forma mais, lamentablemente, os caprichos infantís dalgúns dirixentes da federación, que non foran quen de manexar con coherencia un problema leve na concentración da selección, levarían a Míguez a ser apartado do equipo acusado de indisciplina e non xogaría ante os húngaros. Uruguai perdería 4-2 no que para moitos foi o mellor partido da historia dos mundiais. Os húngaros gañaban por 2-0 cando só faltaba un cuarto de hora para o remate, mais no minuto 75, Hohberg, que sería adestrador de Uruguai en 1970, anota o 1-2 e a tres minutos do final do partido repetiría a faena. O once sudamericano aínda tería ocasión de gañar aquela semifinal xa que, no tempo de desconto, unha pelota de Schiaffino quedaría no barro, a poucos centímetros da liña de gol, co porteiro húngaro xa batido. Dous goles na prórroga de Kocsis, máximo goleador do Mundial con 11 tantos, daríanlle o pase a Hungría á gran final. O equipo uruguaio despediríase do Mundial de Suiza xogando o partido polo terceiro e cuarto posto contra Austria, partido que a celeste perdería por 3-1 con Míguez formando parte do once titular.
 |
| O "Cotorra" Míguez |
Nas semanas posteriores á cita mundialista, tanto o F.C. Barcelona, como o Valencia e o Milán tentaron fichar ao "Cotorra", mais el, logo de que os tres equipos chamaran varias veces á súa porta, seguiría sendo fiel ás cores do Peñarol.
Dous anos máis tarde, entre o 21 de xaneiro e o 15 de febreiro de 1956, Arxentina, Brasil, Chile, Paraguai, Perú e Uruguai disputan en Montevideo, por sistema de liguiña, a Copa América. Míguez, con vinte e oito anos acabados de cumprir, anotou nos tres primeiros partidos de competición, marcando un dos catro goles da vitoria (4-2) de Uruguai diante de Paraguai, outro no 2-0 contra Perú e, outro tanto máis, no 2-1 a Chile. Os charrúas, cun empate a cero goles na penúltima xornada con Brasil, e unha victoria pola mínima (1-0) na última diante de Arxentina, gañaron aquel campionato no que o "Cotorra", en plan estelar durante os cinco partidos, sería elexido o mellor xogador do torneo.
Nos últimos anos da década dos cincuenta, 1958 e 1959, conseguiría dous torneos ligueiros máis co Peñarol. O último deles foi o do seu adeus definitivo do equipo dos seus amores co que disputaría, entre os anos 1948 e 1959, 137 partidos e anotara 107 goles. A súa impecable media anotadora vestindo a camiseta negra e amarela foi de 0,78 goles por partido. Uns meses antes, o 30 de abril de 1958, xogaría o seu último encontro coa selección nun amigable en Bos Aires contra Arxentina que os uruguaios perderían por dous goles a cero. Coa celeste xogou 39 partidos e anotou 28 goles entre 1950 e 1958, deixando para o recordo xogadas e tantos inesquecibles, como as súas clásicas chilenas e rabonas. Con eses 28 goles é un dos máximos artilleiros coa selección no profesionalismo e ademais, a día de hoxe, segue sendo o máximo goleador de Uruguai na historia dos mundiais con oito tantos (5 en Brasil 1950 e 3 en Suiza 1954).
 |
| Míguez con Pelé |
En 1960, xa ao final da súa carreira deportiva, Míguez vaise ao Perú, onde xogaría seis meses no Sporting Cristal de Lima baixo as ordes do arxentino Carlos Peucelle e o peruano Víctor Pasache, con quen terminaría terceiro no campionato ligueiro dese ano 60 anotando 10 goles en 18 partidos. O "Cotorra" axudaría a que o Sporting Cristal medrara, o que permitiría ao club gañar na tempada seguinte o seu segundo campionato do Perú. Na súa estadía peruana, unha noite chegou ao hotel no que se hospedaba un mozo brasileiro e pediu que lle presentasen ao "Cotorra". Simplemente quería coñecer ao sensacional futbolista que lle amargara a infancia cando vivía no interior do estado de Minas Gerais e oía pola radio a debacle dos brasileiros no Mundial de 1950. Aquel mozo non era outro que Edson Arantes do Nascimento, coñecido mundialmente por Pelé.
No ano 1961, o noso protagonista volta a Uruguai, onde ficha polo modesto Rampla Juniors xunto a outra gloria do fútbol, o arxentino Ángel Labruna. Durante a tempada o club sufriría para manter a categoría e, finalmente, remataría o campionato nun decepcionante sétimo posto. Óscar Omar Míguez Antón, o fillo daquel emigrante de Meicende que chegara a Montevideo nos anos vinte, poñería fin a súa carreira deportiva en 1962 no Colón Fútbol Club, equipo da Segunda División uruguaia. Mais a saga dos Míguez continúa, xa que Pablo, un dos fillos do "Cotorra" (tívoo con 60 anos), é tamén futbolista profesional. Tras debutar en 2008 co equipo uruguaio do Danubio e xogar durante dous anos en Arxentina co Unión Santa Fé, Pablo Míguez defende actualmente as cores do Alianza de Lima.
O que para moitos foi o mellor 9 de Uruguai de todos os tempos faleceu, con 78 anos, o 19 de agosto de 2006 por mor dunha crise cardíaca. Os seus restos descansan no Panteón dos Olímpicos no cemiterio do Buceo de Montevideo.
HÉCTOR NÚÑEZ
O de
Meicende é un caso ben curioso. Xa temos falado nestas Crónicas de Arteixo de que dous veciños do
lugar, Manolo Míguez e Héctor Núñez, emigraran na década dos
anos vinte a Uruguai e que alí, no novo país de adopción, crearían
a súa propia familia. O fascinante do caso é que, co paso do tempo,
as casualidades da vida farían que un fillo de Manolo, o Cotorra
Míguez, e outro de Héctor, o Pichón Núñez, convertiriánse
en dous dos mellores futbolistas uruguaios de todos os tempos.
Nado en
Montevideo o 8 de maio de 1936, Héctor Núñez Bello, mais coñecido
polo alcume de Pichón Núñez, debutaría aos quince anos no
fútbol de competición no equipo de quinta división do Liverpool, o
mesmo clube do que tamén saíra Ramón Villaverde, o fillo de
arteixáns que acabaría xogando no F.C. Barcelona.
Núñez
non tardaría en despertar o interés do Nacional de Montevideo que,
nos primeiros anos 50, acabaríao fichando para as súas divisións
xuvenís, onde se acabaría formando como futbolista. As mostras da
súa enorme calidade xogando de oito e acotío asombrando pola
súa facilidade para chegar á área contraria e pola comunión que
tiña co gol, farían que o seu debut no primeiro equipo se producira
de contado, debut que acontecería o 15 de decembro de 1956. O
Nacional festexaba a consecución do segundo título consecutivo de
campión do torneo ligueiro uruguaio nun partido amigable contra o
Independiente arxentino. No encontro, que remataría cun escandaloso
6-1 favorable aos charrúas, o adestrador Ondino Viera, contratado en
1955 pola directiva que presidía o empresario larachés José Añón
para recuperar o título que o Nacional non obtiña dende 1952, tamén faría
debutar a Julio Acosta, Raúl Núñez
e Héctor Rodriguez, compañeiros do Pichón nas
categorías inferiores que, xunto a Guillermo Escalada, conformarían
unha das dianteiras máis
lembradas polos seareiros do
equipo tricolor de Montevideo.
 |
Foto
de Héctor adicada a Tuja,o seu curmán de Meicende
|
A
súa actuación naquel Teresa Herrera despertaría o interés de
varios equipos españoles,
entre eles o R.C. Deportivo, que por aqueles días competía na 2ª
División, o Celta, o Granada e o Valencia, que sería finalmente con
quen asinaría por 14.000 dólares. No
equipo che, no que
debutaría o 8 de abril de 1959 fronte ao Everton inglés, o Pichón
conquistaría dúas Copas de Feiras
en 1962 e 1963 e anotaría un
total de 40 goles durante as sete tempadas que xogou alí,
a última delas a 1964/65, a
mesma na que un curmán seu de Meicende, Manuel Núñez Tuja,
fichaba no Celta de Vigo. Na
campaña seguinte
o Pichón
vestiría a camiseta do
Mallorca, onde xogaría unha tempada antes de disputar as súas dúas
últimas como futbolista profesional nas filas do Levante,
que foi o equipo onde
colgaría
definitivamente as botas ao
remate da tempada 1967/68.
 |
Semanario
Riazor,
16 de xuño de 1958
|
Retirado
coma futbolista, Héctor comezaría a súa carreira de adestrador no
Calvo Sotelo de Puertollano, clube co que asina en outubro de 1970 e
ao que dirixe trinta e un partidos en
2ª División. Posteriormente adestraría ao Tenerife; Levante;
Valladolid; Granada; Rayo Vallecano, onde
foi
o primeiro adestrador do clube en 1ª División, aquel Rayo ao que
chamaban mataxigantes
polas súas proezas no Estadio de Vallecas; Atlético
de Madrid, ao que dirixe
de xeito efímero: fichara para sustituir a Luis Aragonés en 1978,
mais só aguantou cinco partidos e sería reemplazado polo mesmo
Aragonés. A
continuación retorna
ao Rayo Vallecano, antes de dirixir durante dúas tempadas ao Tecos
mexicano, de 1981 a 1983, un campionato azteca onde ve xogar a Hugo
Sánchez cos Pumas da UNAM e recomenda a súa fichaxe ao Atlético de
Madrid. Na tempada 1983/84 volta ao campionato español para
adestradar en 2ª ao Las Palmas. Dende 1985 ata 1987 ocupa, unha vez
máis, o banco do Rayo e,
en
1989, adestra por primeira vez no seu Uruguai natal, no mesmo clube
no que anos atrás debutara coma futbolista profesional: o Nacional
de Montevideo.
Tras
un par de anos sabáticos, Núñez dirixe en 1992 á selección de
Costa Rica e
na
tempada 1993/94 faise cargo do Valencia. Rematada
a súa estadía no banquillo
do clube no que iniciara a súa carreira futbolística en España,
retorna ao seu Uruguai natal para facerse cargo da selección charrúa
dende 1994 ata 1997. Ao fronte da celeste, conquistaría, tras
superar a Brasil nos penaltis, a
Copa América de 1995,
título polo que sería elexido mellor técnico de América da
tempada pola prensa
especializada do
continente. Ao
recoller
o
premio Héctor,
lembrando os seus inicios na dirección técnica,
considerou
ao
adestrador
catalán
Domingo Balmanya
coma
o seu mestre.
Os
últimos desempeños do
Pichón
Núñez
coma técnico terían lugar en Arabia Saudita ao fronte do Al-Nassr e
do conxunto uruguaio do Tacuarembó F.C., que foi onde puxo punto
final a súa carreira coma adestrador en 2007. Héctor
Núñez Bello, o fillo daquel matrimonio de Meicende e de Pastoriza
que fixeran
a maleta da emigración nos anos vinte do
pasado século,
falecería en Madrid o 19 de decembro de 2011 aos
75 anos.
ÁLEX LOMBARDERO, O CAMPIÓN DO MUNDO DE OSEIRO
En ocasións, o fútbol vólvese tan desalmado como a existencia de calquera. Se cadra porque o chamado deporte rei tamén consista non perpetuo desencontro ou, acaso, porque neste xogo todas as nosas esperanzas convírtense tarde ou cedo en torpes verdades ou, tal vez, porque ninguén, en ningunha das realidades, fútbol e vida, sexa quen de prever que a mala sorte poida cruzarse no risoño destino de un. Así lle aconteceu ao protagonista desta historia, a quen os infortunios da vida levaríano a retirarse dos terreos de xogo con tan só 27 anos por mor dunha extraña enfermidade dexenerativa.
Fillo do leonés José Antonio Lombardero e da asturiana María Luisa Menéndez, que chegaran a Arteixo nos anos 70 por motivos laborais procedentes de Madrid, Álex daríalle as primeiras patadas a un balón nas rúas da Urbanización Sol e Mar de Oseiro, o lugar no que se instalara a familia despois de residir durante un tempo na parroquia de Loureda.
Nado o 1 de marzo de 1979, dende moi meniño xa apuntaba maneiras e víase que tiña unhas innatas condicións para a práctica do fútbol, condicións que non tardarían en despertar o interés de varios equipos da Coruña, sendo o Montañeros o que finalmente se faría cos seus servizos. De aí pasaría ao Imperator, cadro co que quedaría imbatido, tanto no campionato ligueiro como na Copa, e co que se proclamaría campión galego xogando ao carón de seu irmán Óscar, un ano máis novo que el. Aqueles son tempos nos que o rapaz da popular barriada de Oseiro empezaría a contar tamén coa confianza dos técnicos da selección coruñesa, Cedeira e Agulló, e o da galega, Fernando Blanco, quenes o citarían de xeito habitual para os compromisos nos diferentes torneos das categorías inferiores. O bo facer de Álex tampouco pasaría desapercibido para Teodoro Nieto, responsable da selección española Sub-15, que convocaría ao arteixán para participar en Francia no Torneo Mundial de Montaigu disputado en abril de 1994 onde, os da camiseta vermella, quedarían clasificados no sétimo lugar.
Posteriormente, nun abrir e pechar de ollos, Lombardero abandonaría o Imperator e probaría fortuna en Xixón, a cidade natal de súa nai María Luisa, onde forma parte do plantel do cadro xuvenil de primeiro ano do Sporting. Alí, os responsables de Mareo, vendo que ese equipo quedáballe pequeno, subiríano de contado ao da División de Honra, no que Álex nunca se sentiría o suficientemente cómodo e, por iso, acabaría recalando nos xuvenís do C.D. Lugo na tempada 1996/97.
A chegada á cidade das murallas cambiaría, e de que xeito, a vida do fillo maior de José Antonio e María Luisa, un rapaz que sendo aínda xuvenil debutaría en Segunda División B co primeiro equipo na primeira xornada da campaña seguinte, nun partido que os lucenses empatarían a un gol no Anxo Carro contra o Real Madrid B. Gonzalo Edrosa, técnico do Lugo naquela altura, seguiríalle dando confianza ao mozo de Oseiro que, ao longo desa tempada disputaría en Segunda B un total de 26 partidos nos que anotaría 5 tantos. Álex tamén debutaría por aqueles días, o 2 de outubro de 1997, coa selección española Sub-18 da man de Andoni Goicoetxea en partido correspondente de clasificación para a Eurocopa no que España acadaría unha victoria frente a Bélxica por 2-0. O noso futbolista marcaría o primeiro gol e sería sustituído por Mario Alberto Rosas no minuto 75. Unhas semanas máis tarde, o 5 de novembro, anotaba o segundo tanto na victoria por 0-2 ante Bélxica e, o 20 dese mesmo mes, xogaría 75 minutos de titular no triunfo ante Italia por 1-3. Nesa Eurocopa, na que faría boa amistade con Puyol, o futuro capitán do F.C. Barcelona, Lombardero proclamaríase máximo realizador do campionato empatado a goles co italiano Fabrizio Miccoli, co tempo dianteiro da Juventus, da Fiorentina ou, entre outro clubes, do Benfica. Naquela campaña 97/98 Álex tamén formaría parte da selección española Sub-18 que se enfrontou en partido amigable á Francia dos Thierri Henry, Anelka, Trezeguet e compañía con motivo da inauguración do estadio de Saint Denis o 28 de xaneiro de 1998 e, un mes despois, viaxaba a Uruguai para disputar o Mundialito Álvaro Fabián Perea Barrospe baixo as ordes do adestrador Iñaki Sáez.
Vendo o prometedor futuro da xoven estrela, a directiva do Lugo ofreceríalle por aqueles días o seu primeiro contrato profesional, establecendo unha escandalosa cláusula de rescisión de 500 millóns das antigas pesetas, contrato que Álex asinaría converténdose no primeiro xuvenil en ter unha cláusula tan elevada.
O centrocampista de Oseiro segue entrando nos plans do técnico do Lugo, Gonzalo Edrosa, durante a tempada 98/99 na que xoga en 31 partidos e anota dous tantos. O seu gran desparpaxo, velocidade e desborde confirmaban en cada partido que o equipo lucense tiña nas súas mans un verdadeiro diamante en bruto, bo facer que o levaría a recibir a chamada da selección española Sub-20 de Iñaki Sáez, para xogar o Torneo Atlántico nas illas Canarias en xaneiro de 1999 e, pouco despois, a disputar en Nixeria o Mundial da categoría durante o mes de abril xunto a nomes tan importantes como Iker Casillas, Aranzubía, Xavi Hernández, Marchena, Yeste, Gabri...Mundial no que tamén xogaron tipos como Ronaldinho, Simao, Ashley Cole, Milito, Cambiasso ou Forlán. Álex Lombardero, que vestía o dorsal 14 no campionato, non xogaría no debut ante Brasil (2-0), disputaría 18 minutos ante Zambia (0-0), a segunda parte frente a Honduras (3-1) e non sairía en octavos ante Estados Unidos (3-2). Iñaki Sáez daríalle a oportunidade na prórroga dos cuartos de final ante Ghana, partido no que o centrocampista arteixán anotaría o segundo penalti da tanda, tralo empate a un final. Despois de gañar a Mali en semifinais e golear a Xapón na final, choques nos que o noso protagonista non participaría, España coroábase campiona do mundo, que significaba o maior éxito do fútbol base estatal en toda a súa historia e que marcaría un antes e un despois no balompé, ao demostrar que os xogadores de estatura baixa como Xavi Hernández ou o propio Álex Lombardero tiñan cabida na elite dando paso ao chamado tiquitaca..."el fútbol se juega con los pies, y si yo pienso más rápido que tú y entre mi cabeza y mis pies el balón está más cerca de mi solo puedes correr detrás. Al fútbol se juega por el suelo", afirmaría Xavi ao longo da súa carreira ducias de veces.
A partir de aquí, ao arteixán abriríaselle un mundo e tería a sorte de palpar, mínimo, dúas opcións polas que decantarse. Mais ás veces por sensibilidade, ás veces por confusión, case nunca escollería a adecuada. Á volta de Nixeria e unha vez rematada a tempada co Lugo, o presidente do Mérida, José Fouto, persuasivo como poucos, rescátaoo do océano de ofertas que rondaban ao xogador de Oseiro, un futbolista que tivera contratos económicos moi superiores enriba da mesa, mais que se decantaría polo cadro extremeño de Segunda División porque creía que sería mellor trampolín para a súa carreira. De entrada parecía non equivocarse. Paco Herrera facíao debutar na categoría de prata na primeira xornada no partido Leganés-Mérida (1-1) e, ao longo do curso, disputaría un total de 26 partidos nos que anotaría tres tantos contra o Tenerife, Recreativo de Huelva e Las Palmas. Lombardero tamén debutaría naquela tempada 1999/00 na selección Sub-21 xunto ao seu compañeiro Unai e, pouco despois, entraría na preselección para as Olimpiadas de Sídney 2000. A campaña en Segunda co Mérida, do que a partir da xornada 15 se fixera cargo Juan Señor, estaba sendo espectacular e ata acadaría os cuartos de final da Copa do Rei, o teito dos extremeños na competición do KO. Despois de eliminar ao Talavera, Betis (0-1 en Sevilla con gol de Álex), e ao Oviedo, o Real Madrid cruzaríase no seu camiño, un equipo branco que se clasificaría para semifinais inxustamente. No Santiago Bernabeu, onde o arteixán entraría na segunda parte, o Mérida daríalle un baile considerable aos Casillas, Salgado, Hierro, Roberto Carlos, Guti, Raúl e compañía quenes, con todo, acabarían gañando por 1-0 e, en Mérida eliminarían aos locais na prórroga. A aquel mazazo copeiro dos extremeños habería que sumarlle outro máis, xa que perderían o ascenso á Primeira División na última xornada do campionato ligueiro no Vicente Calderón ante o filial do Atlético Madrid. Rematada a competición, as cousas empezaríanse a torcer xa que a maioría dos seus compañeiros denuncian ao clube por impagos. Él decide non facelo e non romper a súa vinculación co Mérida, que acabaría desaparecendo. O futbolista de Arteixo non cobrou o que se lle debía e, por ter contrato en vigor cun equipo en proceso de liquidación, sufre inconvenientes burocráticos que lle impedirán xogar boa parte da tempada seguinte, a pesar de ter un acordo co Betis.
Despois disto, empeza a adestrar co Atlético de Madrid no primeiro ano dos atléticos en Segunda e, tras disputar un partido amigable na pretempada, Paolo Futre, que naquela hora era o director técnico, dille que vaia ás oficinas do clube porque o quere a toda costa. Mais, despois de asinar co Atlético, Álex segue sen poder xogar por mor do problema dos seus dereitos federativos e, finalmente, remataría aquela campaña 2000/01 xogando once partidos en Segunda B co filial ao mesmo tempo que adestraba con Marcos Alonso no primeiro equipo colchoneiro, onde coincidiría cun tal Fernando Torres, daquela un rapaciño de 16 anos. Nesa altura, o lendario presidente Jesús Gil quixo atar a Lombardero cun contrato de longa duración, oferta que o centrocampista de Oseiro non aceptaría porque non estaba pola labor de arrancar outra vez dende o Atlético B e marchou cedido ao Ceuta.
Alí, no conxunto do norte de África, con Carlos Urúe no banco, xoga 22 partidos e proclámase subcampión do grupo IV da Segunda B, bo facer que chamaría a atención do presidente do Compostela, José María Caneda. Naquel intre xa había rumores de que o equipo de Santiago tiña grandes problemas económicos, mais Álex fíase de Caneda, quen lle di que se tranquilice e que se esqueza das informacións que aparecen nos medios. "Nada máis asinar, vai e desaparece o clube. Non cheguei nin a adestrar", lembraba recentemente o futbolista arteixán quen, a falta dun día para que se pechara o mercado de fichaxes, se decanta polo Díter Zafra, mais non tardaría en asinar un precontrato co Racing de Santander. Cos extremeños Álex disputaría 31 partidos nos que anota tres tantos, cifras que non evitarían o descenso do Díter á Terceira División.
Na seguinte tempada, a 2003/04, xoga no Racing de Santander B, onde intenta apurar as súas derradeiras opcións de chegar á Primeira División. Álex, que acabaría disputando 34 partidos en Segunda B nos que anota cinco goles, empeza a campaña realmente ben e as súas boas actuacións co filial racinguista non pasarían desapercibidas para Lucas Alcaraz, que o fai adestrar habitualmente co primeiro equipo. Mais, cando parecía que o seu soño de debutar na máxima categoría estaba cerca, o seu rendimento baixa de xeito esaxerado quedando, unha vez máis, ás portas de Primeira.
Tralo paso fugaz por Santander, Lombardero acaba na tempada seguinte no Alavés que, naquela hora, xogaba na Segunda División con futbolistas da talla de Bonano, Téllez, De Lucas, Bodipo ou Nené, que non tardaría en asinar co PSG, futbolistas que ao remate da campaña acadarían o ascenso á Primeira. O arteixán só participa en dous partidos, o disputado en Mendizorroza na primeira xornada contra o Valladolid (2-4) e o da sétima, tamén na casa, contra o Pontevedra (3-2). Ante a falta de oportunidades ao longo do campionato, no que empeza a ter contínuos problemas físicos que lle impiden rendir como o facía antes, pídelle ao presidente da entidade, o extravagante Piterman, saír do equipo porque ten a posibilidade de ir xogar a China, opción que quedaría descartada polo rexeitamento de Piterman, feito que levaría a Álex a rematar a campaña no equipo filial, o Alavés B, con quen xoga trece partidos no grupo II da Segunda B e marca un gol.
Na tempada 2005/06 asina co Gramanet. Alí disputa 28 partidos nos que anota catro tantos que axudan á entidade catalana a acadar a cuarta praza do grupo IV de Segunda B e a disputar o playoff de ascenso. Nese curso, o seu corpo segue enviándolle sinais de que algo non vai ben, pequenas molestias, problemas de pube...Continúa na Gramanet na campaña seguinte, a 2006/07, exercicio no que despois de xogar 13 partidos e anotar dous goles, diagnostícanlle un problema dexenerativo nos ósos, unha desas enfermidades raras que só padece unha persoa de entre un millón. O día que llo dixeron os médicos, o noso protagonista despertou do seu soño de xogar en Primeira División. Ese soño que tivo tan cerca e que tan a punto estivo de conseguir, desgraciadamente, como a tantos outros, escaparíaselle.
Confirmada a noticia de que tiña que deixar o fútbol, que fora o único que fixera ata aquel entón, véuselle o mundo enriba e "para máis inri", a Gramanet, en vez de apoialo naqueles momentos tan duros fixo o posible por botalo deixándolle de pagar e dándoo de baixa polos seus problemas na cadeira. Doído polo comportamento do clube catalán, Álex intentou falar cos seus dirixentes e chegar a un acordo, mais dixéronlle que xa tiñan a decisión tomada e que fixera o que creera oportuno. O arteixán decidiu, entón, denunciar á entidade por despido improcedente e estaría moito tempo litigando con eles nos xulgados para que lle pagaran os seis meses de contrato que lle debían. Finalmente a xustiza daríalle a razón.
No momento que colgou as botas, Álex tiña 27 anos e ao pouco, ao cabo de dous meses, colocáronlle dúas próteses nas cadeiras que, á larga, derivarían nunha invalidez do 40%. Por primeira vez na súa vida tívose que buscar un futuro en algo que non era xogar ao fútbol. Primeiro traballou nunha empresa de protección xurídica como tramitador. Logo, estaría de olleador no Racing de Santander na zona de Cataluña. E por último, atoparía traballo na ONCE vendendo cupóns na localidade extremeña de Calamonte, onde vive actualmente coa súa muller Nani e as dúas fillas do matrimonio, Claudia e Paula.
A día de hoxe o arteixán segue ligado ao mundo do fútbol xa que é o responsable da Escola Deportiva Calamonte que coordina o seu cuñado Calixto e, ademais, estase preparando para ser adestrador e aspirar algún día a devolverlle ao fútbol o pouco que éste lle diu ao noso ilustre veciño de Oseiro campión daquel Mundial Sub-20 xunto aos Casillas, Xavi, Marchena e compañía...un Álex que curiosamente ten o extraño récord de coincidir cos que se cadra foron os catro presidentes máis extravagantes do fútbol español daquel entón: Fouto do Mérida; Jesús Gil do Atlético de Madrid; Caneda do Compostela; e Piterman do Alavés.
PEPE MAÑANA, O ADESTRADOR ARTEIXÁN DO KARBO
SUSO BORRAZÁS, DO C.D. LARÍN AO VICENZA ITALIANO
Cóntanse cos dedos dunha man a xente do mundo do fútbol da nosa bisbarra que, a parte de ser querida polos seareiros e compañeiros do seu equipo, tamén é admirada e respetada pola maioría dos rivais aos que se enfrontou ao longo da súa traxectoria deportiva. Iste é o caso do meu prezado amigo Jesús Borrazás Zas, un xogador ao que tod@s coñecemos polo apelativo de Suso.
O
espíritu daquela eliminatoria, na que 3.000 aficionados abarrotaran
o Ponte dos Brozos para recibir ao Oviedo, continuaba intacto un mes
despois nas expectativas dos seareiros do Atlético, que volvían ao
estadio con motivo da presentación do novo equipo de Segunda B. A
directiva, presidida naquela altura por Manuel Rábade, confiaba
lograr a permanencia co técnico da pasada campaña, o ex futbolista
do Deportivo Carlos Brizzola, un adestrador que seguiría contando
cos pesos pesados do ano anterior, é dicir, os Repi, Cardelle,
Juanjo, Adolfo, Manolo, Félix, Marcos Suárez e a tripleta
protagonista do ascenso, o meta José Ramón, inexpugnable en todo o
play off; Carlocho, autor do 1-0 no Ponte dos Brozos contra o Oviedo;
e Pugui, bigoleador no Carlos Tartiere. Para o obxectivo da
permanencia chegarían reforzos como o vigués Yahvé Prieto; o ex
futbolista do Betanzos Ricardo; o arxentino Esteban Trasancos, que
ascendera co Pontevedra á Segunda División; o arousán Miguel; o
ceutí Santaella, que xogara en Primeira División co Sevilla na
tempada 95/96; o ex do Compostela Bermúdez; o asturiano Parra,
antigo futbolista do Vilarreal e do filial do Valencia; o vasco
Jonathan Martín “Granada”, que chegara ao Arteixo procedente do
Oviedo; o ribeirense Jorge Parada; e o ex dianteiro do Deportivo
Javier Manjarín que, por aqueles días, xa era un veterano de 35
anos.
Esta
campaña 2004/05 tamén fóra moi especial para Manolo Felípez,
David Rabuñal, Josiño Gómez e David Figueroa, catro dos nosos
xogadores que debutaron en Segunda División B naquel curso vestindo
a camiseta do Atlético Arteixo. Manuel
Alejandro Felípez Collazo, nado en Caión o 2 de setembro de
1971, empezara a darlle as primeiras patadas a un balón no
equipo da súa vila natal, o Club do Mar, entidade coa que sendo
aínda xuvenil debutaría na Liga da Costa xogando xunto a seu curmán
Repi e, entre outros, os irmáns Collazo, tamén familiares seus xa
que son curmáns de súa nai María del Carmen. Manolo permancería
no cadro caionés ata que na tempada 1990/91 fichou no Betanzos que,
naquela hora, era equipo de Terceira División. Quico Vilanova, de
quen xa falamos en capítulos anteriores deste libro, levaríao para
o Laracha na campaña seguinte, a 91/92, que foi o curso no que o
conxunto da camiseta verde e vermella gañou a Copa da Coruña e
conseguiu ascender, despois de coroarse campión do grupo primeiro da
Primeira Autómica, á Preferente. O seu bo traballo como
centrocampista de corte defensivo, levaríao a recibir a oferta do
C.D. Lugo de Xulio Díaz para xogar en Segunda División a tempada
92/93. Manolo faría a pretempada cos da muralla mais, despois de que
lle falaran da posibilidade de ir cedido ao Lalín, ao Vilabés ou ao
Burela, acabaría rexeitando a oferta e seguiría xogando na
Preferente co Laracha durante dous anos máis. Con 23 anos asina co
Bergantiños, cadro no que xoga en Terceira División a tempada 94/95
xunto ao seu veciño de Caión Pea. Un parón dun ano por mor dos
seus estudios universitarios de maxisterio, darían paso á súa
fichaxe no Atlético Arteixo, co que xogaría dúas campañas en
Preferente e unha en Terceira. Na tempada 1999/2000 asina co
Betanzos, conxunto no que permanecería catro anos ata que fichou de
novo no Atlético Arteixo. Nesta segunda etapa na vila do Bolaños, o
caionés defendería a camiseta branca e vermella do cadro arteixán
durante dúas campañas: a 2003/04, que foi na que o Atlético quedou
subcampión de Terceira División, e a 2004/05, a do seu debut en
Segunda División B, categoría na que xogaría un total de 17
partidos. E xa na seguinte, na 2005/06, colgaría as botas con 35
anos xogando en Terceira co Bergantiños. Na actualidade Manolo é
profesor de Educación Física no CEIP Salgado Torres da Coruña e
forma parte do ornanigrama das categorías inferiores do R. C.
Deportivo.
GERARDO
ROLDÁN, O PRIMEIRO ÍDOLO DE PAUL BREITNER
Nado
en Meicende o 6 de maio de 1937, Gerardo Roldán é outro dos
futbolistas da nosa bisbarra que xogou no Fabril na década dos 50.
Fillo do coruñés Manolo Roldán e da arteixá Josefa Corral,
Gerardito quedaría orfo de pai de moi cativiño, cando tan só tiña
catros anos mais, malia a desgracia familiar, Josefa sería quen de
sacar ao seu fillo adiante naqueles duros anos da posguerra nos que o
noso protagonista pasou a súa infancia.
Desde
moi cativo, cando xogaba en Meicende coa rapazada da súa quinta, xa
se apreciaba nel que posuía unhas condicións innatas para a
práctica do fútbol e, con 15 anos, ficha no equipo xuvenil do
Español, histórico club do fútbol modesto coruñés no que
permanece ata os 18 anos.
Rematada
a súa formación nas categorías inferiores do cadro de Santa Lucía
e despois de xogar media liga co primeiro equipo españolista, Roldán
asina co Fabril na tempada 1956/57, debutando na Terceira División
na primeira xornada do campionato. Naquel partido, disputado o 9 de
setembro de 1956 en Porriño ante o Zeltia, o cadro fabrilista, que
perdería por 4-2 o enfrontamento, formara con Tato na portería;
Porvén, Franco e Orbán na liña defensiva; Gerardo Roldán e
Saavedra no centro do campo; e con Gallardo, Acuña, Nicolás, Borrás
e o arteixán Pitos na dianteira.
 |
| Gerardo, primeiro pola dereita da fila superior, nunha formación do Fabril dos ano 50. O segundo pola dereita da fila inferior é o arteixán Pitos |
Gerardo
disputaría dúas tempadas máis en Terceira co Fabril, a 57/58 e a
58/59, dúas campañas nas que foi titular indiscutible no centro do
campo do once coruñés e nas que compartiu vestiario co seu veciño
Pitos ou, entre outros, con Paseiro, o lendario rematador de Sada que
formara parte do gran Deportivo dos primeiros 50 e que tamén
defendera as camisetas do Racing de Ferrol, Español de Barcelona,
Universidade de Chile, Xaén e Xerez Deportivo antes de fichar no
Fabril, xa no ocaso da súa carreira futbolística, na campaña
1958/59.
Aquela
tempada
58/59
tamén fora
a última de Gerardo
Roldán
no
cadro fabrilista. As obrigas
militares levaríano ao Sahara, a
Villa Cisneros, mais
antes de chegar a este destino, nos días que botou en Canarias
agardando polo barco que tiña que transportar aos reclutas ao
Sahara, o de Meicende aínda tivo tempo de xogar varios partidos cun
dos equipos que anos
máis tarde,
trala unificación en 1962 do El Canario e do San Rafael, crearían
a
U.D.Vecindario.
Rematada
a mili e de volta na Coruña, Gerardo casa
coa
súa moza Charo e
xoga
unhas tempadas no
campionato de modestos da Liga
da
Capital
co
Español, club
no que se iniciara no mundo do fútbol. Nesa
época, o adestrador do Español era Manuel Fernández Trigo,
xornalista de La
Voz de Galicia que
asinaba os seus artigos como Mafertri. Andando
no tempo, Fernández Trigo converteríase en xerente
do
R.C. Deportivo da Coruña no ano 1969,
ao tempo que adestraba ao
equipo feminino de
baloncesto do Medina. En
1978 o presidente do Real Madrid Luís de Carlos fíchao como
xerente, posto onde permanece ata a súa xubilación en 1999.
 |
| Gerardo co Sp. Meicende |
Naqueles
primeiros anos 60 Gerardo tamén defende en
máis dunha ocasión a camiseta do Sporting Meicende, do
Penouqueira ou do Campanal de Loureda nos
torneos que se facían polas festas.
Pouco
despois, sobre o 62 ou o 63,
o
seu amigo Torrado,
antigo
futbolista do C.D. Juvenil e do Compostela, coméntalle que en
Alemaña había unha empresa de
venda e reparación
de
maquinaria de construción
que necesitaba xente… “pois
veña, imos”,
díxolle o noso
protagonista.
E alá se van Torrado
e
Gerardo, que deixaba na Coruña a Charo e a Gerardito, o primeiro
fillo do matrimonio.
Chegan
a Alemaña, a Freilassing,
un municipio
situado no
distrito de Berchtesgadener Land, na rexión da Alta Baviera, cerca
da fronteira con Austria.
Unha
vez alí,
os
dous emigrantes galegos
empezan a xogar co equipo de fútbol da empresa na que traballaban
que formaran os empregados, moitos
deles españois, para xogar nos días de lecer contra outras empresas
da contorna. Un par de partidos con este
conxunto
serían suficientes
para
que o
ESV Freilassing, o equipo de fútbol da localidade na que se gañaban
a vida, se
interesara polos
antigos futbolistas do Fabril e do Compostela…
”wir
haben hier zwei echte
stars des balls”
(temos
aquí dúas verdadeiras estrelas do balón), comentáralle
o fillo do xefe da
empresa na que traballaban Torrado e Gerardo aos
seus compañeiros do ESV, entidade da que era xogador
e
vicepresidente.
 |
| Formación do ESV Freilassing nos anos 60. Gerardo Roldán é o primeiro pola esquerda da fila superior |
O
ESV Freilassing xogaba por aqueles días a
Bezirksliga, unha
especie de Terceira División española da
rexión de Baviera.
Gerardo
Roldán lembrounos
recentemente
que… “un
día chegou un intérprete para preguntarnos a Torrado
e a
min se queriamos fichar
no equipo, e nada... ao pouco xa xogamos o primeiro partido con
eles.
Nove alemáns e dous galegos; a comunicación moi boa non era pero
non o fixemos nada
mal porque un ano quedamos subcampións e case ascendemos de
categoría, que sería como aquí a Segunda División B.
Robert, o adestrador, dicíame
que tiña que xogar como Hidegkuti, un mediapunta húngaro que fora
campión do mundo coa súa selección no Mundial de 1954… Xeraldo,
tú jugar de Hidegkuti, dicíame”.
No
Nadal de 1963 os
dous emigrantes
regresan
a súa terra para pasar uns días coa súa familia
na
Coruña.
Na viaxe de volta, e
tras decidir que o seu meniño Gerardito quedara a cargo dos avós
maternos,
Charo
acompaña ao seu home a Freilassing,
unha
partida
que quedou inmortalizada na
edición do 10 de xaneiro de 1964 do xornal
El
Ideal Gallego.
Nuns
tempos
nos que se podían ver centos
de maletas da emigración nas estacións de trens e nos portos
galegos,
baixo o título “Un tren con trabajadores españoles salió ayer de
La Coruña. Entre los expedicionarios, dos figuras del fútbol
gallego: Gerardo y Torrado”, El
Ideal Gallego publicaba
o
seguinte artigo
na sección
“La Coruña, al día”:
DOS
FIGURAS DEL FUTBOL ENTRE LOS EXPEDICIONARIOS
Por
algún “transistor” se deja oír música gallega que pone notas
agrícolas en el ambiente. Entre los expedicionarios dos figuras
conocidas del balompié gallego: Gerardo y Torrado. Gerardo
perteneció varias temporadas al Fabril. Torrado militó con éxito
en el Compostela.
-Llevo
a mi mujer- nos dice Gerardo Roldán. Tengo casa en los alrededores
de Munich. Allí vivirá bien.
-¿Acusáis
el cambio de clima?
-No.
Estamos próximos a la frontera con Austria. Es un clima parecido al
de Galicia.
-¿Vuelves
contento?
-Sí.
He logrado situarme. Allá tengo mi vida. Ahora bien, todos los años
me daré una vuelta por La Coruña, que no se puede olvidar.
-¿A
que te dedicas?
-Trabajo
en una fábrica de madera prensada. En la factoría hay
aproximadamente unos doscientos españoles.
-¿Cómo
“matáis” la morriña?
-Nos
reunimos a la hora de misa los domingos y estamos en contacto con lo
que sucede en España a través de la edición en nuestro idioma del
“7 fechas”, que se tira en Colonia. En cuanto a las distracciones
Torrado y yo jugamos en el equipo de la localidad. Los alemanes se
portan muy bien con nosotros. Estamos contentos con los muniqueses
(…)
Coa
alegría de disfrutar
da
compaña
de
Charo en Alemaña, en
plena madurez futbolística, o de Meicende pasara
en poucos anos de ser unha das figuras do
Fabril
a converterse na
estrela do ESV Freilassing. De
feito, aínda
hai
quen recorda os “ohhhh” de admiración que facían os rapaces dos
equipos das categorías inferiores do cadro alemán cando vían as
filigranas que facían
no campo tanto
Gerardo coma
Torrado,
que para moitos daqueles cativos foron
os
seus
primeiros
ídolos.
Naqueles
mediados dos 60, un dos adestradores do fútbol
base
do ESV era Paul, quen
lle pedía a Gerardo que lle ensinara ao seu fillo Paul algúns dos
segredos do balón.
Nado
en
Kolbermoor
en
1951, con seis anos Paul júnior
comezara
a xogar
no
equipo da súa localidade de nacemento, o SV
Kolbermoor, mais
en 1961
incorporárase
á canteira
do
ESV Freilassing, onde seu
pai, que tiña na cidade unha oficina administrativa, era tamén o
seu adestrador.
Paul
Senior,
adestrador
do mellor equipo xuvenil da rexión e
bo amigo de Gerardo,
á parte do seu fillo tamén tiña baixo as súas ordes a Bernhard,
un
rapaz nado
en 1953
que comezara a súa carreira futbolística no SV Kirchanschöring
e
que, da
man de
Paul
Senior,
chegara
en 1967 ao ESV Freilassing. Bernhard
e
Paul Junior,
futbolistas do cadro xuvenil do ESV
Freilassing,
eran algúns
dos
rapaces que
quedaban coa
boca aberta cada vez que vían xogar a Gerardo Roldán, a estrela do
primeiro equipo:
-Ohhhhh!
 |
| Equipo xuvenil do ESV Freilassing. O primeiro pola dereita da fila inferior é Bernhard Dürnberger. Paul Breitner é o futbolista que aparece no medio da mesma |
As
deslumbrantes actuacións que Paul e
Bernhard
realizaban
en cada partido co conxunto
xuvenil do
ESV non tardaron en chamar a atención do poderoso Bayern de Munich,
club que fichou
a ambos futbolistas
a
principios da década dos 70. Aqueles cativos eran os mismísimos
Bernhard
Dürnberger
e Paul
Breitner, verdadeiras
lendas
do fútbol mundial.
O
inicio
da longa e exitosa carreira de Breitner foi aos 19 anos en 1970 e
sería peza
clave na consecución de tres ligas e a primeira Copa de Europa do
Bayern
en 1974.
Pola
súa banda Dürnberger,
que
causaría
sensación como dianteiro
no equipo
nacional xuvenil
alemán,
en
1972 seguiría
a Paul Breitner ao
Bayern
á
idade
de 18 anos.
Fora
Paul
Breitner Senior
quen
levara
ao xove
Dürnberger a Munich para asinar
o contrato.
Bernhard
"Bernd"
Dürnberger permanecería
alí ata 1985, xogando
un
total de 375 partidos
na Bundesliga nos que anotou
38 goles.
 |
| Paul Breitner "senior" cos seus protexidos Paul Breitner "junior" e Bernhard Dürnberger |
Despois
de botar en Alemaña catro anos, período no que Gerardo
e Charo son pais de dous
fillos máis, Alfredo
e Carlos,
(Gerardito
o fillo maior tamén pasara
con eles os últimos
anos en Alemaña)
a
familia decide pór fin á etapa
da emigración e establecen o
domicilio na Coruña, onde
o ex futbolista monta un almacén de material de tapicería e leva a
representación dunha marca deste sector por toda a xeografía
galega, Asturias e León.
Naquela
altura Gerardo non perde
o fío da “súa” xente de Freilassing
e
segue
mantendo contacto con algúns amigos alemáns. De feito un día
chaman ao telefonillo
do seu piso e contesta súa sogra:
-Gerardo,
tes aí un paisano que non sei que di!
Era
Frank, o adestrador do equipo xuvenil do ESV
Freilassing,
e a súa muller. Tiñan a dirección dos seus amigos galegos e
viñeran pasar uns días á
Coruña,
unha
época na que
Gerardo tamén se
alegrou da victoria da
selección alemana
no Mundial de 1974 celebrado no país teutón no que o seu amigo Paul
Breitner fora unha das estrelas.
Breitner,
que
anotara
un dos goles da final da
devandita Copa do Mundo
na
que Alemaña se impuxo á Holanda de Johan
Cruyff por 2-1, ficha no Real Madrid nese verán e,
cando
empezou a Liga, o
de Meicende
decide
darlle
unha sorpresa. Nos primeiros días de novembro de 1974, o Real
Madrid, naquela hora adestrado polo
iugoslavo
Miljan Miljanic, está concentrado en Samil para xogar contra o Celta
o partido da sétima xornada. Na recepción do hotel Gerardo
atópase con Antonio Ruíz, segundo adestrador madridista ao que
coñecía dende
a súa etapa fabrilista,
cando
Ruíz
estivera cedido polo
Madrid
no Deportivo da Coruña a
principios dos anos 60.
-Gerardo,
canto tempo amigo! ¿E ti
aquí en Vigo?
¿Que ves ver, o Celta ou o Real Madrid?
-Non,
non. Veño a darlle unha sorpresa a Paul Breitner!
-Sube,
está na habitación 402.
Gerardo
Roldán
sube
ao
cuarto andar,
abre a porta da
402
e alí, en plena sesión de masaxe, estaba Breitner co dianteiro
cántabro
Ico Aguilar. A sorpresa foi maiúscula!
Dous
anos máis tarde, en agosto de 1976, o Real Madrid participa no
Teresa Herrera. Facía dez anos que os merengues non xogaban o
prestixioso torneo herculino. Gerardo acude o día 11 ao aeroporto de
Alvedro a recibir á expedición madridista e ao seu amigo Paul!
-Pauli!
-Ola
Gerardo! ¿Que tal amigo?
-Oes,
tes que vir xantar estos días á miña casa!
O
día 13 o Real Madrid vence na semifinal do Teresa Herrera ao Peñarol
de Montevideo por 5-2 e, dous días máis tarde, gáñalle na final
ao Cruzeiro de Belo Horizonte por 2-0. Miljanic non lle dera permiso
a Breitner para xantar cos seus amigos da Coruña, mais si que lle
permitira pasar uns minutos con eles no seu domicilio da rúa
Francisco Añón, onde Gerardo e Charo vivían naquela hora coa súa
ampla prole, que aumentara con Mónica e Jose, nados na Coruña
despois de vir da emigración. Breitner tomou café con eles e
regaloulles a súa medalla de campión do Teresa Herrera de 1976,
unha medalla que a día de hoxe aínda se conserva con moito cariño
na casa de Gerardo e de Charo.
O
futbolista alemán asinara co
Madrid
en 1974 e permacería no club branco
ata 1977, que foi cando fichou no Eintracht Brunswick.
Posteriormente,
Breitner defendeu
de novo a camiseta do Bayern de Munich, entre
1978 e 1983, época na que Gerardo
Roldán
continuaba
gañándose
a vida como
comercial do mundo da tapicería, ocupación que desempeñou ata a
súa xubilación, e
que durante algún tempo compaxinou co fútbol
xa que foi adestrador do Sporting Meicende e do Suevos.
En ocasións, o fútbol vólvese tan desalmado como a existencia de calquera. Se cadra porque o chamado deporte rei tamén consista non perpetuo desencontro ou, acaso, porque neste xogo todas as nosas esperanzas convírtense tarde ou cedo en torpes verdades ou, tal vez, porque ninguén, en ningunha das realidades, fútbol e vida, sexa quen de prever que a mala sorte poida cruzarse no risoño destino de un. Así lle aconteceu ao protagonista desta historia, a quen os infortunios da vida levaríano a retirarse dos terreos de xogo con tan só 27 anos por mor dunha extraña enfermidade dexenerativa.
Fillo do leonés José Antonio Lombardero e da asturiana María Luisa Menéndez, que chegaran a Arteixo nos anos 70 por motivos laborais procedentes de Madrid, Álex daríalle as primeiras patadas a un balón nas rúas da Urbanización Sol e Mar de Oseiro, o lugar no que se instalara a familia despois de residir durante un tempo na parroquia de Loureda.
Nado o 1 de marzo de 1979, dende moi meniño xa apuntaba maneiras e víase que tiña unhas innatas condicións para a práctica do fútbol, condicións que non tardarían en despertar o interés de varios equipos da Coruña, sendo o Montañeros o que finalmente se faría cos seus servizos. De aí pasaría ao Imperator, cadro co que quedaría imbatido, tanto no campionato ligueiro como na Copa, e co que se proclamaría campión galego xogando ao carón de seu irmán Óscar, un ano máis novo que el. Aqueles son tempos nos que o rapaz da popular barriada de Oseiro empezaría a contar tamén coa confianza dos técnicos da selección coruñesa, Cedeira e Agulló, e o da galega, Fernando Blanco, quenes o citarían de xeito habitual para os compromisos nos diferentes torneos das categorías inferiores. O bo facer de Álex tampouco pasaría desapercibido para Teodoro Nieto, responsable da selección española Sub-15, que convocaría ao arteixán para participar en Francia no Torneo Mundial de Montaigu disputado en abril de 1994 onde, os da camiseta vermella, quedarían clasificados no sétimo lugar.
Posteriormente, nun abrir e pechar de ollos, Lombardero abandonaría o Imperator e probaría fortuna en Xixón, a cidade natal de súa nai María Luisa, onde forma parte do plantel do cadro xuvenil de primeiro ano do Sporting. Alí, os responsables de Mareo, vendo que ese equipo quedáballe pequeno, subiríano de contado ao da División de Honra, no que Álex nunca se sentiría o suficientemente cómodo e, por iso, acabaría recalando nos xuvenís do C.D. Lugo na tempada 1996/97.
A chegada á cidade das murallas cambiaría, e de que xeito, a vida do fillo maior de José Antonio e María Luisa, un rapaz que sendo aínda xuvenil debutaría en Segunda División B co primeiro equipo na primeira xornada da campaña seguinte, nun partido que os lucenses empatarían a un gol no Anxo Carro contra o Real Madrid B. Gonzalo Edrosa, técnico do Lugo naquela altura, seguiríalle dando confianza ao mozo de Oseiro que, ao longo desa tempada disputaría en Segunda B un total de 26 partidos nos que anotaría 5 tantos. Álex tamén debutaría por aqueles días, o 2 de outubro de 1997, coa selección española Sub-18 da man de Andoni Goicoetxea en partido correspondente de clasificación para a Eurocopa no que España acadaría unha victoria frente a Bélxica por 2-0. O noso futbolista marcaría o primeiro gol e sería sustituído por Mario Alberto Rosas no minuto 75. Unhas semanas máis tarde, o 5 de novembro, anotaba o segundo tanto na victoria por 0-2 ante Bélxica e, o 20 dese mesmo mes, xogaría 75 minutos de titular no triunfo ante Italia por 1-3. Nesa Eurocopa, na que faría boa amistade con Puyol, o futuro capitán do F.C. Barcelona, Lombardero proclamaríase máximo realizador do campionato empatado a goles co italiano Fabrizio Miccoli, co tempo dianteiro da Juventus, da Fiorentina ou, entre outro clubes, do Benfica. Naquela campaña 97/98 Álex tamén formaría parte da selección española Sub-18 que se enfrontou en partido amigable á Francia dos Thierri Henry, Anelka, Trezeguet e compañía con motivo da inauguración do estadio de Saint Denis o 28 de xaneiro de 1998 e, un mes despois, viaxaba a Uruguai para disputar o Mundialito Álvaro Fabián Perea Barrospe baixo as ordes do adestrador Iñaki Sáez.
Vendo o prometedor futuro da xoven estrela, a directiva do Lugo ofreceríalle por aqueles días o seu primeiro contrato profesional, establecendo unha escandalosa cláusula de rescisión de 500 millóns das antigas pesetas, contrato que Álex asinaría converténdose no primeiro xuvenil en ter unha cláusula tan elevada.
 |
| Álex Lombardero, primeiro pola dereita, en Nixeria |
 |
| Álex, co dorsal 14, celebrando cos seus compañeiros o título mundial Sub-20 |
 |
| Álex coa camiseta do Atlético de Madrid |
Alí, no conxunto do norte de África, con Carlos Urúe no banco, xoga 22 partidos e proclámase subcampión do grupo IV da Segunda B, bo facer que chamaría a atención do presidente do Compostela, José María Caneda. Naquel intre xa había rumores de que o equipo de Santiago tiña grandes problemas económicos, mais Álex fíase de Caneda, quen lle di que se tranquilice e que se esqueza das informacións que aparecen nos medios. "Nada máis asinar, vai e desaparece o clube. Non cheguei nin a adestrar", lembraba recentemente o futbolista arteixán quen, a falta dun día para que se pechara o mercado de fichaxes, se decanta polo Díter Zafra, mais non tardaría en asinar un precontrato co Racing de Santander. Cos extremeños Álex disputaría 31 partidos nos que anota tres tantos, cifras que non evitarían o descenso do Díter á Terceira División.
Na seguinte tempada, a 2003/04, xoga no Racing de Santander B, onde intenta apurar as súas derradeiras opcións de chegar á Primeira División. Álex, que acabaría disputando 34 partidos en Segunda B nos que anota cinco goles, empeza a campaña realmente ben e as súas boas actuacións co filial racinguista non pasarían desapercibidas para Lucas Alcaraz, que o fai adestrar habitualmente co primeiro equipo. Mais, cando parecía que o seu soño de debutar na máxima categoría estaba cerca, o seu rendimento baixa de xeito esaxerado quedando, unha vez máis, ás portas de Primeira.
Tralo paso fugaz por Santander, Lombardero acaba na tempada seguinte no Alavés que, naquela hora, xogaba na Segunda División con futbolistas da talla de Bonano, Téllez, De Lucas, Bodipo ou Nené, que non tardaría en asinar co PSG, futbolistas que ao remate da campaña acadarían o ascenso á Primeira. O arteixán só participa en dous partidos, o disputado en Mendizorroza na primeira xornada contra o Valladolid (2-4) e o da sétima, tamén na casa, contra o Pontevedra (3-2). Ante a falta de oportunidades ao longo do campionato, no que empeza a ter contínuos problemas físicos que lle impiden rendir como o facía antes, pídelle ao presidente da entidade, o extravagante Piterman, saír do equipo porque ten a posibilidade de ir xogar a China, opción que quedaría descartada polo rexeitamento de Piterman, feito que levaría a Álex a rematar a campaña no equipo filial, o Alavés B, con quen xoga trece partidos no grupo II da Segunda B e marca un gol.
Na tempada 2005/06 asina co Gramanet. Alí disputa 28 partidos nos que anota catro tantos que axudan á entidade catalana a acadar a cuarta praza do grupo IV de Segunda B e a disputar o playoff de ascenso. Nese curso, o seu corpo segue enviándolle sinais de que algo non vai ben, pequenas molestias, problemas de pube...Continúa na Gramanet na campaña seguinte, a 2006/07, exercicio no que despois de xogar 13 partidos e anotar dous goles, diagnostícanlle un problema dexenerativo nos ósos, unha desas enfermidades raras que só padece unha persoa de entre un millón. O día que llo dixeron os médicos, o noso protagonista despertou do seu soño de xogar en Primeira División. Ese soño que tivo tan cerca e que tan a punto estivo de conseguir, desgraciadamente, como a tantos outros, escaparíaselle.
Confirmada a noticia de que tiña que deixar o fútbol, que fora o único que fixera ata aquel entón, véuselle o mundo enriba e "para máis inri", a Gramanet, en vez de apoialo naqueles momentos tan duros fixo o posible por botalo deixándolle de pagar e dándoo de baixa polos seus problemas na cadeira. Doído polo comportamento do clube catalán, Álex intentou falar cos seus dirixentes e chegar a un acordo, mais dixéronlle que xa tiñan a decisión tomada e que fixera o que creera oportuno. O arteixán decidiu, entón, denunciar á entidade por despido improcedente e estaría moito tempo litigando con eles nos xulgados para que lle pagaran os seis meses de contrato que lle debían. Finalmente a xustiza daríalle a razón.
No momento que colgou as botas, Álex tiña 27 anos e ao pouco, ao cabo de dous meses, colocáronlle dúas próteses nas cadeiras que, á larga, derivarían nunha invalidez do 40%. Por primeira vez na súa vida tívose que buscar un futuro en algo que non era xogar ao fútbol. Primeiro traballou nunha empresa de protección xurídica como tramitador. Logo, estaría de olleador no Racing de Santander na zona de Cataluña. E por último, atoparía traballo na ONCE vendendo cupóns na localidade extremeña de Calamonte, onde vive actualmente coa súa muller Nani e as dúas fillas do matrimonio, Claudia e Paula.
A día de hoxe o arteixán segue ligado ao mundo do fútbol xa que é o responsable da Escola Deportiva Calamonte que coordina o seu cuñado Calixto e, ademais, estase preparando para ser adestrador e aspirar algún día a devolverlle ao fútbol o pouco que éste lle diu ao noso ilustre veciño de Oseiro campión daquel Mundial Sub-20 xunto aos Casillas, Xavi, Marchena e compañía...un Álex que curiosamente ten o extraño récord de coincidir cos que se cadra foron os catro presidentes máis extravagantes do fútbol español daquel entón: Fouto do Mérida; Jesús Gil do Atlético de Madrid; Caneda do Compostela; e Piterman do Alavés.
ALBA
SUÁREZ CORES, A FUTBOLISTA DE VILARRODÍS QUE XOGOU NA “LIGA
IBERDROLA”
Houbo
un tempo, aló polos anos 60, no que unha muller paseu o nome de
Vilarrodís por toda a bisbarra. Fálovos de Fina López, máis
coñecida polo alcume da “Rubia de Vilarrodís”, de quen escribiu
ata o mismísimo Manuel Rivas no seu libro autobiográfico “As
voces baixas” sobre as súas fazañas futboleiras. Medio século
despois, outra moza de Vilarrodís, Alba Suárez Cores, volvía a
situar a este lugar de Arteixo no mapa do fútbol feminino tras
debutar co Deportivo da Coruña na Primeira División, na chamada
“Liga Iberdrola”.
 |
| Alba na súa etapa no Deportivo |
Nada
en Vilarrodís o 14 de agosto de 1998, Alba Suárez dálle as
primeiras patadas a un balón no CEIP de Galán, centro onde cursa os
seus estudos de primaria. Nesa época empeza a xogar nos equipos
mixtos das categorías inferiores do Atlético Arteixo e
posteriormente, dende o 2011 ata o 2015, defende as cores do
Pastoriza feminino, que competía coma equipo federado dende a
tempada 2008/09. Trala súa etapa no conxunto do Santuario, a nosa
protagonista daría o salto ao Ural-Español, conxunto no que ficha
no curso 2015/16 e co que se proclama campioa do grupo 1 da Segunda
División Autónomica por diante do Deportivo Orzán e do seu querido
Pastoriza, na campaña seguinte, a 2016/17.
En
febreiro do 2017, nunha altura na que tamén xoga no equipo de fútbol
sala Manureva de Suevos, Alba Suárez ficha no Deportivo da Coruña.
Case trinta anos despois da desaparición do pioneiro e exitoso Karbo
Deportivo, o Deportivo recuperaba na campaña 2016/17 o seu equipo
feminino. A nova aventura das mozas deportivistas partía dun
convenio de colaboración co Orzán SD, cuxa estrutura feminina
pasaba a integrarse na do club branquiazul adquirindo as prazas de
Segunda División e Primeira Autonómica para o equipo filial, o
Deportivo B. Case corenta xogadoras, entre elas Alba Suárez, dous
equipos e un grande soño no horizonte: colarse na emerxente Liga
Iberdrola, a máxima competición estatal.
 |
| SCD Pastoriza 2014/15. Alba é a futbolista que aparece no medio da fila inferior |
Coa
exfutbolista
do
Karbo Deportivo Lis Franco na
dirección
e
con Manu
Sánchez, que
chagara ao Deportivo
tralo
acordo
co Orzán, como
responsable técnico do primeiro equipo,
o
4 de setembro
de 2016, o
club
herculino
comezaba
a súa
andaina
pola Segunda División co
primeiro
partido oficial, encontro
que as enfrentaba ao
Oviedo
Moderno, actual Real Oviedo, no
Estadio
Ponte dos Brozos
de Arteixo e
que se saldou
cun resultado de 0-0 sumando
así
o
seu
primeiro
punto da
historia. O
conxunto
deportivista,
que
nesa altura pasou
a denominarse Deportivo Abanca tras chegar a un acordo coa entidade
bancaria por 4 anos, xogaría
toda a tempada 2016/17
en Arteixo os seus partidos como local,
campaña
que as
coruñesas remataron
na
segunda
posición da
táboa clasificatoria
despois
de gañar
21 partidos,
empatar
2
e
perder
3. A
competición fora unha
loita
desde a primeira
xornada
entre o
Dépor e
o
Oviedo Moderno.
Nunha
igualdade extrema entre ambos
equipos, a
liga
decidiríase
a falla
de catro
xornadas,
onde as
coruñesas non
foron
quen de seguir
o
ritmo das asturianas
e
quedaron
sen
opcións
para loitar
polo
ascenso
á
Primera
División.
No
partido Deportivo-El Olivo correspondente á xornada
26ª, a última do campionato, disputada o 30 de abril do 2017 e
que rematou cun 7-0 favorable ao equipo local,
Manu Sánchez deulle a alternativa a Alba Suárez, que debutaba en
Segunda División no Ponte dos Brozos, diante dos seus, subtituíndo
á venezolana Kika Moreno no minuto 72. Nos
dezaoito minutos que estivo sobre o terreo de xogo, a futbolista de
Vilarrodís anotaría o seu primeiro gol na categoría. Ademais,
neste
curso 2016/17, o Deportivo B, o equipo filial, acadaría
unha meritoria sexta praza no seu debut na Primeira División
autonómica cun papel destacado da nosa Alba.
A
tempada 2017/18
iniciábase
coa sinatura dos primeiros
contratos profesionais,
mais serían moi poucas as afortunadas. O Deportivo Abanca volve a
ser subcampión do grupo 1 de Segunda División estatal, unha vez
máis detrás do Oviedo. Pola súa banda, o Dépor B, da man do
técnico Kevin Cabado, acada o subcampionato da Primeira División
autonómica, e gaña
a Copa Galicia na súa categoría. Alba Suárez é das xogadoras máis
importantes desta
campaña, curso
no que a futbolista de Vilarrodís tamén xoga co Ponteceso no grupo
da Coruña da Primeira División Galega de fútbol sala.
 |
| Deportivo Abanca B na tempada 2017/18. Alba é a terceira pola esquerda da fila superior |
O
Deportivo Abanca inicia a
pretempada
2018-19 gañando por 4-0 ao Victoria a final da Copa Deputación no
Ponte dos Brozos con
Alba
Suárez no once titular. A nosa protagonista participara
anteriormente
no 0-13 de cuartos de final ante o Imperator no que a de Vilarrodís
anotara
un
hat
trick,
e no 6-0 de semifinais ante o Victoria no que tamén
marcara un
tanto.
O
obxetivo
desa campaña,
na
que os
partidos do
primeiro equipo
pasaron de disputarse no
Ponte dos Brozos de Arteixo
a xogarse
en
Abegondo,
era un
ano máis
o
de clasificarse para poder disputar a fase de ascenso e
conseguir unha
das dúas
prazas
dispoñibles
na máxima categoría. O
Deportivo
Abanca acabaría
situado na primeira
praza
tras uns espectaculares números nos
que sumou
un total de 76 puntos, con 25 partidos gañados
e
só
un
empate cedido na
primeira
xornada.
Alba
Suárez xogaría o seu segundo partido en Segunda División o 28 de
outubro de 2018 nun partido no que o seu equipo venceu por 7-0 ao
Gijón FF e no que a de Vilarrodís foi titular por primeira vez.
Naquel inesquecible encontro para a nosa homenaxeada o Deportivo
Abanca formara de inicio con Miralles; Michelle, Miriam, Alba Merino,
Nuria; Mérida, Peke, Gaby; Érika, Cris e Alba Suárez.
A
falla
de tres partidos para o
final da Segunda División feminina,
as
coruñesas sabían que
lles
chegaba
con gañar
un para asegurar o
título. O
equipo de Manu Sánchez viaxa
a Santiago de Compostela para enfrontarse ao Victoria con esa idea.
Malia contar con moitas baixas e de empregar un equipo con notable
presencia do filial, casos da porteira Anita, de Sofía e da nosa
Alba Suárez, que xogaba
o que era
o seu segundo partido en Segunda, as branquiazuis solucionaban a
papeleta goleando por 4-1.
Acadar
o
campionato
outorgáballes
unha
das prazas
para loitar
por ascender á
máxima
categoría. Na
primeira eliminatoria o Deportivo Abanca enfrontouse contra
o Alhama
CF ao
que vencen
por
0-1
na ida e
por 5-1
no
partido de volta.
Con estos resultados o
club herculino pasa á
gran final que os enfrontaba
ao
Fermaguín. Cun
2-0 nai
ida,
goles de Peke e
Nuria, e
cun 1-4 na
volta
con tantos
de Gaby (2), Peke e
un gol en propia meta dunha
xogadora
rival, o
conxunto
branquiazul
facíase
cunha
das dúas
prazas
dispoñibles
na Liga Iberdrola, sendo a aoutra
para
CD Tacón. O
Deportivo Abanca estaba, ao fin, na máxima categoría do fútbol
estatal.
Mais
os éxitos para entidade coruñesa non remataban aí xa
que nesa tempada 2018/19 o equipo filial gañou
o
campionato de Primeira
División autonómica e
conseguía o ascenso á Primeira Nacional Femenina. Alba Suárez,
xefa da medular e capitana do filial, xogou nese curso 23 partidos de
Liga co Dépor B nos que fixo
hat
trick contra
o Orzán (12-0); Sárdoma (9-0) e Tordoia (0-8).
Co
soño do ascenso conseguido, o Deportivo
Abanca logra
na
pretempada 2019/20
a súa cuarta
Copa Deputación
consecutiva, torneo
no que a
estrela de Vilarrodís
anota un gol no partido de cuartos de final;
outro
tanto
no de semifinais,
e outro máis
no 0-6 da final ante o Victoria C.F.
E
chegamos ao 8 de setembro de 2019, data na que Deportivo Abanca
facía
historia tras debutar con victoria na máxima categoría: 3-1
ao Espanyol de Barcelona.
31 años despois
do
último partido do
Karbo Deportivo, A
Coruña volvía
a disfrutar da máxima categoría feminina
de fútbol. E
sí, naquel histórico partido, alí estaba tocando
o ceo
a nosa Alba
Suárez.
Tere, Miriam
e
Peke recollían
o
testemuño
de Lis Franco, Pili Neira e Inma Castañón. Nunha
mañá soleada
e
con aforo completo en Abegondo, o
balón rodaba por primeira vez en herba de Primeira
División. Momento
histórico para o
club e
a cidade
que o foi
aínda
máis
coa primeira
victoria,
nunha
inesquecible
xornada
para a
futbolista de Vilarrodís,
que entraba no minuto 78 subtituíndo a Alba Merino. O Deportivo
Abanca conseguía os seus primeiros tres puntos na Liga
Iberdrola coa seguinte aliñación: Sullastres; Cris, Villegas,
Laura, Nuria (58′ Pecas); Tere, Iris, Alba Merino (78′ Alba
Suárez); Michelle Romero (62′ Athenea), Gaby e Peke (88′ Kika)…
futbolistas que xa forman
parte da historia do
Dépor.
 |
| Deportivo Abanca 2019/20. Alba é a cuarta pola esquerda da fila inferior |
O
Deportivo Abanca remataría a súa primeira tempada na máxima
categoría nunha sensacional cuarta praza con 37 puntos, só
superadas polo Levante con
45
puntos, Atlético de Madrid con
50,
e F.C. Barcelona que foi o campión con 59 puntos. As rapazas
deportivistas
tamén realizarían unha meritoria Copa da Raiña na que eliminaron
ao Valencia en oitavos de final e caeron en cuartos ante o
todopoderoso F.C. Barcelona por 1-0 no último minuto da prórroga.
Na
súa primeira aparición na Primeira Nacional Feminina, a terceira
categoría do fútbol español creada nesa campaña 2019/20, o filial
capitaneado por Alba Suárez, que ao longo da tempada alternou a súa
presencia nos dous equipos, ocupaba a quinta praza da táboa no
momento que o campionato se suspendeu por mor do COVID-19. Ao remate
do curso 19-20 a futbolista de Vilarrodís puxo fin a súa etapa no
Deportivo e fichou no Pastoriza, club ao que pertence actualmente.
"PEDERNERA", UN FUTBOLISTA DE LAÑAS NO DEPORTIVO
O R.C. Deportivo da Coruña, pechacancelas do campionato da Primeira División da tempada 1966/67, quedárase sen a súa principal estrela, Carlos Pellicer, para intentar recuperar de novo a máxima categoría do fútbol estatal, un xogador que sería traspasado ao F.C. Barcelona e que posteriormente faría carreira no Valencia e no Levante. Mais con todo, a pesar de que o dianteiro de Monelos xa non formaba parte do plantel herculino, ao remate da campaña seguinte os deportivistas serían quen de cumprir co obxectivo de retornar á división de honra da man do adestrador madrileño Pedro Eguiluz. Neste novo ascenso do Depor, ademais do bo facer de Eguiluz no banquillo, tamén sería determinante a seguridade baixo paos de Benito Juanet e da liña defensiva con Aurre de lateral, a veteranía de Campanal e a entrega e combatividade de Domínguez, a labor de Manolete na media e o traballo na zona ofensiva de Morilla como interior de enlace, a valentía de Chapela II, a clase de José Luis, a habilidade do goleador Beci e o bregar constante de Loureda.
O R.C. Deportivo da Coruña, pechacancelas do campionato da Primeira División da tempada 1966/67, quedárase sen a súa principal estrela, Carlos Pellicer, para intentar recuperar de novo a máxima categoría do fútbol estatal, un xogador que sería traspasado ao F.C. Barcelona e que posteriormente faría carreira no Valencia e no Levante. Mais con todo, a pesar de que o dianteiro de Monelos xa non formaba parte do plantel herculino, ao remate da campaña seguinte os deportivistas serían quen de cumprir co obxectivo de retornar á división de honra da man do adestrador madrileño Pedro Eguiluz. Neste novo ascenso do Depor, ademais do bo facer de Eguiluz no banquillo, tamén sería determinante a seguridade baixo paos de Benito Juanet e da liña defensiva con Aurre de lateral, a veteranía de Campanal e a entrega e combatividade de Domínguez, a labor de Manolete na media e o traballo na zona ofensiva de Morilla como interior de enlace, a valentía de Chapela II, a clase de José Luis, a habilidade do goleador Beci e o bregar constante de Loureda.
O
único “pero”
daquela
brillante tempada en
Segunda División,
protagonizaríao
o uruguaio-galego
Adolfo
Luis Martínez Pereira, que fora
unha especie de xoia mantida na reserva durante todo aquel
curso 1967/68.
 |
| La Voz de Galicia 10 de setembro de 1967 |
Nado
en Montevideo nos
primeiros días de
agosto de 1943, Martínez
empezara a xogar ao fútbol nas categorías inferiores do Peñarol,
onde
algúns
dos seus compañeiros
empezaríano
a chamar co alcume de
“Pedernera” xa
que, salvando
as diferencias,
o
xogo de Adolfo Luis lembráballes
ao
do famoso interior arxentino, gañador
de
tres Copas Américas coa albiceleste na década dos corenta e
antigo
compañeiro
de Alfredo Di Stéfano en River Plate e Millonarios de Bogotá.
Trala
súa etapa no cadro xuvenil dos aurinegros, na tempada 1962/63 o
noso protagonista
ficha no Club
Atlético
Defensor, entidade que andando no tempo convertiríase, con 21
títulos oficiais, no terceiro equipo de Uruguai, únicamente
superado por
Peñarol e Nacional, os
dous
grandes do fútbol charrúa. Xogando
coma interior retrasado por ambos lados, ou ben coma medio, Martínez
Pereira
defendería a camiseta violeta do Defensor durante cinco anos, catro
en Primeira e un en Segunda,
xogando
ao carón de futbolistas lendarios do
club como
o dianteiro de
orixe vasca
Pepe Sasía, que sería o único malva que acudiría coa
selección uruguaia
á cita mundialista de Inglaterra 1966.
As
excelentes
cualidades
de Martínez e o seu bo facer no centro do campo do Defensor levarían
ao prestixioso empresario larachés José Añón, presidente
do Nacional de Montevideo desde
1955 ata 1961,
a
recomendarlle
a súa fichaxe ao
seu amigo
Antonio
González, máximo
dirixente
naquela
altura
do R.C. Deportivo da Coruña, equipo
ao
que Añón seguía
con verdadeiro cariño xa que
tamén era presidente honorífico dende facía xa varios anos. Sen
pensalo dúas veces, Adolfo
Luis, que
naquela altura tiña 24 anos,
aceptaría
de contado
a
oferta de
dúas tempadas que lle ofrecera
o cadro coruñés e, ao
pouco,
facía
a maleta para viaxar
á
terra que
vira nacer aos seus
proxenitores,
que
no
caso do pai fora a parroquia arteixá de Lañas e no da nai a
carballesa de Bértoa.
¿Sería
o pai de “Pedernera”
o
culpable de que o equipo de Lañas se chamara Peñarol?
Co
apadriñamento de José Añón da
súa fichaxe,
a familia deportivista vía no
futbolista de orixe arteixá
un dos reforzos máis ilusionantes para recuperar a categoría
perdida e acadar o ascenso á Primeira División. Martínez,
casado
e coa súa muller en avanzado estado de xestación,
chega á
Coruña sen
a súa familia
na
mañán do sábado 9
de setembro de 1967, xusto
cando o Deportivo facía viaxe por carretera a Torrelavega para
disputar
a primeira xornada do campionato ligueiro de Segunda e,
horas
despois, preséntase
diante
dos
medios de comunicación da
cidade,
aos
que lles
advirte
que,
para
estar en igualdade de condicións cos seus novos compañeiros,
necesitaría
15 días
de
adestramentos para poder competir
con eles
por un posto no once de Pedro Eguiluz.
O
caso é que van
pasando as semanas e
“Pedernera”segue
sen facer o seu debut co primeiro equipo e,
para máis INRI, unha
microrotura nun tendón producida
nos adestramentos
aumentaría aínda
máis a
súa inactividade. Ao
fin, no
desprazamento que o Deportivo realizou a Santander para
o partido da novena xornada do campionato ligueiro,
o futbolista de orixe arteixá vai convocado por primeira vez co
conxunto deportivista, partido que remataría 0-0 e no que Eguiluz
deixaríao no banquillo. Unhas
semanas máis tarde, o domingo 10 de decembro de 1967, produciríase
o agardado debut de Martínez
“Pedernera”
coa
elástica branquiazul, nun
choque que o Deportivo
empataría
2-2 en
Riazor contra o Badalona formando
con Joanet;
Sertucha, Dominguez, Campanal II, Aurre; Martínez,
Manolete, Suco, Chapela, Beci e Ribada. Segundo
as crónicas da época (Hoja oficial de la provincia de Barcelona
11.12.1967)...”en
las filas coruñesas no hubo un hombre francamente sobresaliente pero
cabe alabar, sin embargo, la excelente clase del medio uruguayo
Martínez, apodado Pedernera, que jugaba hoy su primer partido con la
camiseta blanquiazul”.
Mais
con todo, a pesar da súa boa actuación contra o Badalona, o
adestrador Pedro Eguiluz non voltaría a contar con él durante o
resto da
competición ligueira.
Martínez,
que naquela altura xa estaba
acompañado
da súa dona
e da súa meniña nada en Montevideo estando él na Coruña, soamente
xogaría
uns minutos da segunda parte do amigable disputado
en Riazor
ao
remate da tempada contra o F.C. Barcelona, enfrontamento que tiña a
súa orixe no traspaso de Pellicer ao cadro catalán co que se
festexaba o ascenso á
Primeira División do Deportivo e do Bosco Coruña, que recibira unha
gran ovación como premio polo seu ascenso a máxima categoría do
baloncesto estatal.
Baixo
a dirección de Cheche Martín, antigo
futbolista do Deportivo que se criara na Arxentina tralo fusilamento
en
1936
do seu pai Joaquín,
secretario xeral do Concello da Coruña,
a
mans de fascistas
do bando nacional, o
R.C. Deportivo da Coruña principiaba nos
derradeiros días de xullo de 1968
os adestramentos da pretempada coa ilusión de quitarse o “sambenito”
de equipo ascensor. Para manter a categoría os herculinos
incorporaran ao seu plantel a Mendieta, xoven
porteiro
que chegara procedente do Real Madrid; o
lateral catalán Madir;
o
central paraguaio
Gaona; a Luis, prometedor valor da canteira galega, igual que o
ourensán Cortés, e a Juanito, andaluz de hábil regate que xogara
no F.C. Barcelona.
Co
novo adestrador, “Pedernera”
tiña
a esperanza de non sufrir o calvario da tempada pasada e disfrutar de
máis oportunidades para demostrar o
porqué da recomendación de José Añón. Mais, a historia levaba
trazas de repetirse
de novo, xa que despois
de
disputarse as
dúas primeiras xornadas
do
campionato, nin contra o Malaga na Rosaleda (3-1) nin contra o Real
Madrid en Riazor (2-4), Cheche Martín non contaría con él.
Consciente de que tería
poucas opcións de entrar no equipo,
o xoves
26 de setembro de 1968 o futbolista con
orixes
en Lañas
e o R.C. Deportivo chegaban a un acordo para rescindir o contrato. Na
súa páxina de deportes, La Voz de Galicia informaba que...”esta
rescisión se ha llevado a cabo en una total armonía entre ambas
partes, siendo por ello de resaltar el que toda la relación que
existió entre “Pedernera” y el Deportivo estuvo siempre
presidida por una total caballerosidad, por lo que el jugador
uruguayo deja en La Coruña y en el club un gratísimo recuerdo”.
La
Voz tamén apuntaba que...”Pedernera
parece estar en negociaciones con el Belenenses de Portugal, por lo
que es muy probable llegue a suscribir contrato” (La
Voz de Galicia, 27 de setembro de 1968).
Finalmente
a oferta do campionato portugués non se concretaría
e
Adolfo
Luis voltaría
coa súa familia a Montevideo, onde seguiría xogando ata mediados
dos anos setenta.
PEPE MAÑANA, O ADESTRADOR ARTEIXÁN DO KARBO
A
finais de 1969, ao mesmo tempo que Finita López erguía paixóns
polos campos da bisbarra coas súas guedellas louras ao vento,
Francisco Cadahía e o arteixán Pepe Mañana, nado en Uxes o 29 de
outubro de 1950, fundaban na Coruña o Karbo, un novo equipo de
fútbol feminino que pouco a pouco iría collendo o relevo daquelas
rapazas pioneiras de Elviña, que xa había algúns anos que se daban
cita nas instalacións do Relámpago para dilucidar, en cada
Entroido, a primacía balompédica entre as solteiras e casadas do
lugar ou contra rivais doutros lares como o Vilarrodís ou o Crendes.
Karbo
é a suma sincopada de Carrasco e Borrego, primeiros apelidos de
Ramón e María del Carmen, o matrimonio que rexentaba a academia
privada na que estudiaba Mañana por aquel entón, unha academia que
a día de hoxe segue estando ubicada na popular barriada dos Mallos.
Nese centro de ensino, entre urxencias mecanográficas e de inglés
comercial, Francisco Cadahía e Pepe Mañana, presidente e adestrador
do equipo, formarían un grupo de vinte mulleres, todas solteiras,
que compaxinaban o fútbol con estudios ou traballo e que se xuntaban
dous días por semana para adestrar no campo da Sagrada Familia baixo
as ordes do técnico de Uxes.
O
bautismo oficial do clube celebraríase en Almeiras en abril de 1970,
cun partido que remataría con triunfo visitante por 0-1. Ninguén
podía imaxinar o que o Karbo conseguiría nos seguintes anos, mérito
que se acentúa porque ademais, nunha época na que ser muller e
xogar ao fútbol non era nada doado xa que non estaba ben visto por
todos os ollos, serían quen de romper barreiras que parecían
infranqueables naquel mundo de homes. Mais antes disto, antes de que
o Karbo se convertera nunha auténtica referencia e nun exemplo a
seguir, as súas xogadoras terían que aguantar todo tipo de
comentarios machistas, o mesmo que Pepe Mañana, que tamén tivo que
soportar as estupideces domingueiras dalgún desaprensivo da lingua.
O
Karbo non tardaría en destacar entre os poucos equipos de fútbol
feminino que había no país mais, por aqueles primeiros anos da
década dos setenta, os partidos eran máis ben escasos, xogándose
moitos deles como un aliciente máis das festas de verán das vilas
galegas, como o enfrontamento disputado en 1975 no desaparecido campo
dos Cabalos de Arteixo entre o Mayador de Vigo e o once adestrado por
Mañana.
 |
| Formación do Karbo en 1975 co seu adestrador Pepe Mañana |
Van
pasando os anos e o fútbol feminino ten cada vez máis adeptos, mais
iso si, ata aquel intre carecía da difusión que si tiña noutros
países, ao que lle había que engadir o feito de que, despois de que
varios equipos solicitaran en 1977 a inscripción na Federación
Española, o ente federativo seguiríalle dando as costas ao balompé
das féminas chegando ao punto de prohibirlle aos árbitros
colexiados que pitaran os seus partidos.
A
pesar dos contínuos paos nas rodas que poñía a Federación
presidida por Pablo Porta, que prometera varias veces darlle
oficialidade a esta práctica deportiva e buscar solución a este
particular nas asambleas federativas, o Karbo seguiría adiante
pasando intres de verdadeiro apuro económico por mor da
incomprensión e a falta de axudas recibidas por parte das empresas
coruñesas e organismos da cidade, que pouco ou nada colaboraron na
labor realizada polo conxunto dos Mallos nin tampouco nos
desprazamentos do equipo para participar en torneos internacionais
como o de Porto, Cascais (Lisboa), Olivet (Orleans) ou París, ou
noutros da xeografía española como os celebrados en Mallorca ou en
Lugones (Oviedo).
Pese
a efervescencia do fútbol feminino, que durante aqueles anos setenta
daría pé á creación de numerosos equipos, o primeiro campionato
celebrado en España, a Copa Reina Sofía, non se celebraría ata
1981 (Este trofeo carecería de oficialidade. Non sería ata dous
anos despois cando se regularizaría a cargo da RFEF baixo o nome de
Campeonato de España Femenino. A Liga Nacional Femenina sería
creada pola Federación Española na tempada 1988/89). Tomarían parte
nel dezaseis conxuntos e disputaríase en Tarragona baixo un sistema
de liguilla de catro grupos previo ás semifinais. Unha vez máis sen
axuda económica de ningún tipo, o Karbo viaxaría a Cataluña
costeándose o desprazamento grazas ás aportacións individuais, a
taquilla dalgún partido e a venda de rifas do colexio mais, con
todo, as coruñesas deixarían a súa impronta no libro do fútbol
feminino marabillando aos alí presentes. Tras gañar ao Condal
(4-0), Punta del Este (10-1) e empatar (0-0) ante o Cide (partido que
non se xogou por mor do mal tempo e como o Karbo xa estaba
clasificado para as semifinais os organizadores deixaron como
resultado 0-0) o Karbo quedaría campión do grupo IV e enfrontaríase
nas semifinais ao Barcelona, conxunto ao que derrotaría por 3-0. Na
gran final, disputada o 28 de xuño de 1981 en Tarragona, as pupilas
de Pepe Mañana vencerían ao Unión Risco de Las Palmas por 2-1,
cunha actuación estelar de Inma Castañón, a mellor xogadora do
torneo, e da autora dos dous tantos coruñeses: Lis Franco, filla do
arxentino Rafael Franco, subcampión de Liga co Deportivo en 1950 e
membro da famosa “Orquesta Canaro”.
 |
| Formación do Karbo nos anos 80 co seu técnico Pepe Mañana |
O
segundo entorchado chegaría na tempada 82-83, con triunfo 4-1 sobre
o Porvenir. Uns meses antes de cantar o alirón deste torneo, en
febreiro de 1983, cinco xogadoras do Karbo: Geli Olmo, Encarna Pérez,
Inma Castañón, Lis Franco e Rori Martínez, participaran no
primeiro compromiso internacional de España, partido disputado na
Guarda contra Portugal que remataría con victoria lusa por 0-1. Na
campaña seguiente, novo título, esta vez ante as vascas do Ikastola
Amasorrai nunha final de ida e volta: derrota na ida (1-2) en San
Sebastián e triunfo na Coruña na volta (4-2) con 6.000 espectadores
en Riazor. Nun deporte dominado ata ese intre polos homes, o Karbo
estábase a converter nunha verdadeira sensación, máis aínda cando
nunha auténtica guerra de sexos, sería quen de derrotar ao equipo
de veteranos do Laracha por 4-2 en maio de 1984. Tamén, de cando en
vez, en Arteixo fálase do partido que as rapazas de Mañana xogaron
en Oseiro, con motivo das festas parroquiais, contra o Celta de Vigo
en xullo dese ano 84, choque no que se recaudarían 100.000 pesetas e
que gañaría o cadro olívico por 2-3.
Vendo
o rendimento e crecemento das futbolistas do colexio dos Mallos, o
R.C. Deportivo, que naqueles intres vagaba con penuria polo pozo da
Segunda División, absorbería ao Karbo como sección feminina da
entidade sendo aí cando Pepe Mañana deixaría de ser o adestrador
do equipo, ocupando o seu lugar Antonio Álvarez, máis coñecido por
Quinocho. Xa co novo responsable técnico e coa denominación de
Karbo Deportivo, as coruñesas conseguirían outro título máis na
campaña 1984-85 tras vencer ao Barça no estadio de Riazor. O
partido rematara cun 2-2 no marcador e, trala prórroga, o cadro
colexial conseguiría o triunfo na tanda de penaltis. O Karbo
Deportivo formara aquel día con Ana; Olga, Geli, Cruz, Pili;
Encarna, Maricarmen, Inma, Merchi; Lis e Lucía...futbolistas que na
súa gran maioría tamén formarían parte da primeira selección
galega que tivo a honra de proclamarse campiona de España no Camp
Nou nesa tempada 1984-85.
Lamentablemente,
os problemas económicos farían que aquel equipo que brillara con
luz propia durante tantos anos tivera un final inxustamente escuro e
deixaría de exisitir en 1988, xusto antes de que empezara a primeira
Liga feminina. Houbo xogadoras que tiveron que retirarse, outras
ficharon por equipos cataláns ou asturianos e algunhas derivaron no
fútbol sala, disciplina na que o Sal Lence abriría outro capítulo
glorioso no deporte coruñés con tres Ligas (92- 93, 94-95 e 95-96)
e dúas Copas da Raíña (91-92 y 93-94). Mais como si do epílogo
dunha película se tratara, ese non sería o final do Karbo xa que
case 30 anos despois, en marzo do 2016, presentábase na Coruña
“Karbo, escola de
fútbol”, un
documental dirixido polo amigo Óscar Losada no que se conta a
historia do equipo herculino, desde o seu nacemento ata a súa
desaparición. Lis Franco, Pili Neira, Inma Castañón, Geli, María
del Carmen Borrego e o arteixán Pepe Mañana, que ao abandonar o
Karbo cambiaría o fútbol polo badminton, deporte no que sería
varias veces campión de España senior, protagonizan una cinta na
que, ademais de facer un repaso ao deportivo, tamén analiza o papel
da muller e as trabas que se encontraron para facer algo tan sinxelo,
e que tanto tempo levaban practicando os homes, como era darlle
patadas a un balón. O fútbol feminino voltaba a ser, deste xeito,
actualidade na Coruña, aínda que en realidade nunca deixara de selo
grazas á actividade do Orzán e do Victoria.
Uns
meses despois da presentación do documental de Óscar Losada, e tras
unha petición popular na que se xuntarían máis de 10.000 sinaturas
pedíndoo, o R.C. Deportivo anunciaba que a partir da tempada 2016/17
contaría de novo con sección feminina, a mesma que un día
absorbera ao Karbo. Non será doado igualar os logros do equipo que
fundaran Francisco Cadahía e o arteixán Pepe Mañana, mais as
futbolistas branquiazuis empezarían a xogar nese curso na Segunda
División estatal coa ilusión de acadar tal fin. O tempo dirá se
serán quen de conseguilo ou non. Mentres tanto, podemos ver os
partidos que as deportivistas disputan como local no Ponte dos Brozos
de Arteixo, partidos aos que acude con frecuencia Pepe Mañana a
lembrar vellos tempos
SUSO BORRAZÁS, DO C.D. LARÍN AO VICENZA ITALIANO
Cóntanse cos dedos dunha man a xente do mundo do fútbol da nosa bisbarra que, a parte de ser querida polos seareiros e compañeiros do seu equipo, tamén é admirada e respetada pola maioría dos rivais aos que se enfrontou ao longo da súa traxectoria deportiva. Iste é o caso do meu prezado amigo Jesús Borrazás Zas, un xogador ao que tod@s coñecemos polo apelativo de Suso.
Nado en Berna (Suiza) o 13 de setembro de 1974, o noso protagonista viría aos tres meses para Larín, para a casa da súa avoa materna Carmen, que o iría criando a él e a seus irmáns Fernando e Miguel mentres que os pais seguían na emigración. A idade de catro anos, Susiño empezaría as súas andanzas no chamado deporte rei como porteiro da man de Juan, o seu primeiro adestrador. Aqueles eran
tempos nos que o Real Madrid, con tres títulos consecutivos, dominaba o
campionato español; o Nottingham Forest rachaba coa hexemonia do Liverpool en Inglaterra; e en Italia o modesto Vicenza estivera a piques de facer o propio coa Juventus, un Vicenza que finalmente quedaría subcampión do Calcio na tempada 1977/78 e o seu dianteiro Paolo Rossi máximo goleador da competición.
Van transcorrendo os anos e, xunto a seus irmáns, Suso vai pasando polos infantís e xuvenís do C.D. Larín, donde teñen como adestrador a un veciño da parroquia: Pepe Velo quen, despois da súa boa labor en San Roque, ingresaría no Calasanz, un dos equipos punteiros en traballo de canteira na cidade da Coruña. Tres anos máis tarde, Velo ficharía no Fabril, o filial do Deportivo, donde permanecería seis tempadas como segundo adestrador.
 |
| Suso en Vicenza cunha camiseta do seu querido C.D. Larín |
Suso Borrazás non tardaría en ocupar a meta do primeiro equipo, empezando a facer actuacións espectaculares dando a sensación, en moitos partidos, que levaba alas en lugar de brazos, actuacións que alternaba con paradas imposibles que, polo xeito de sacar o esférico da súa portería, ás veces parecía que tiña tentáculos no seu corpo. Metade Dassaev, aquel porteiro soviético de reflexos felinos que xogara no Sevilla nos 90, metade Jean Marie Pfaff, o sensacional arqueiro belga que eliminara a España do Mundial de 1986, Suso defendería a portería do seu querido Club Deportivo Larín durante a frioleira de 26 tempadas, sendo o futbolista que máis tempo estivo en activo na historia do cadro da camiseta branca e azul.
A pesar de recibir grandes ofertas de equipos como o Español de División de Honra xuvenil, o Malpica, o Laracha, o Atlético Arteixo ou o Cerceda de Terceira División, ao longo da súa carreira deportiva sempre sería fiel ao club dos seus amores xogando nel dende a campaña 1987/88 ata a 2013/14, que foi cando decidiu retirarse dos terreos de xogo aos 39 anos. Auténtico cabaleiro, persoa correcta, humilde e discreta coma poucas, sempre con boas palabras,
exemplo de educación, xenerosidade e comportamento deportivo, evitando calquera conflicto que xurdira ao seu arredor, dada a súa bondade e o seu xeito de enfocar a vida, durante o seu periplo coma xogador, moitos dos que compartiron con él enfrontamentos deportivos acabaron sendo os seus amigos, feito que só está ao alcance das grandes persoas coma Suso que, sen dúbida algunha debe ser un espello para as xeracións futuras.
 |
| Suso con Giulio Ebagua, o dianteiro nixeriano do Vicenza |
Unha
vez retirado e convertido nun símbolo e nun mito do C.D. Larín e do
fútbol modesto en xeral, o que xa era o ídolo deportivo da parroquia
continuaría ligado a este deporte desde a parte técnica, algo que xa principiara a facer cando estaba en activo coma xogador xa que fora adestrador dos infantís, cadetes e xuvenís da entidade de San Roque ademais de ser tamén o técnico do Larín B nas tempadas 2010/11 e 2011/12.
Suso seguiría formándose como adestrador e sacaría o curso de nivel 2 que lle permite adestrar a equipos de Terceira División, un nivel que lle daría a oportunidade de traballar en Europa, grazas a un
convenio da federación española de fútbol coas federacións inglesa, alemana, francesa, italiana e holandesa, a 45 adestradores españois titulados co nivel 2 no 2017, entre eles dous galegos: a un técnico de Pontevedra que
está en Holanda e ao ex porteiro do Larín, que leva en Vicenza (norte de Italia) desde o 10 de abril.
Fundado en 1902 o Vicenza é aquel equipo do que falábamos ao principio desta crónica, aquel equipo que, comandado polo goleador Paolo Rossi, fora subcampión do campionato italiano na tempada 1977/78.
Uns anos despois, en 1982, o lendario Roberto Baggio principiaba a súa
carreira no cadro no que actualmente traballa Suso, xogando alí ata
1985, que foi cando fichou na Fiorentina. O Vicenza viviría a súa época dourada nos anos 90, anos nos que conseguiu o seu primeiro e único título oficial: a Copa de Italia de 1997, que gañou vencendo na final ao Nápoles. En 1998 tamén chegaría ás semifinais da desaparecida Recopa, torneo no que tras eliminar sucesivamente ao Legia de Varsovia, Shakhtar Donetsk e ao Roda holandés, caería ante o Chelsea, o futuro campión da competición.
Mais hoxe os tempos son ben distintos. Son tempos de vacas fracas para o Vicenza, que actualmente loita na Segunda División italiana por non descender de categoría. Suso traballa alí como un adestrador máis no ornanigrama que, desde o mes de abril, dirixe Vincenzo Torrente, terceiro técnico do club nesta tempada despois de Franco Leda e de Pierpaolo Bisoli. O de Larín tamén realiza labores específicas como adestrador dos porteiros da primeira plantilla e cos metas das categorías under 14, under 17 e do equipo filial. Agardemos que grazas ao traballo do noso protagonista o Vicenza consiga o obxectivo de salvar a categoría.
 |
| Suso, terceiro pola esquerda, co plantel do Vicenza |
A
TEMPADA DO ATLÉTICO ARTEIXO EN SEGUNDA B
Seguramente
que a Fernando Insua e a Eduardo de Martís, os artífices da
fundación do Atlético de Arteixo aló polo ano 1949, nunca se lles
pasou pola cabeza que o equipo dos seus amores chegaría a xogar
algún día na Segunda División B, polo que é probable que dende o
ceo aínda se estean frotando os ollos de ver cumprido ese soño, o
mesmo que Paco Rabuñal e Lisardo Campos, lendarios presidentes da
entidade arteixá que tampouco poideron ver en vida ao seu querido
Atlético na categoría de bronce do fútbol estatal nin, no caso de
Paco, ver o debut do seu neto David nela.
O cadro da
camiseta branca e vermella, despois de competir ao longo da súa
historia nas diferentes divisións rexionais, conseguira ascender por
primeira vez á Terceira División na campaña 1998/99, mais a
estadía nesta categoría sería efímera xa que, ao finalizar o
curso, descendería de novo á Preferente, onde permanecería dous
anos máis. O Atlético volvería a ser equipo de Terceira na campaña
2001/02, na que ocupa o 12º posto da táboa clasificatoria antes de
ser 3º na seguinte, a 2002/03, praza que lle daba dereito a xogar o
play off de ascenso a Segunda B no que se enfrontaría ao Oviedo, ao
Navalcarnero e ao Palencia, que sería o equipo que finalmente
ascendería. E chegamos a tempada 2003/04. Os arteixáns acaban a
competición ligueira subcampións con 73 puntos, só por detrás do
Cerceda, que fixera 76. Entran de novo na fase de ascenso na que
eliminan, na ronda inicial, ao Pinto madrileño antes de facer o propio co histórico Oviedo, a quen superarían
nunha inesquecible eliminatoria polo valor dos goles en campo
contrario (1-0 e 2-3). O Atlético Arteixo era equipo de Segunda B!
 |
| Deporte Campeón, xuño do 2004 |
O debut do
Atlético na Segunda B producíase o 29 de agosto do 2004, nun
partido disputado en Arteixo diante de todo un Rayo Vallecano. Naquel
histórico primeiro choque na categoría, o conxunto arteixán
formara con José Ramón; Repi, Cardelle, Carlocho, Juanjo; Yahvé,
Manolo, Adolfo, Félix (Pugui 79´); Lemos (Ricardo 68´) e Marcos
Suárez. O cadro local adiantaríase no marcador no minuto 15 por
medio do seu dianteiro Marcos Suárez, mais o Rayo daríalle a volta
ao enfrontamento con dous tantos de Geni, que lle darían a victoria
aos vallecanos por 1-2. Unha nova derrota ante o Atlético de Madrid
B, daría paso ao seu primeiro punto, que conseguirían en Arteixo
ante o Vecindario (0-0). Mais o que tardaría en chegar sería a
primeira victoria, un triunfo que a afición arteixá non vería ata
a xornada 11, que foi cando o Atlético se impuxo ao San Sebastián
de los Reyes por 2-1, cun gol dos madrileños en propia porta e outro
de Santaella, victoria que os de Brizzola repetirían por idéntico
marcador, e tamén como local, quince días despois ante o Castillo
con goles de Adolfo e Yahvé. Estes serían os únicos dous triunfos
do cadro arteixán en toda a primeira volta, na que tamén acadaran
oito empates e nove derrotas que lle outorgaban un pobre bagaxe de
tan só 14 puntos.
Mediada a
tempada as cousas, deportivamente falando, non pintaban nada ben e
por riba os integrantes da plantilla empezarían a ter dificultades
para cobrar as súas nóminas no mes de decembro. Tres meses despois
os problemas económicos seguían sen solucionarse, feito que levaría
aos futbolistas do Atlético a tomar a determinación, en sinal de
folga, de non adestrase durante boa parte da segunda volta. Como
alivio económico, ata o R.C. Deportivo da Coruña se prestara a
disputar un partido solidario para contribuir a pagar, coa taquilla,
parte da débeda que sufrían os xogadores do Arteixo, partido que se
xogaría no estadio de Riazor diante dunhas 2.000 persoas e que o
Depor gañaría por 6-0.
A falta de
traballo semanal empezaría a acusarse de xeito notable nos
resultados xa que, dende o mes de marzo ata o remate da campaña, o
cadro arteixán colleitaría once derrotas e dúas victorias, a
última delas conseguida na derradeira xornada no Ponte dos Brozos
por 3-1 ante o Mallorca B, que serviu para despedirse dun xeito digno
da categoría diante da súa afición. Os resultados do Atlético
Arteixo naquela campaña 2004/05 foron os seguintes:
1.
Atl. Arteixo-Rayo Vallecano: 1-2 (Marcos Suárez 15´)
2.
Atl. Madrid B-Atl. Arteixo: 3-0
3.
Atl. Arteixo-Vecindario: 0-0
4.
Las Palmas-Atl. Arteixo: 4-0
5.
Atl. Arteixo-Fuerteventura: 2-2 (Santaella 4´, Pugui 77´)
6.
Lanzarote-Atl. Arteixo: 1-0
7.
Atl. Arteixo-Ourense: 0-1
8.
Celta B-Atl. Arteixo: 0-0
9.
Atl. Arteixo-Alcorcón: 2-2 (Pugui 4´, Carlocho 37´)
10.
Navalcarnero-Atl. Arteixo: 0-0
11.
At. Arteixo-San Sebastian de los Reyes: 2-1 (p.p 28´, Santaella 77´)
12.
Leganés-Atl. Arteixo: 3-0
13.
Atl. Arteixo-Castillo: 2-1 (Adolfo 73´, Yahvé 91´)
14.
Universidad Las Palmas-At. Arteixo: 2-1 (Yahvé 35´)
15.
Atl. Arteixo-Pájara Playas: 2-2 (Granada 8´, Marcos Suárez 76´)
16.
Alcalá-Atl. Arteixo: 0-0
17.
Real Madrid B-Atl. Arteixo: 1-0
18.
Atl Arteixo-Fuenlabrada: 2-2 (Marcos Suárez 37´, Santaella 93´)
19.
Mallorca B-Atl. Arteixo: 1-0
20.
Rayo Vallecano-Atl. Arteixo: 2-1 (Marcos Suárez 70´)
21.
Atl. Arteixo-Atl. Madrid B: 2-2 (Marcos Suárez 10´, Carlocho 44´)
22.
Vecindario-Atl. Arteixo: 0-0
23.
Atl. Arteixo- Las Palmas: 1-3 (Carlocho 69´)
24.
Fuerteventura-Atl. Arteixo: 0-1 (Yahvé 65´)
25.
Atl. Arteixo-Lanzarote: 1-1 (Marcos Suárez 80´)
26.
Ourense-Atl. Arteixo: 5-1 (Yahvé 17´)
27.
Atl. Arteixo-Celta B: 3-4 (Adolfo 10´, Yahvé 25´, Pugui 53´)
28.
Alcorcón-Atl. Arteixo: 3-0
29.
Atl. Arteixo-Navalcarnero: 2-0 (Yahvé 71´e 82´)
30.
San Sebastián de los Reyes-Atl. Arteixo: 2-0
31.
Atl. Arteixo-Leganés: 0-4
32.
Castillo-Atl. Arteixo: 2-1 (Carlocho 76´)
33.
Atl. Arteixo-Universidad Las Palmas: 0-2
34.
Pájara Playas-Atl. Arteixo: 2-0
35.
Atl. Arteixo-Alcalá: 0-1
36.
Atl. Arteixo-Real Madrid B: 2-4 (Félix 28´, Yahvé 45´)
37.
Fuenlabrada-Atl. Arteixo: 3-0
38.
Atl. Arteixo-Mallorca B: 3-1 (Pugui 5´, Marcos Suárez 22´e 85´)
Naquela
histórica tempada en Segunda División B, que era a primeira na que
un equipo da nosa zona competía nesa categoría, o Atlético Arteixo
finalizaría o campionato na derradeira posición da táboa
clasificatoria, con tan só 26 puntos, a nada máis e a nada menos
que á frioleira de 18 da salvación. Máis con todo, para a afición
arteixá sempre quedará o recordo de ver pasar polo Ponte dos Brozos
a equipos como os históricos Rayo Vallecano e Las Palmas; o Leganés,
que dez anos despois chegaría a ser equipo de Primeira División; ou
os filiais do Celta, do Atlético de Madrid e do Real Madrid, clubes
nos que se estaban formando algunhas das futuras estrelas da Liga
española. Co Celta B viñeran a Arteixo futbolistas da talla de
Sergio Álvarez, andando no tempo meta titular do primeiro equipo
celeste, ou Roberto Lago, que tamén xogaría en Primeira co clube
olívico e co Xetafe. Co Atletico de Madrid B os aficionados
arteixáns poideron ver en acción no Ponte dos Brozos a Mario
Suárez, un futbolista que non tardaría en debutar en Primeira cos
colchoneiros e que posteriormente faría carreira en equipos como a
Fiorentina, Watford ou Valencia. Mais sen dúbida algunha, o caso
máis chamativo fora o daquel Real Madrid B que gañara por 2-4 en
Arteixo o 14 de maio de 2005
pois, o seu once titular, estaba formado por Diego López; Sergio
Alejandro, Arbeloa, Paredes, Palencia; Trashorras, Javi García,
Rubén De la Red, Juanfran; Soldado (autor dun hat-trick) e
Barral...futbolistas que, na súa maioría, non tardarían en dar que
falar no fútbol estatal.
 |
| Manolo Felípez |
David
Rabuñal, Josiño Gómez e David Figueroa, os outros tres futbolistas
de Arteixo e A Laracha dos que falábamos anteriormente, foron os
únicos rapaces do filial do Atlético aos que Carlos Brizzola lles
daría a oportunidade de debutar en Segunda B co primeiro equipo,
facendoo os tres de xeito testimonial.
Neto
de Paco Rabuñal, un dos presidentes lendarios da entidade branca e
vermella, David Rabuñal Ramos nace o 7 de maio de 1983 en Arteixo,
localidade na que empezaría a xogar ao fútbol nas categoría
inferiores do Atlético, polas que iría pasando ata chegar ao
Arteixo B. Xogando habitualmente como lateral dereito, David sería
un dos mellores futbolistas do filial na campaña 2004/05, na que o
cadro adestrado por Furoco acadara o subcampionato ligueiro no grupo
1º da Segunda Rexional. O seu bo traballo no segundo equipo, no que
tamén estaba seu irmán Alberto, non pasaría inadvertido para
Brizzola, que lle daría a oportunidade de disputar os seus primeiros
minutos en Segunda B o 10 de abril do 2005, no partido da xornada 31
que o Arteixo perde 0-4 no Ponte dos Brozos ante o Leganés, choque
no que David Rabuñal saltou ao campo no minuto 85
sustituíndo a Pugui. Rematada a tempada, e despois de que a entidade
arteixá perdera
dúas categorías consecutivas, unha por descenso deportivo e outra
por
descenso
administrativo
por impago aos seus xogadores, o
plantel do filial sería o encargado de competir na Rexional
Preferente, entre eles David, que poñería
fin a súa traxectoria deportiva ao remate da campaña 2006/07 por
mor dunha grave lesión no seu xeonllo dereito.
José
Manuel Gómez Castro “Josiño”, nado en Loureda o 4 de abril de
1982, pasaría por todas categorías inferiores do Arteixo antes de
facelo, no último ano de xuvenil, no Victoria da Coruña, cadro co
que participaría na Liga Nacional. Josiño voltaría posteriormente
ao Atlético para reforzar ao filial e debutaría en Segunda B co
primeiro equipo o 1 de maio do 2005, no partido da xornada 34 que o
Arteixo perde 2-0 nas illas Canarias contra o Pájara Playas,
enfrontamento no que entraba no céspede sustituíndo a Santaella no
minuto 78. Na campaña 2005/06 o rapaz de Loureda xogaría en
Preferente formando parte do primeiro equipo do Arteixo que xogou na
Preferente e, unha vez rematada a súa estadía no Ponte dos Brozos,
defendería dúas tempadas a camiseta do Paiosaco e outra, a 2012/13,
a do Larín, que foi o seu último equipo como xogador federado.
David
Figueroa Capelán, nado en Paiosaco o 5 de xaneiro de 1983 é fillo
do lendario Zalo, ex xogador do Campanal de Loureda, Atlético
Arteixo e do Paiosaco, que foi onde David empezaría a dar as
primeiras patadas ao balón na categoría infantil. Posteriormente
ficha no Ural, cadro co que xoga na división de honra de cadetes
antes de dar paso a súa etapa no Atlético Arteixo, onde
sucesivamente iría pasando polo xuvenil, filial e primeiro equipo.
Co Atlético debuta en Segunda B o mesmo día que o seu compañeiro
do Atlético B Josiño, choque contra o Pájara Playas no que
sustituiu a Granada no minuto 91. Tralo seu debut en Segunda B, na
campaña seguinte, a 2005/06, o fillo de Zalo tamén xogaría en
Preferente formando parte do primeiro equipo do Arteixo, entidade que
abandonaría para fichar no Larín, onde permanecería ata o 2009,
que foi cando David Figueroa se retirou do mundo do fútbol.
 |
| David Rabuñal, Josiño Gómez, e David Figueroa, os tres xogadores do filial que debutaron en 2ª B |
Outra
das curiosidades daquela tempada 2004/05 na que o Atlético disputou
a Segunda B, é que algúns dos futbolistas que formaban parte do
plantel branco e vermello que non eran naturais nin de A Laracha nin
de Arteixo, botarían raices no concello arteixán establecendo o seu
domicilio nel. Este sería o caso de Alejandro Cerecedo “Aless”;
Félix García; o vasco Jonathan Martín “Granada”, que despois
da súa etapa en Arteixo convertiríase nun tratamundos ao xogar en
equipos como o Pájara-Playas, Fuenlabrada, Mérida, Puertollano,
Granada, Melilla ou o Zamora; e Carlocho, que tralo descenso do
Arteixo xogaría en Segunda División co Racing de Ferrol e en
Segunda B en clubes como a Gramanet ou o Ceuta. Andando no tempo,
Carlocho volvería a ser futbolista do Arteixo, conxunto no que
colgaría as botas e no que se convertiría, na tempada 2015/16, no
seu adestrador formando tándem con Marcos Suárez, outro ex da casa.
Dende que Arsenio Iglesias se retirara dos terreos de xogo no derradeiro partido da tempada 1964-65 vestindo a camiseta do Real Oviedo, nunca outro futbolista arteixán volvera a xogar en Primeira División ata tres décadas despois, concretamente ata o 19 de febreiro de 1995, que foi o día no que Daniel Bouzas Pan debutou na máxima categoría do fútbol español co Sporting de Xixón.
Alí,
no Club de Fútbol Fuenlabrada, as súas condicións pronto chamarían
a atención de varios equipos de categoría superior, mais finalmente
sería o Sporting de Xixón quen se faría cos seus servicios na
tempada 1994/95 para reforzar o equipo filial que dirixía o técnico
Ramiro Solís en 2ª B. O futbolista arteixán debutaría nesta
categoría na primeira xornada do campionato nun partido que o
conxunto asturiano perdería en Lugo por 2-0. As súas boas
actuacións na liña de ataque do filial sportinguista, anotando 5
goles na primeira volta do campionato, non pasarían desapercibidas
para o técnico do primeiro equipo, Mariano García Remón, un
adestrador que faría debutar en Primeira División a Dani na xornada
22ª, no partido Celta-Sporting, que remataría cun resultado
favorable aos olívicos por 2-0. As cousas empezaban a irlle ben ao
futbolista de Arteixo. Tiña 20 anos e xogaba en Primeira
División...que máis se podía pedir!
A mala traxectoria do Sporting na Liga, coqueteando habitualmente cos postos de descenso, levarían á directiva a destituir a García Remón, que sería remprazado no cargo por García Cuervo, técnico que estaría ao frente do banquillo dende a xornada 25ª ata a 37ª e que contaría habitualmente con Bouzas no seu once titular. A raíz dunha nova destitución no banco sportinguista, o arxentino Ricardo Rezza faríase cargo do equipo para tratar de salvar a categoría nunha angustiosa promoción contra o Lleida, obxectivo que os asturianos conseguirían xogando o futbolista arteixán os dous partidos da mesma: 2-2 e 3-2.
O
noso protagonista permanecería no Albacete ata o remate da tempada
98/99 e, na seguinte, xogaría outra vez en Primeira División co
Raio Vallecano, que naquela hora estaba dirixido por Juande Ramos.
Unha vez máis a falta de oportunidades, xogando soamente 33 minutos
en toda a primeira volta do campionato, levaríano a marchar cedido e
competir en Segunda co Toledo, onde Dani disputa 14 partidos e anota
dous tantos, bos numeros individuais que non impedirían que o once
todelano descendera a Segunda B.
Esta
foi unha semana moi emotiva para dous dos adestradores arteixáns
máis coñecidos: Arsenio Iglesias e Pepe Velo. Nun acto inesquecible
no que a máis dunha persoa, entre elas a que escribe, lle caeu
algunha que outra bágoa polas palabras que alí
se
escoitaron, especialmente
as pronunciadas
por
Luís Alberto Martínez (presidente da peña deportivista de Oseiro
La Cuesta),
o técnico
da
Baiuca
recibía
este
martes 19,
unha
máis que merecida homenaxe no
salón de plenos do Concello
sendo
nomeado con todo merecemento Fillo Predilecto de Arteixo.
DANI BOUZAS, O SEGUNDO FUTBOLISTA DE ARTEIXO QUE XOGOU EN 1ª DIVISIÓN
 |
| Dani coa camiseta do Sporting de Xixón |
Fillo
do pontecesés Jesús Bouzas Trigo e da arteixá María Pan Vázquez,
Dani viña ao mundo o 21 de xaneiro de 1974 en Arteixo, a localidade
natal da súa nai e na que, despois de botar uns anos traballando en
Uruguai, establecera o seu domicilio o matrimonio e as dúas fillas
que tiñan naquel entón, a menor delas nacida en Montevideo. Á
volta da emigración Jesús e María serían pais de catro fillos
máis na vila do Bolaños: tres nenas e Daniel, unha familia Bouzas
Pan que a finais da década dos setenta, cando o noso protagonista
contaba con 4 ou 5 anos, abandona Arteixo por motivos laborais dos
proxenitores e empezaba unha nova andaina na localidade madrileña de
Fuenlabrada onde, co paso do tempo, Dani Bouzas empezaría a facerse
un oco no mundo do fútbol no grupo madrileño de Terceira División.
 |
| Dani, na bicicleta, con catro das súas irmás en Arteixo, na zona de Caldas |
A mala traxectoria do Sporting na Liga, coqueteando habitualmente cos postos de descenso, levarían á directiva a destituir a García Remón, que sería remprazado no cargo por García Cuervo, técnico que estaría ao frente do banquillo dende a xornada 25ª ata a 37ª e que contaría habitualmente con Bouzas no seu once titular. A raíz dunha nova destitución no banco sportinguista, o arxentino Ricardo Rezza faríase cargo do equipo para tratar de salvar a categoría nunha angustiosa promoción contra o Lleida, obxectivo que os asturianos conseguirían xogando o futbolista arteixán os dous partidos da mesma: 2-2 e 3-2.
Na
seguinte tempada, a 1995/96, o Sporting de Gijón viviría unha
situación semellante á anterior, pasando polo banco ata un total de
tres adestradores: Rezza, Solís e Díaz Novoa, que sería o artífice
de que o equipo se mantivera en Primeira un ano máis. Dani
disputaría un total de 31 partidos, 13 de titular e 18 de suplente,
marcando o seu primeiro gol en Primeira na xornada 32ª, no Sporting
3-Mérida 1.
Benito
Floro faise cargo do once asturiano na campaña 96/97, na que o noso
futbolista só xoga oito partidos da primeira volta e, ante a falta
de oportunidades decide irse a xogar en Segunda División co Albacete
que dirixía o seu prezado Mariano García Remón, o adestrador que o
fixera debutar en Primeira. Naquela media tempada no cadro
albaceteño, Dani xoga 21 partidos e anota 3 goles.
 |
| Dani co traxe do Nacional de Montevideo en Arteixo |
O
arteixán volta na tempada 2000/01 ao Raio Vallecano de Juande Ramos,
un técnico que pouco contaría co galego xa que, ao longo de toda a
campaña, só disputaría uns poucos minutos repartidos en catro
partidos, o último deles xogado o 10 de xuño do 2001 en Vallecas
contra o Numancia, encontro que venceran os locais por 2-1 e que
sería o último que Dani Bouzas disputaría en Primeira División.
Unha
tempada co Castellón en 2ª B, a 2001-02, e dúas na mesma categoría
co Logroñés, a 02-03 e a 03-04, darían paso a cinco campañas
consecutivas defendendo as cores tamén en 2ª B do Linares. A súa
penúltima
tempada en activo sería
a 2009-2010 no Alavés, club co que xogou 27 partidos e marcou catro
goles en 2ª B. Dani
finalizaría ao ano seguinte a súa traxectoria
deportiva xogando en 3ª
co Móstoles, mais
o gusanillo levaríao de
novo ao
céspede uns
meses máis tarde para
xogar, ao mesmo tempo que
iniciaba a carreira de
adestrador, na
Preferente madrileña co Juventud de Móstoles, onde
empezaría a dirixir ao
xuvenil B. No 2013 apadriñaría en Fuenlabrada un equipo que
leva o seu nome, o Club Deportivo Dani Bouzas.
Fillo
de Carmen
Añón Pardo
e de Manuel Varela Sánchez, antigo futbolista daquel Juvenil
adestrado por Rodrigo García Vizoso que chegaría a xogar en Segunda
nos anos 50, Juan Manuel nace un 13 de outubro de 1964 en
Arteixo, localidade na que pasaría
a súa
infancia e na que tamén
virían ao mundo seus irmáns Sonia e Fernando. Os
primeiros pasos do rapaz
arteixán detrás dun balón
virían da man duns amigos que habitualmente xogaban ao fútbol no
campo do Igrexario de Morás, lugar de nacemento de súa nai Carmen
que
a familia frecuentaba
habitualmente durante boa
parte das fins de semana. Alí,
en Morás, Juanito
pasaría moitas horas da súa
infancia pegado a unha pelota
ata que o
descubre, con
tan só 12 anos, un cazatalentos do Ural C.F. que
presenta uns informes á
directiva presidida naquela altura por Augusto César Lendoiro
recomendando a súa fichaxe.
Aí empezaría todo, xa que Juan Manuel acabaría
asinando
neste equipo herculino co que chegaría a gañar todos os títulos
posibles na categoría infantil e tamén na xuvenil.
FRAGA,
UN FUTBOLISTA DE SUEVOS NO R.C.DEPORTIVO DOS 80
Na
memoria de moitos aficionados do R.C. Deportivo da Coruña aínda se
agocha
o recordo da derradeira xornada da tempada 1982/83, cando
o equipo herculino, dirixido
naquela altura
polo arteixán Arsenio Iglesias,
plantárase ás portas da
Primeira División, na que non
participaba dende había xa
dez
anos. Os
deportivistas
estiveran
intratables
durante todo
o campionato en Riazor
cedendo
tan só
catro puntos
mais,
pola contra,
fóra
da casa unicamente
conseguiran
catorce.
O último e trascendental partido era
o que se tiña
que disputar na Coruña o 22
de maio de 1983 contra o Rayo Vallecano, que
estaba a salvo de calquera complicación clasificatoria.
Só facía falta un empate e
o ansiado ascenso á
Primeira consumaríase. Mais
pasaría
o que horas antes do
trascendental choque ninguén
imaxinaba:
os madrileños,
ao parecer fortemente primados, acabarían
gañando por 1-2 e deixarían sumida nunha profunda amargura a
toda unha cidade, que
tardaría anos en recuperarse do enorme mazazo.
Con todo, aquela tempada
de infausto recordo para o deportivismo, quedará sempre gardada na
memoria de José Luis Fraga Méndez, un rapaz de Suevos que debutara
en Segunda División unhas semanas antes do partido contra o Rayo
Vallecano.
Fillo
de José Fraga,
Pepe da Grela,
e de Pilar Méndez, Pila
de Mercedes,
o
noso protagonista
nacía o 5 de abril de 1964 en
Suevos, lugar no que tamén viría ao mundo cinco anos máis tarde
súa irmá Merche e
no que
residiría a familia ata
os primeiros anos 70, que foi a época na que se mudaron ao barrio
herculino da Sagrada Familia. Ao
pouco de cambiar de domicilio,
as boas
condicións técnicas
do futuro futbolista pronto chamarían a atención dos responsables
das categorías inferiores do R.C. Deportivo, entidade
na
que Fraga ingresaría aos 9 anos e
na
que iría completando a súa formación ata a tempada 1979/80 na
que, en vez de recalar nun dos equipos da capital cos que o clube
deportivista tiña convenio de colaboración, acabaría xogando
cedido
nos
modestos do
Suevos no grupo 2º da Segunda Rexional, un Suevos que realizaría
unha extraordinaria campaña obtendo un meritoria sexta praza, só
superado polo Campanal de Loureda, Paiosaco, Bergantiños, Atlético Arteixo e
Sporting Meicende.
Naquela
tempada 79/80 José
Luis
Fraga, con tan só 15-16 anos, deixaría unha inmellorable tarxeta
de presentación no
mundo do fútbol ao
anotar en todas as xornadas que
xogou menos
nunha delas, rexistro que
moi poucos
xogadores
serían
quen de igualar.
Tralo
paso polo equipo da súa parroquia de nacemento o rapaz arteixán
voltaría á disciplina do Deportivo, donde as
súas extraordinarias actuacións na
dianteira do
cadro xuvenil
chegarían
aos oídos de Chus Pereda, naquel intre técnico das divisións
inferiores da selección española. Tamén,
despois das oportunas recomendacións de Dagoberto Moll, varios
responsables da canteira do F.C. Barcelona desprazaríanse
ata a Coruña para contratalo, mais
José Luis
acabaría rexeitando a
oferta azulgrana decidindo seguir nos xuvenís do Deportivo.
 |
| Fraga o día do seu debut en 2ª División |
Na
campaña
1982/83, despois
de ramatar a súa etapa como
xuvenil,
o
futbolista
arteixán pasa a formar parte do Fabril, que
xogaba
na
Terceira División
baixo
as ordes de
Luis Rodriguez Vaz. Fraga,
que
naquel
intre tiña 18 anos e
facía o servicio militar,
debuta
nesta
categoría
en Riazor no
partido
Fabril-Celta Turista da
sexta xornada,
enfrontamento
que
os
locais gañan
por 3-2. Pouco
a pouco iríase
convertendo en titular indiscutible na liña
de ataque
do filial deportivista donde, grazas ao seu bo facer, conseguiría o
premio de adestrarse habitualmente co primeiro equipo nas sesións
dirixidas por Arsenio, un
Raposo
que
non tardaría en convocar
por primeira vez ao noso protagonista a
quen
o da
Baiuca
alcumaba, coa
súa habitual retranca,
o Capitán
Araña por
estar na mili naquela hora ...”La
expedición del Deportivo emprendió ayer viaje a Córdoba a primera
hora de la tarde. En el grupo es novedad Fraga,
el delantero del Fabril que llamó Arsenio para cubrir las bajas de
Traba y José Luis en el ataque” (La
Voz de Galicia, 13
de febreiro de 1983).
Fraga,
que
ao
pouco
asinaría contrato profesional
co
Deportivo por
tres anos,
seguiría
alternando
as súas
actuacións no Fabril coas convocatorias no
primeiro equipo, con quen ao fin debutaría na Segunda División o 3
de abril de 1983 en partido correspondente á 31ª xornada na que os
coruñeses venceran
en Riazor ao Atlético Madrileño por 3-1. Naquel
inesquecible día para o rapaz de Suevos o equipo
herculino formara con Jorge; Piña, Ballesta, Pardo, Carreras; Muñoz,
García, Peralta, Ortíz; Traba e Vicente. Agulló entraría por
Carreras no minuto 59 e, no 78, Fraga por Vicente...un
Fraga que unhas semanas despois vería dende a grada, ao quedar fora
da convocatoria, como os seus compañeiros non eran quen de acadar
contra o Rayo Vallecano o punto necesario para
o ansiado ascenso á Primeira na derradeira xornada daquela tempada
82/83.
Xenio
e figura, cando lle fixeron a primeira entrevista preguntáronlle si
a súa maior ilusión era xogar no Deportivo é,
para
sorpresa de todos os presentes da rolda de prensa, en lugar de
contestar que si, Fraga despachouse con esta frase textual: “Non.
A miña maior ilusión é coñecer a Bob Marley porque me encanta a
súa música”. Días
despois daquela entrevista e unha vez rematada
a competición ligueira o Deportivo
enfrontaríase na desaparecida Copa da Liga ao Atlético Madrileño,
eliminatoria que os coruñeses, abatidos
pola desilusión de non
acadar o ascenso,
non superarían ao perder en Riazor por 1-3 e gañar por 0-1, con gol
de Fraga, no Vicente Calderón.
O
dianteiro de Suevos principiaba a seguinte campaña, a 1983/84,
xogando de titular no Mini Estadi no partido que enfrontaba na
primeira xornada ao Barcelona Atlético e ao Deportivo,
choque que remataría con derrota herculina por 3-1, mais iso si, con
Fraga anotando o seu primeiro gol en Segunda. O
arteixán voltaría a enfundarse a elástica branquiazul catro
partidos máis ao longo da tempada, o último deles na xornada 13ª
contra o Recreativo de Huelva en Riazor, enfrontamento disputado o 27
de novembro de 1983 que remataría 0-0 no que Fraga entraría no
minuto 70 sustituíndo ao peruano Huapaya. Estes serían os últimos
minutos da súa carreira deportiva como futbolista de Segunda
División xa que unha lesión de xeonllo manteríao apartado dos
terreos de xogo durante boa parte daquela campaña.
 |
| Plantilla do R.C. Deportivo da tempada 83/84. De esquerda a dereita e de enriba a abaixo: Millán, Pardo, Miguel, Paco, Joaquín, Lolo, Cea, Cano, Peralta, Moreno, Montes, José Luis López (directivo), Barbeito (doutor), Brizzola, Carlos, Arsenio (adestrador), Jesús Corzo (presidente), Jorge, Bandín, Agulló, Ballesta, Cervera (2º adestrador), Soto (Utilleiro), Félix (masaxista), Traba, Huapaya, Ramiro, García, Vicente, José Luis, Silvi, Muñoz, Fraga e Carreras (El Ideal Gallego, 1 de setembro de 1983) |
Na
seguinte tempada, a 84/85, José Luis Fraga xogaría cedido a primeira volta do
campionato no Racing de Ferrol, que por aqueles días estaba en
Terceira, e remataría o ano cunha nova cesión ao Arousa, daquela
equipo de 2ª B, onde coincidiriría con Rafa Sáez e Luis César
Sampedro que, co tempo, convertiríanse en adestradores de prestixio.
Rematada
a súa vinculación co Deportivo da Coruña, Fraga asinaría un
contrato de tres anos co Club Lemos, cadro no que, xunto a Fisquelas,
quedaría máximo goleador de Terceira na tempada 1987/88, a mesma na
que tamén sería elexido o mellor xogador da categoría. O bo papel
feito en Monforte levaríao a recibir unha boa oferta para xogar en
2ª B co Badaxoz. O xogador de Suevos, que na cidade extremeña tiña
por domicilio o piso do hoxe adestrador Paco Herrera, so estaría alí
media tempada por mor da morte de seu pai e remataría a campaña
xogando no Burela, con quen conseguiría ascender por primeira vez na
historia do equipo da mariña lucense á Terceira División.
Posteriormente,
tras unha breve estadía no Sporting Sada, Fraga poñería fin á súa
carreira futbolística xogando na 2ª Rexional co Carnoedo, a donde
chegara pola insistencia do seu amigo Paco Zas, ex xogador do
Deportivo que presentara candidatura á presidencia do herculino
cando saíra elixido Tino Fernández, en xaneiro do 2014.
A
FOLGA DE FUTBOLISTAS DE 1984 E O DEBUT DO
ARTEIXÁN JUANITO VARELA EN 2ª DIVISIÓN
O
día
4 de marzo de 1979 os futbolistas profesionais
da
Liga
protagonizaban a primera folga
xeral da súa historia, unha folga de
"botas
caídas”
que deixaría
unha
fin de semana sen
campionato e que cambiaría por
primeira
vez as condicións
laborais
do
fútbol español. A
AFE, Asociación de Futbolistas Profesionais, convocaría con
posterioridade catro folgas máis en demanda dos seus dereitos: 1981,
1982, 1984 e 2011.
A
promovida en 1984 tivera lugar durante as xornadas do día 9 de
setembro, que os clubes disputaran con xogadores non profesionais, e
do día 16 do mesmo mes, na que non houbera fútbol despois de que
Maxistratura de Traballo prohibira a aliñación de estos. O 18 de
setembro, o sindicato de futbolistas poñía fin á folga logo de que
os equipos aceptaran as súas peticións, entre elas o cobro de
débedas e a participación dos xogadores nas negociacións sobre
dereitos de televisión.
Así
pois, aquel 9 de setembro de 1984 os clubes de Primeira e Segunda
División tiveron que disputar os seus compromisos ligueiros
correspondentes á segunda xornada do campionato aliñando a
xogadores xuvenís e amateurs. No caso do R.C Deportivo, que xogaba o
seu partido en Riazor contra un Tenerife reforzado con dous
profesionais, a solución para sacar as castañas do lume por mor da
folga fóra saltar ao céspede cos rapaces do Fabril que naquela hora
adestraba Luis Rodriguez Vaz, uns fabrilistas que ao mesmo tempo que
debutaban oficialmente en Segunda División serían quen de empatar
2-2 contra o cadro tinerfeño co seguinte once titular: Joaquín;
Chechu, Henry, Suso, Juanito; Ramón, Fisquelas, Pozas (Chema 57´),
Andrés; Castreje (Fachal 87´) e Pupi. Pois ben, un daqueles
futbolistas do filial deportivista é o protagonista desta historia.
Estamos a falar do arteixán Juan Manuel Varela, Juanito.
 |
| Juanito (www.dbfutbol.com) |
Sendo
aínda xuvenil, Juanito
daría o salto ao Español de Santa Lucía, equipo
co que acadaría
os campionatos da Liga de Afeccionados
da Capital
durante catro anos consecutivos compartindo vestiario con xogadores
da talla dos Chicho, Portela, Álvaro Bolecho, Carou, Mosquera,
Álvaro, Patiño e un longo etcétera de futbolistas
de gran trascendencia cos que o
rapaz de Arteixo iría
medrando e adquirindo
experiencia ao seu carón.
Grazas
aos extraordinarios
resultados e ao seu bo facer no Español, onde se
convertiría nunha peza codiciada para
varios equipos de superior categoría,
o arteixán recibe
a chamada da selección galega sub-18 adestrada polo ex xogador do
Deportivo e do Valencia Manuel Ríos Quintanilla, Manolete,
feito que supoñía o colofón da súa carreira deportiva xuvenil.
Coa selección galega,
Juanito proclamaríase
campión de España sub-18 no ano 1983 despois de vencer na final á
selección valenciana por 3-2.
A
partir de aquí, ao noso
futbolista empezaríanlle a chegar ofertas de clubes de Primeira e
Segunda División mais, despois dun tempo desfollando a margarida por
cal deles decidirse, Juan
Manuel acabaría aceptando
a do Celta de Vigo, fichaxe do que se facía eco La Voz de Galicia na
súa edición do 1 de setembro de 1983 informando que...”Juanito,
defensa del Español de Santa Lucía, fichó por el Celta, que lo
pondrá a jugar en el Gran Peña. Juanito tiene 19 años y venía
destacando en el Español, club que no firmó el convenio con el
Deportivo”. Mais
a estadía no filial celeste,
adestrado naquela hora por
Félix Carnero, non sería
moi positiva, feito que daría
paso a súa fichaxe na
tempada seguinte, a 84/85, no
Deportivo para xogar en
Terceira División co Fabril.
Juanito debuta
co filial deportivista nesa
categoría o 2 de setembro de
1984 en Riazor contra o Lugo, partido
que remataría cun resultado de 2-2, curiosamente o mesmo que se
repetiría no mesmo escenario
unha semana despois contra o
Tenerife, cando os rapaces do
Fabril debutaban en Segunda División co Deportivo grazas
á famosa folga promovida
pola AFE, o
sindicato dos futbolistas profesionais.
Naquel debut na categoría de
prata do fútbol español, o
xornal El Ideal Gallego publicaba
na súa sección “Cómo actuaron” a
seguinte crítica sobre Juanito:
”Impecable toda la tarde, adelantándose siempre a
las acciones del delantero centro visitante (Milardovic),
pese a que éste marcara los dos goles de su equipo. Quizá el
segundo pudo estar más encima de él, pero en conjunto realizó un
esplendido partido”. Na
mesma liña, nun artigo de opinión de Dagoberto Moll titulado “El
fútbol se llamó Castreje”, publicado no mesmo xornal dous días
despois do partido contra o
Tenerife, Moll escribía
que...”En mi
opinión hubo otro jugador que
brilló con luz propia, el número “4” fabrilista,
Juanito. Se enfrentó al jugador más experimentado. Soberbio marcaje
al yugoslavo; recio, magnífico anticipo, salto de cabeza perfecto,
no achicándose ante el oficio y la experiencia de Milardovic,
anulándolo casi totalmente. Los dos goles del yugoslavo fueron a
balón parado”.
 |
| Formación do Deportivo na 2ª xornada de Liga da tempada 84/85. Enriba, de esquerda a dereita: Andrés, Henry, Pupi, Juanito, Joaquín e Castreje. Abaixo: Chechu, Suso, Pozas, Ramón e Fisquelas (El Ideal Gallego, 11 de setembro de 1984) |
Tralo
remate da folga as augas volverían ao seu cauce naquela tempada
84/85, na que Juanito
alternaría durante o resto da campaña as súas actuacións no
Fabril en Terceira coa
presenza habitual nos adestramentos do primeiro equipo dirixido por
Arsenio Iglesias.
O futbolista
de Arteixo continuaría xogando
co filial deportivista en
Terceira División durante o exercicio
1985/86, que foi a etapa na que o técnico vasco Chuchi Aranguren
estivera ao frente do banquillo herculino, un
Aranguren que
contaría con Juanito para
disputarar varios partidos amigables da pretempada e tamén, ao longo
da competición ligueira, levaríao
concentrado varias
veces co primeiro equipo.
Coa
chegada de Eusebio Ríos ao banco
do R.C. Deportivo na tempada 86/87, Juanito
convertiríase nun dos descartes do novo técnico deportivista sendo, nesa altura, cando recibe unha boa oferta da zona do Levante para fichar no
Algemesí C.F., equipo de Terceira División con aspiracións de
ascenso no que o arteixán
xogaría catro tempadas, ata
a 1989/90, que foi cando o noso protagonista, despois de sufrir
varias lesións graves
de xeonllo,
decidiu colgar as botas con
tan só 26 anos e principiar
unha nova actividade profesional en Valencia.
Na actualidade, despois de case tres décadas retirado dos terreos de xogo, Juanito aínda sinte morriña daqueles tempos nos que defendía as cores branquiazuis, tempos dos que fala de cando en vez con outros futbolistas con pasado deportivista como Voro ou Djukic, integrantes do SuperDepor dos 90 que, ao igual que o arteixán, tamén residen actualmente na comunidade valenciana.
Na actualidade, despois de case tres décadas retirado dos terreos de xogo, Juanito aínda sinte morriña daqueles tempos nos que defendía as cores branquiazuis, tempos dos que fala de cando en vez con outros futbolistas con pasado deportivista como Voro ou Djukic, integrantes do SuperDepor dos 90 que, ao igual que o arteixán, tamén residen actualmente na comunidade valenciana.
 | |
|
PEPE
VELO, "O SABIO DE LARÍN"
 |
| Pepe Velo (elnoticierodearteixo.com) |
Uns
días antes, o xoves 14, o Centro Cívico acollía a VI
Gala
Provincial
de Fútbol
Base
que cada ano organizan Áurea 5 e o Concello arteixán, un
evento no que, no apartado de traxectoria deportiva, tamén se lle
rendeu tributo a Pepe Velo, sen dúbida algunha unha das persoaxes
máis significativas no eido do fútbol aficionado coruñés nas
últimas décadas.
Ben
sabemos que Arsenio paseou o nome da súa localidade de nacemento por
todo o Estado español baixo o alcume do “Raposo de Arteixo”.
Caso semellante tamén foi o da localidade madrileña de La
Hortaleza, que empezaría a ser coñecida grazas a Luis Aragonés, o
chamado “Sabio de La Hortaleza”... mais un momentiño, aquí
tamén temos o noso sabio particular, aquí temos a Pepe Velo, “o
Sabio de Larín”.
Nado
nesta parroquia arteixá, concretamente no lugar do Piñeiro, o 20 de
xaneiro de 1950, Pepe foi durante toda a súa infancia un neno pegado
a un pelota, un neno que xogaba ao fútbol cos seus amigos na hoxe
altamente transitada estrada AC-552, á altura do actual Bar Milagre,
feito polo que seus pais foran sancionados nunha ocasión cunha multa
de 50 pesetas da época pola Guardia Civil de Tráfico...”teríamos
10 ou 12 anos e xogábamos alí na estrada co meu balón...dúas
pedras de cada lado facendo de porterías e ala, a darlle duro. Cando
pasaba algún coche apartábamos uns intres e despois seguiamos co
partido. Un día pararon os gardas de tráfico e marchamos todos
escopeteados, pero eu voltei á estrada, ao noso “terreo de xogo”,
porque esquecera alí o meu “YES”, o balón co que soñaba ser
futbolista”.
 |
| Velo, futbolista do Larín |
Uns
anos despois daquel incidente, Velo ficha nos xuvenís do Laracha.
Dúas tempadas alí, nas que ata chegaría a disputar algún amigable co
primeiro equipo, darían paso a súa fichaxe no once da súa
parroquia de nacemento, entidade na que xogaría coma dianteiro ata o
remate da campaña 1969/70, que foi cando o C.D. Larín deixaría de
ser durante un tempo, ao igual que outros equipos da contorna, clube
federado por mor da imposibilidade de cumplir, dada a importante
cuantía económica das obras que había que afrontar, as novas
esixencias que a Federación Galega de Fútbol impuxera naquela hora.
Trala desaparición do Larín, Pepe ficha no Atlético Arteixo, que
sería a entidade na que o noso protagonista poñería fin á súa
traxectoria como futbolista federado para adicarse á Psicoloxía
que, xunto á diplomatura en Traballo Social, foran as carreiras que
cursara.
No
verán de 1975, ao pouco de rematar os seus estudos, o rapaz de Larín
chega a Ourense para traballar no Hospital Psiquiátrico de Toén e
dous anos despois, en xaneiro do 77, casa en Pastoriza con Lourdes,
unha filla de galegos do concello coruñes de Trazo que nacera no
municipio leonés de Fabero, na comarca do Bierzo, por ser este o
destino do pai como garda civil.
Tralo
casamento a parella establece o seu domicilio en Ourense, onde Pepe
continuaría varios anos máis exercendo no Psiquiátrico de Toén ao
mesmo tempo que Lourdes tamén se gañaba a vida na rama sanitaria
traballando como enfermeira no Hospital Provincial, onde un día
atende a un pacente que respondía ao nome de Antonio Rodriguez. Na
conversa pacente-enfermeira Lourdes cóntalle a este señor que o seu
home Pepe era natural da parroquia de Larín, feito polo que a
Antonio non tardarían en caerlle algunhas bágoas coa
emoción do que estaba a escoitar xa que as casualidades da vida levárano
a ser mestre da unitaria de nenos de Larín entre 1952 e 1954.
Antonio Rodriguez viña sendo o marido da tan querida escritora
ourensá Dora Vázquez, que fora mestra da unitaria de nenas de Larín
dende 1952 ata 1967.
En
Ourense, onde nacería David, o único fillo do matrimonio, Pepe
seguiría ligado ao mundo do fútbol fundando o C.D. Sanatorio Toén,
equipo no que actuaba como capitán e que disputaría varios
amigables co seu querido C.D. Larín que, tras unha longa paréntese,
volvería a ser equipo federado na campaña 1979/80.
En
1984 Velo e a súa familia abandonan a Cidade das Burgas e empeza a
traballar na Delegación Provincial de Sanidade da Coruña, nunha
unidade de saúde mental infanto-xuvenil. Son tempos nos que
empezaría a compaxinar a súa actividade profesional coa súa paixón
polo fútbol e, deste xeito, faise cargo dos equipos infantil e
xuvenil do seu C.D. Larín ao mesmo tempo que realiza os cursos de
adestrador de nivel 1 e nivel 2. O pouco tempo libre do que dispoñía
nesa altura, xa que a parte da súa actividade profesional tamén
estaría dando clases durante seis anos (1984-1990) no departamento
de Traballo Social da Universidade de Compostela impediríalle obter
o nivel 3 de adestrador, título que sacaría posteriormente.
 |
| Velo na súa etapa no Fabril |
Despois
da súa extraordinaria labor en San Roque, onde permanecería ata o
ano 1990, Pepe ingresaría no Calasanz, un dos equipos punteiros en
traballo de canteira na cidade da Coruña. Alí, a súa metodoloxía
de traballo empezaría a terse en consideración noutras entidades,
entre eles o R.C. Deportivo da Coruña que o acabaría fichando en
1993 para traballar como segundo adestrador no Fabril, o filial do
SuperDepor dos Bebeto, Mauro Silva, Fran e compañía. A chegada de
Pepe “o Sabio de Larín” ao Fabril coincide cun troco na súa
actividade profesional, xa que nese ano 93 empezaría a traballar no
Sergas coma xefe de sección de inspección médica, cargo que
ocuparía ata a súa xubilación.
 |
| Plantilla do Fabril 97-98 con Velo de 2º adestrador |
Velo
permanecería seis tempadas como segundo adestrador do Fabril, as
dúas primeiras (93-94 e 94-95) en Terceira División formando tándem
con José Manuel Corral e as outras catro (95-96, 96-97, 97-98 e
98-99) con Carlos Ballesta en Segunda División B no
que tamén estaba Tito Ramallo coma preparador físico.
Aquel era o Fabril dos Dani Mallo, Aira, Padín, Viqueira, David,
Maikel, Miguel
de Vimianzo, o arteixán Adolfo
e os laracheses Repi,
Javi Fuentes e Carlos “o venezolano”, rapaces
que nalgúns casos chegarían a debutar co primeiro equipo e que
disputarían dúas promocións de ascenso a Segunda División, a máis
lembrada a da campaña 96-97 disputada contra o Barakaldo,
o
Córdoba e o
Elche
na
que os deportivistas chegaran a derradeira xornada dependendo de si
mesmos mais, lamentablemente, acabarían perdendo ese partido en
Riazor por 0-1 contra o Cordoba frustándose, dese xeito, o ascenso á
categoría de prata do fútbol español.
 |
| Pele Velo cos ex deportivistas José Ramón e Fran |
Por
aqueles mediados anos 90, “O
Sabio de Larín”
tamén entraría a formar parte do organigrama da Escola Galega de
Adestradores da Federación Galega de Fútbol coma profesor titular
de Psicoloxía Deportiva cargo, que, veintedous anos despois, aínda
exerce na actualidade.
Rematado
o seu periplo como segundo técnico do Fabril, periplo que lle
daría a oportunidade de coñecer a moitos futbolistas que acabarían
xogando na Primeira División do fútbol estatal, Velo empezaría
unha nova andaina ao converterse en adestrador de equipos da contorna
como o Paiosaco, o Orzán, o Olímpico de Rutís, o Orillamar ou o
Sporting Meicende que,
ao remate da tempada 2010-11,
foi o clube no que puxo fin á súa traxectoria coma técnico para
adicarse, dende entón, ao seu cargo na Escola
Galega de Adestradores e
ao seu querido C.D.Larín, equipo que preside dende o ano 2014.
S.R.D. PENOUQUEIRA
Aínda
que a fundación oficial data do 23 de maio de 1954, en realidade, a
Sociedade Recreativa Deportiva Penouqueira xa botara a andar moito
antes, baixo a faciana da Sociedade de Recreo e Expansión “El
Alba”, unha
entidade que fora creada na Baiuca en 1924 e da cal o
sarxento
Ciriaco Ortega González era o seu responsable deportivo. Según
consta nas normas do seu regulamento interno, nesta desaparecida
asociación creáranse dous equipos de fútbol, o “Crepúsculo”
e o “C.”, aos que se encargaba de adestrar Ramón Varela Sande e
dos que Daniel Iglesias Pardo e Ramón Orgeira Sande eran, polo que
se cita no
devandito
regulamento, os seus respectivos capitáns. Estas dúas formacións
xogaban habitualmente entre sí, os domingos e días festivos, nun
campo que había no Monte da Penouqueira, mais tamén se organizaban
partidos contra equipos doutras parroquias, uns enfrontamentos que os
integrantes dos dous onces, facendo unha especie de selección,
disputaban co nome de “El Alba”.
Deste
xeito, a entidade da Baiuca convertíase, xunto “La Esperanza”
de Meicende, na pioneira en practicar en Arteixo dun xeito máis ou
menos regulamentario o fútbol, ese deporte que inventaran os
ingleses a finais do século XIX e que con tanta paixón se viña
xogando naqueles tempos en todas as vilas e parroquias galegas.
Cun
plantel integrado por Gonzalo, Sebas, Chucho o Negro, Maximino,
Manolo Sande, Daniel, Pepe de Arsenio, Manolo Pardo, Gonzalo Sande,
Ninos, David, Darío, Tito Salvadores, Jesús Iglesias Pardo, Penouco
ou, entre outros, Enrique Iglesias “Cuesta”, que para moitos foi
un dos mellores xogadores da zona de todos os tempos, os da Baiuca
xogarían nos anos trinta numerosos partidos contra os equipos que
naquela hora había na Laracha, Meicende, Pastoriza e contra o que
ocasionalmente formaban os militares que prestaban o servicio na
Batería de Costa de Monticaño.
“El
Alba”, que desaparecería antes da Guerra Civil, sería a antesala
do posterior nacemento do Penouqueira, creado en 1935, pois moitos
dos seus asociados formaban agora parte deste novo club, un
Penouqueira que seguiría organizando partidos, sempre de caracter
amigable, durante os anos corenta e cincuenta. Nestes enfrontamentos,
un rapaz da Baiuca chamado Arsenio Iglesias daríalle as súas
primeiras patadas a un balón, rapaz que anos máis tarde, cando xa
era futbolista profesional do R.C. Deportivo, e xunto aos seus amigos
e veciños Enrique Iglesias Rey “Cuesta”, Manuel Orgeira Dopico e
Pablo Diego Mosquera Calvete convertiríanse nos grandes impulsores
de darlle ao Penouqueira a oficialidade da que carecía ata entón.
 |
| Escudo do Penouqueira |
Tras
a oportuna autorización do Ministerio da Gobernación, aprobada o 7
de maio de 1954, a iniciativa desos catro amigos de constituir
oficialmente ao Penouqueira, facíase realidade unhas semanas
despois, o día 23, data na que os corenta socios cos que
inicialmente contaba o clube, formalizaban legalmente a entidade e
elixían a súa primeira xunta directiva, que quedaría formada por
Enrique Iglesias Rey como presidente; Darío Sande Mosquera,
vicepresidente; Pablo Diego Mosquera Calvete, secretario; Arsenio
Iglesias Pardo, vicesecretario; Marcial Iglesias Pardo, tesoureiro e,
Jesús Pardo Cedeira, Antonio Hermida González, Antonio Orgeira
Dopico e Ramón Barral Rodriguez, vocais. Nacía así, oficialmente,
a Sociedade Recreativa Deportiva Penouqueira, que aínda que sería
incluída decontado no marco asociativo, a súa actividade en
competición oficial non se levaría a cabo ata os primeiros anos da
década dos sesenta.
Mais
antes de dar os primeiros pasos federativos, o Campo do Balneario
fora o escenario de grandes partidos amigables, como os que se
xogaban, con motivo das festas das Flores e do Santiago Apostol,
entre o Penouqueira e equipos de postín da bisbarra, onde o once
local xa ofrecía boas xornadas deportivas naqueles lendarios
enfrontamentos. Neses partidos, os seareiros da zona tiñan a
oportunidade de ver fútbol de certa calidade, pois os clubes
participantes nos devanditos torneos de verán xogaban sempre
reforzados con xogadores de primeiro nivel. Na memoria queda aquel
inesquecible enfrontamento disputado en Arteixo o 25 de xullo de 1958
entre o Penouqueira e o Fabril, onde os arteixáns Pitos e Arsenio,
futbolistas do Fabril e R. C. Deportivo respectivamente, reforzaran
ao equipo local e Luis Suárez, naquela hora xogador do F.C.
Barcelona, aos visitantes. O once da Baiuca, integrado por Chacho;
Totos, Miaxo, Pardo; José María, Gerardo; David, Pitos, Teté,
Arsenio e Narciso, perdería aquel mítico choque por 2-5.
 |
| O Penouqueira e o Fabril o 25 de xullo de 1958 |
A
andaina oficial dos da camiseta vermella empezaba na tempada 1961/62,
cando o presidente José Montero, que era o practicante da vila, dea
de alta na Federación Galega de Fútbol á entidade arteixá.
Encadrados no Grupo 2º da Segunda División da Liga das Mariñas, os
da Baiuca facían o seu debut no fútbol federado xogando, o domingo
7 de xaneiro de 1962, no Campo do Balneario contra o Racing de Eirís,
enfrontamento que os convertía, ao ser os primeiros en xogar un
partido oficial, no clube decano do concello. O Penouqueira, que
empataría a un gol ese histórico primeiro partido, remataría o
torneo ligueiro nun meritorio cuarto posto, empatado a 17 puntos co
Juvenil e Racing Eirís, 2º e 3º respectivamente, e a dous puntos
do Fontemaior, que fora o campión do Grupo. O porteiro Chucho
Rodriguez Pan, tío de quen escribe, Miaxo, Listero, Lolo, Julio,
Calvo, Rebolo, Julito Mancebo, Ricardo, Rabuñal, Jaimito, Carra,
Zas, Baldomero, Pombo, Reboso ou Noso, entre outros, foran os
integrantes da plantilla nesa tempada 61/62. Ao ano seguinte
quedarían subcampións do Grupo 1º empatados a vinte puntos co
Fontemaior. Só o gol average en contra co campión do grupo evitaría
o ascenso directo á Primeira División. Aínda así, os da Baiuca
terían unha segunda oportunidade para subir de categoría xogando
unha promoción co Portazgo, que finalmente perderían por un global
de 4-1 (victoria en Arteixo por 1-0 e derrota en Culleredo por 4-0).
O periplo do Penouqueira pola Liga das Mariñas chegaría ao seu fin
na tempada 1963/64, onde rematarían terceiros do Grupo 1º da 2ª
División, a catro puntos do Carral e a cinco do campión, o Sporting
Mesoiro.
 |
| Formación do Penouqueira de principios dos 60 |
Dende
a tempada 1961/62 víñase disputando a chamada Liga Zona de Arteixo,
torneo no que participaran inicialmente só catro equipos: Paiosaco,
Atlético Arteixo, Sporting Uxes e Campanal de Loureda. O Pastoriza
entraría nesta competición na 63/64, e ata un total de sete novos
clubs faríano na campaña 1964/65, entre eles o Penouqueira que, coa
súa incorporación ao campionato, daría pé á disputa dos
primeiros derbis oficiais entre os dous clubes de Arteixo. No
primeiro deles, xogado no Campo dos Cabalos o 3 de marzo de 1965, os
da Baiuca gañáranlle ao Atlético por un rotundo 0-4 con este once:
Moure; Carra, José Ramón, Chapita; Suárez, Miaxo; Pan, Julito,
Lecho, Lagunas e Feo (Julito Mancebo, en tres ocasións, e Feo foran
os autores dos catro tantos). O Penouqueira remataría este torneo
ligueiro 64/65 pola metade da táboa clasificatoria, ocupando
finalmente o séptimo posto. Ao remate do mesmo xogárase a primeira
edición da Copa de Arteixo, competición na que eliminan na primeira
ronda ao Atlético Arteixo (3-1 e 2-1) antes de caer nos cuartos de
final ante o Oseiro (2-0 e 1-2).
 |
| O Penouqueira no campo de Fornos |
En
1966, os da camiseta vermella saborearían por primeira vez as meles
do exito. Fora o ano do Mundial de Inglaterra no que o equipo
anfitrión, comandado polo gran Bobby Charlton, faríase co título
vencendo na final a unha Alemaña que xa lideraba un rapaz de 20 anos
chamado Franz Beckenbauer. Naquela hora, Jesús Iglesias Pardo era o
presidente do Penouqueira e o seu curmán José Pardo Cedeira,
ademais de exercer de vicepresidente, facía de adestrador contando
coa axuda do xogador José María Mancebo, unha auténtica
institución dentro do fútbol local que xogara en Terceira División,
nos tempos nos que non existía a 2ª B, no Fabril, no Foz, no
Viveiro e no Ribadeo e que, posteriormente, tamén exercería de
seleccionador da zona, cando Arteixo se enfrontaba ás seleccións
das Mariñas e da Coruña. Os da Baiuca, que por esa época xogaban
os seus partidos no Campo de Fornos, que estaba no que hoxe é o
Polígono de Sabón, na zona que actualmente as instalacións de
Gabesa, a fábrica de vinagres, e Piensos del Sil, principiara ese
torneo ligueiro da tempada 65/66 con paso firme, gañando 2-5 en
Oseiro, 5-0 ao Uxes como local e 1-3 en Vilarrodis, resultados que o
empoleiraban ao máis alto da clasificación empatado a puntos co
Catuxa, un equipo da Pedreira co que mantería durante toda a campaña
unha emocionante loita polo primeiro posto.
Antes
de rematar a primeira volta producírase un resultando co cal os da
Baiuca aínda fachandean a día de hoxe: Penouqueira 6 - Atlético
Arteixo 0, goles de José María, José Ramón, Parga e Rebo en tres
ocasións. Aquel día, o equipo formara inicialmente con Miaxo; Lolo,
José María, Fernando; Suárez, Chapita; Parga, Rebo, José Ramón,
Calvo e Suso, mais tamén hai que lembrar aos outros futbolistas que
vestiran a camiseta vermella nesa exitosa tempada, como fora o caso
de Federico, Moncho, Manolo de Xan, Beibi, Baldomero, Paco, Santiso,
Quique ou o porteiro Tino. Resultados como as victorias en Lañas
(3-6), Laracha (1-3), Arteixo (1-4) ou Loureda (0-7), as producidas
como local diante do Catuxa (1-0), Oseiro (4-1), Paiosaco (2-0),
xunto cos tropezos do Catuxa a última hora, que sorprendentemente
perdería os dous último partidos, farían que finalmente o
Penouqueira acadase, doce anos despois da súa constitución como
sociedade recreativa e deportiva, o seu primeiro título oficial.
Ao
ser 15 os equipos participantes, naquela hora considerábase moi
longa a competición, polo que os clubes puxéronse dacordo en que os
oito primeiros equipos clasificados na tempada 65/66, formarían a
Primeira División da Liga Zona de Arteixo e os restantes a Segunda
División. Este formato de competición só se disputaría durante
dúas tempadas, a 66/67 onde o Penouqueira remataría o torneo no
quinto posto, e a 67/68 onde os vermellos quedarían terceiros con
quince puntos, a cinco do Oseiro e a seis do Laracha, segundo e
primeiro respectivamente. O formato de división única, con quince
clubs participantes, volvía no exercicio 1968/69, tempada na que a
formación da Baiuca ocuparía un mediocre undécimo posto.
As
esixencias da Federación Galega, que impoñía medidas mínimas nos
campos de 90m x 45m e vestuarios con auga corrente nos propios
terreos de xogo, farían que a campaña 69/70 fora a última para
varios clubs da zona de Arteixo, mais este non sería o caso do
Penouqueira, un decano que faría unha boa tempada quedando no sexto
lugar do torneo ligueiro.
 |
| Formación dos primeiros anos 70 |
Estamos
xa nos setenta. O local social da entidade estaba naquela altura no
Bar de Moisés e o Campo do Balneario é xa historia ao ser
absorbido, logo de que os propietarios do recinto termal venderan
parte dos terreos, pola xungla asfáltica e o bum urbanístico. Este
feito levaría aos da camiseta vermella a compartir co Atlético
Arteixo o Campo dos Cabalos, que era propiedade dos de Amadeo e que
estaba situado nos terreos que actualmente ocupa o Centro de Saúde
de Arteixo. Nesa época, os xogadores veteranos dos sesenta empezan a
colgar as botas dando paso aos valores da canteira, como fora o caso
de Juan Suárez “Manín” que, tras sentar cátedra nas súas
actuacións cos maiores, acabaría fichando nos xuvenís do R.C.
Deportivo e tería a oportunidade de enfrontarse a futbolistas que
posteriormente serían internacionales coa selección española,
entre eles o porteiro Luis Arconada e o tamén donostiarra Jesús
Satrústegui, que anos despois, a principios dos oitenta, serían
campións de Liga de Primeira División coa Real Sociedade.
O
Penouqueira empeza a década sendo terceiro na campaña 70/71, cuarto
na 71/72 e séptimo na 72/73, tempada na que o equipo xuvenil se
proclama campión do seu grupo. Unha formación habitual destos
primeiros anos setenta era a formada por Miaxo; Chacho de Bras,
Cedeira, Lolo de Xan da Cancela, Rilado, Mero, Lolo do Corgo,
Avelino, Mario ou Filgueira, José Ramón, Paco de Arsenio e Manín.
Na 73/74 acaban cuartos no torneo ligueiro. Nesta época, Emilio
Rodriguez Ferro era o presidente do equipo e Francisco Alvarez
Vázquez o vicepresidente, a quenes acompañaban nas tarefas
directivas Celso Martínez, Enrique Iglesias, Carlos Mosquera,
Baldomero Moreiras e José Manuel Suárez. A plantilla, na súa
maioría procedentes do equipo xuvenil campeón da 72/73, estaba
composta por Nené, Loliño, Cedeira, E. Pichel, Pichel, Suárez,
Manín, Rilado, Paco, Chiro, Pombo I, Pombo II, Castro, Lamas o
“Guitarras”, Javier, Piyayo, Machote, Feal, Ferro, Firi, Loliño
e Rumbo. O adestrador era José Martínez, coñecido popularmente por
Listero. Contaba daquela o equipo con trescentos socios, que pagaban
unha cuota anual de duascentas pesetas (1,20 euros).
Nas
campañas seguintes, 74/75 e 75/76, o equipo, presidido naquela hora
por Jesús Calvete, realiza uns mediocres campionatos rematando,
cando a Liga era só de nove equipos, en ambas as dúas campañas no
sétimo posto da Liga Zona de Arteixo, unha competición que, tras
quince anos, estaba chegando ao seu fin como tal. De feito, a
Federación Galega encadra no exercicio 1976/77 ao Cerceda, Ordes e
Dorneda xunto cos equipos dos concellos de A Laracha e Arteixo no
Grupo 2º da 2ª Rexional, e aos das Mariñas no Grupo 1º, dando
paso a un novo sistema de competición con ascensos e descensos. O
Penouqueira sería sexto nesta tempada con dezaseis puntos, a vinte
do campión, o Paiosaco, e a dez do segundo, o Atlético Arteixo, un
eterno rival que xa presidía Lisardo Campos, o lendario “Lareiras”.
Durante
os últimos anos setenta o decano, presidido por Antonio Orgueira
Dopico, decide apostar forte polas categorías inferiores,
converténdose no primeiro clube da zona en crear equipo de infantís.
Paralelamente, a andaina dos da Baiuca nesta nova 2ª Rexional
saldaríase cun sexto posto na tempada 77/78 e un undécimo na
seguinte.
 |
| Una formación do Penouqueira dos primeiros anos 80 |
Chegamos
a década dos oitenta, época na que o Campanal, daquela en
Preferente, é o máximo representante do fútbol local. O
Penouqueira é coñecido neses anos como o “equipo dos militares”
xa que varios futbolistas que prestaban o desaparecido servicio
militar na praza herculina, acabaríanse enrolando nas filas dos da
camiseta vermella. O arteixán Cesar Sande Zas, que era oficial do
exército, e a amistade que Manín mantiña co tamén oficial do
exército e adestrador Luis Rodriguez Vaz (co tempo adestraría ao R.
C. Deportivo e faría debutar a Fran e José Ramón na primeira
plantilla deportivista) farían que xogadores como Castillo, que viña
de xogar en 2º B co Diter Zafra, Carrasco, Joaquin Ferrer, que
xogara no Sabadell ou Canario, que o fixera no Paterna valenciano,
aterrizaran na entidade da Baiuca ao mesmo tempo que facían a mili
na Coruña.
Tras
realizar unha estrepitosa campaña 79/80, a peor de toda a súa
historia, na que son pechacancelas con tan só cinco puntos, a pesar
do cal non descenderan a Terceira Rexional grazas a unha nova
reestructuración federativa, na tempada seguinte, na 80/81,
ocuparían un meritorio terceiro posto neste Grupo 2º da Segunda
Rexional con 41 puntos, a catro do segundo, o Paiosaco, e a cinco do
campión, o Atlético Arteixo.
Presidía
naquela hora o Penouqueira, Marcial Novo Arcas, a quen acompañaba na
xunta directiva José Gestal Martínez como vicepresidente, o
madrileño José Antonio Castaño, que era o secretario, Eladio Gómez
Martínez, contador, José Domingo Novo Pereiro, tesoreiro, e Enrique
Iglesias, Ramón Campos Cedeira, José Boedo Maceiras, Carlos Nión
Bus, Ramón Méndez e Manuel Pan, vocais. Había daquela 300 socios,
que pagaban unha cuota anual de mil pesetas. Adestraba ao equipo o ex
xogador do Deportivo Cholo, aínda que a pretemporada fixeraa Luna,
quen abandonaría ao equipo pouco antes de principiar a competición.
Cholo tiña a súa disposición a seguinte plantilla: Antonio,
Fernando, José Antonio, Manolo, Robusto, Manel, Paco, José María,
Mantiñán, Castillo (o do Diter Zafra), Pichel, Pereda, Pachi,
Seijas, Stilson, Carrasco, Nené, Carlos, o capitán Lamas “o
Guitarras”, Furoco, que chegara procedente do Camariñas tras casar
en Arteixo e, Toñito de Oseiro, un futbolista de enorme calidade
que viña de xogar co Miño en 1º Rexional. Os da Baiuca foran os
grandes animadadores do torneo durante todo o exercicio e para
historia quedan resultados como o 6-1 ao Bergantiños, o 1-2 en
Cerceda, o 1-3 en Laracha ou o 5-0 diante do Sporting Meicende. Mais
os partidos mais agardados pola afición da Baiuca eran sempre os
derbis contra o eterno rival, uns partidos de máxima rivalidade que
por aqueles días se xogaban no Campo dos Cabalos. Na primeira volta
desta campaña o Penouqueira gañara por 2-4 e na segunda, na
antepenúltima xornada do campeonato, o Atlético vencera por 0-2,
deixando practicamente sentenciada a Liga e o ascenso á 1ª
Rexional. Unha formación habitual do decano naquela tempada 1980/81
era a formada por Antonio; Pichel, Castillo, Pereda; Mantiñán,
Manolo; Furoco, Robusto, Lamas, Stilson e Toñito de Oseiro.
Esta
sería a derradeira campaña que os seareiros arteixáns poideron
disfrutar dos derbis locais. A partir de aquí Atlético e
Penouqueira farían camiños ben distintos. Os de Candame
encamiñaríanse cara os mellores momentos da súa historia e os da
Baiuca, lamentablemente, cara a súa desaparición. Probablemente, se
os vermellos gañaran aquela Liga, hoxe o signo do fútbol en Arteixo
sería outro ben distinto. Mais isto non deixan de ser meras
especulacións e antes de que o Penouqueira dera o seu adeus
definitivo ao fútbol federado, aínda escribiría algunha páxina
máis na súa dilatada historia.
 |
| Artigo de El Ideal Gallego sobre os infantís do Penouqueira |
No
exercicio 1981/82 con Manín no banquillo e cos reforzos de
Barallobre, Berto, que chegara procedente do Sporting Ciudad, e do
dianteiro José Luis (máximo goleador da liga de modestos herculina
que viñera do Liceo), xunto coa incorporación de algún xogador do
equipo xuvenil, caso de Mallo e Guillermo, que xa debutaran na
tempada anterior co primeiro equipo, o Penouqueira faría unha boa
tempada quedando cuartos neste grupo 2º da Segunda Rexional, detrás
do Paiosaco, Bergantiños e Laracha. Tamén sería aceptable a
campaña 82/83, onde son sétimos. Na seguinte, na 83/84, empezaríase
a albiscar o escuro futuro que lle agardaba a entidade xa que o
equipo, tras quedar cuartos pola cola, estaría a piques de descender
á 3ª Rexional. Nesa tempada as alegrías viñeran por parte do
cadro infantil, un equipo que, adestrado por Cedeira, non perdería
un partido en dous anos. Naquel grupo estaban rapaces como Risco, os
irmáns Jorge e Telo, Javi de Rozas, Toñito, que posteriormente
chegaría a xogar no Fabril, Suso Cedeira, Búa, Colli, Chilo,
Torreira, Marán, Jaime Pampín, Waldo, Cesar e os cativos do Rañal
Miro, Josiño e Xabi Maceiras, o torcebotas autor desta pequena
historia.
Na
campaña 1984/85, confirmando o mal exercicio anterior e logo de ser
antepenúltimos do Grupo 1º de 2ª Rexional, o decano descende por
primeira vez na súa historía á 3º Rexional, categoría na que só
permanecería un ano xa que ascendería xunto co Marino de Mera e o
Larín, que fora o campión do grupo. De novo na 2ª Rexional, na
tempada 1986/87 e da man do técnico Pedro Vila, que fixera debutar
nos modestos a varios xuvenís que tres anos antes integraran aquel
equipo infantil que non perdera un partido en dous anos, casos de
Jorge, Telo, Colli, Torreira ou Josiño do Rañal, o Penouqueira,
daquela presidido polo recentemente falecido Jesús Iglesias,
coñecido polos máis vellos por Chucho da Señorita, remata o torneo
ligueiro na duocécima posición.
E
chegamos ao exercicio 1987/88, o último dos da Baiuca como equipo
federado quenes, tras gañar só cinco partidos e empatar oito,
volven a ser pechacancelas deste Grupo 1º da 2ª Rexional. Co
descenso a 3ª consumido e sen candidato algún que se quixera poñer
ao fronte da entidade a desaparición do equipo convértese,
desgraciadamente, nunha realidade. Atrás quedaban vinte e sete anos
interrumpidos disputando competición oficial. Para a lembranza
quedan os partidos Penouqueira-Carnoedo, onde os da camiseta vermella
conseguiron o último punto como equipo federado (1-1) e o disputado
unha semana despois, o 24 de abril de 1988, diante do Tordoia (1-4)
que, ata o de agora, é o partido co que o decano se despediu
oficialmente do fútbol federado. Enrique Iglesias Rey, aló polo
1954, convertérase no primeiro presidente da entidade e,
casualidades da vida, outro Enrique Iglesias, “Quico do Correo”
para todos nós, no derradeiro.
Unhas
semanas despois do enfrontamento co Tordoia, o R.C.Deportivo gañaba
no estadio de Riazor ao Racing de Santander con aquel histórico gol
de Vicente no minuto 92, gol que salvaba aos herculinos do descenso á
2ª B e grazas ao cal se empezaría a formar o lendario SuperDepor,
que en gran medida contribuiría a construir un home íntimamente
ligado á historia do Penouqueira: Arsenio Iglesias Pardo.
Unhas semanas despois de finalizar o Mundial de Suiza, Rafael asinaría
un contrato por dúas tempadas co Atlético de Madrid, mais no cadro
colchoneiro tería unha actuación bastante
gris, xogándo tan só catro
partidos na campaña 1954/55, na que anota un gol na
victoria por 4-1 que
os madrileños consiguen
ante o Alavés na
5ª xornada, e só un
partido na 55/56, tempada na
que acabaría xogando cedido
no Elche.
RAFAEL
SOUTO, UN ARTEIXÁN NAS SEMIFINAIS DO MUNDIAL DE 1954
De
pai
de
Arteixo e nai de Carballo, que fixeran a maleta da emigración nos
anos vinte do
século pasado
na procura das
oportunidades que non tiñan na súa terra de nacemento,
Rafael Ángel Souto Castro nace en Montevideo o 24 de outubro de
1930, tan
só uns
meses despois de que Uruguai conquistara, xogando
coma país anfitrión,
o primeiro Mundial da historia.
 |
| Rafael Souto no Atlético de Madrid |
Cando era
un cativo de
poucos anos,
xa se apreciaba no
noso protagonista
que podía ter futuro no mundo do
balón
demostrando,
en cada partido
que
xogaba
nas rúas do seu barrio, que
tiña unhas condicións
innatas para
a práctica do fútbol.
O
bo facer do rapaz chegaría aos oídos dos técnicos do Nacional de
Montevideo, que o ficharían para as súas categorías inferiores na
segunda metade da década dos corenta. Rafael debutaría no primeiro
equipo en 1952, ano
no que forma
dianteira con Jorge
Enrico, Julio Pérez, Héctor Rial e
Javier Ambroi e,
saborea
por
primeira vez
as meles
do éxito
ao
proclamarse campión
de Liga
cun Nacional
no
que había outros dous fillos de galegos: José Emilio Santamaría e
Héctor Ríal, que non tardarían en fichar no Real Madrid.
As
boas actuacións de
Souto
no
seu equipo, onde
habitualmente
xogaba
polas dúas bandas do ataque deixando
un
pulmón en
cada partido coas súas chegadas
á portería contraria,
levaríano a vestir
a elástica da selección charrúa na Copa América de 1953 celebrada
en Lima.
Alí, en Perú,
o
arteixán-carballés
xogaría
tres dos seis partidos do campionato
e
Uruguai
acabaría
ocupando o terceiro posto do
torneo
con
7 puntos, a
só un de
Brasil e Paraguai, campión
e subcampión respectivamente.
 |
| La Voz de Galicia, 25 de agosto de 1958 |
Ao
ano seguinte, en 1954, uns
días despois de que Rocky
Marciano revalidara por terceira vez o su título de campión mundial
dos pesos pesados, Souto viaxa a Europa para disputar o Mundial de
Suiza co combinado charrúa,
combinado no que tamén figuraba
outro fillo de arteixáns:
Oscar Míguez,
futbolista campión do mundo
en 1950 do que xa vos teño falado en algunha que outra ocasión.
Nos
partidos da primeira ronda, ante Austria, Checoslovaquia e Escocia,
Rafael Souto
non disputaría nin un só
minuto, o mesmo que lle
acontecería
no encontro
de cuartos de final ante Inglaterra, no que os sudamericanos vencen
aos británicos por 4-2. Sería
no encontro
de semifinais, ante Hungría, onde se produciría o seu debut, que
viñera dado pola lesión de Julio Abbadie, mancado no partido
anterior. Húngaros e
uruguaios xogarían o que para moitos entendidos foi o mellor partido
da historia dos mundiais, un partido que remataría 2-2 e que se
resolvería na prórroga con dous goles de Kocsis para os europeos.
Uruguai, sen a presencia de
Souto nin de Míguez, despediríase do Mundial de 1954 perdendo 1-3 a
final de consolación contra Austria.
 |
| Imaxe do Mundial de Suiza de 1954 na que o porteiro de Hungría, Gyula Grosics, golpea o balón baixo a presión de Rafael Souto |
En
1957, volve ao Nacional de Montevideo e acada o título de Liga co
equipo dos seus amores, no
que permanece ata que recibe a chamada do R.C. Deportivo da Coruña,
naquela hora en Segunda
División, para
xogar dúas campañas. Na
primeira delas, a 58/59, formando
parte da dianteira que
integra con Polo, Vigo, Moll
e Manchón, Souto anota
catro goles nos dezaoito
partidos
que xoga coma
titular, unha actuación
que, aínda demostrando boa técnica e dominio do balón, sería
discreta polo que só
permanecería no cadro
deportivista unha das dúas
tempadas que tiña
asinadas.
Rafael,
tralo seu efímero paso
pola terra na que naceran seus pais, voltaría a Uruguai, onde
xogaría algúns anos máis
ata a súa retirada definitiva dos terreos de xogo.
CHACHO REY, O "RICARDO ZAMORA" DE OSEIRO
Santiago
Rey Sande, Chacho para os seus amigos, nace en Oseiro o 18 de
decembro de 1935. Era o sétimo fillo de Jesús Rey Riveiro e de
Dolores Sande Loureiro, un matrimonio que perdera tres dos seus
meniños ao nacer e que, despois de que viñera ao mundo Chacho,
aínda serían pais de Mucha, a súa filla máis nova.
JOSÉ
MARÍA MANCEBO
Fillo
do coruñés Julio Mancebo e da arteixá María Moreiras, José María
nace na Baiuca o 16 de xullo de 1938. Era irmán de María Elisa,
unha muller que andando no tempo abriría a primeira mercería na
Baiuca, e de Julio, bo futbolista que xogou no Santa Margarita, co
Bergantiños na serie A Rexional e no Penouqueira antes de
converterse en mestre de primaria. (Julio Mancebo foi
durante moitos anos o director do CEIP Xosé Obreiro de Meicende e,
tamén, Coordenador do Certame de Narracións Breves Manuel Murguía
de Arteixo)
Nos
primeiros anos da súa infancia, cando A Baiuca era unha estrada
viva, chea de xentes que ían e viñan, de nenos e nenas que xogaban
á pelota ou á corda, varias das tías-avoas de José María, irmáns
de Baldomero González Mes, alcalde de Arteixo en tres etapas diferentes, levaban a
administración do Balneario. Unha sobriña destas mulleres, Alicia, coñeceu
no recinto termal a don Florencio, un importante industrial da
parroquia de Fazouro, en Foz, co que acabou casando.
 |
| La Hoja del Lunes, 17 de decembro de 1962 |
O
matrimonio non tería descendencia, motivo polo cal o noso
protagonista mudou o seu domicilio da Baiuca para vivir con seus tíos
desde os 15 ata os 20 anos en Fazouro, onde xogou algún partido co
equipo do lugar antes de marchar a Parga a facer a mili.
Unha
vez rematadas as obrigas militares, José María volta para Arteixo
e, na tempada 1959/60, xoga no Santa Margarita, club co que se
proclama campión da liga de modestos de Primeira División tras un
apaixoante man a man durante toda a campaña co Silva de Lolo
Hermida, futbolista de Meicende co que compartiría vestiario anos máis tarde.
Na
tempada seguinte asina co Fabril e xoga en Terceira División co seu veciño
Chacho Rey, “O Ricardo Zamora” de Oseiro. O seu debut nesta
categoría prodúcese en Riazor o 11 de setembro de 1960, na primeira
xornada do campionato, nun choque no que o once fabrilista vence por
2-1 ao Lemos formando con Rey; Tomás, Yáñez, Pintos; Tablilla,
Chas; Mancebo, Nito, Chacho, Martín e Veleiro.
Mancebo
xogaría cedido no Viveiro no curso seguinte e axudaría a que o
equipo da mariña lucense realizara unha digna campaña en Terceira
División, ocupando un meritorio noveno posto na táboa
clasificatoria.
Volve
ao Fabril na tempada 1962/63, onde comparte vestiario, entre outros,
con Juan Antonio Salvadores, futbolista do que falaremos noutra ocasión xa que é de orixe arteixá. Nesa época o nome de José María Mancebo estaría
durante certo tempo no ruxe ruxe futbolístico ao despertar o
interese do Atlético Malagueño, filial do Málaga C.F. mais,
descartada esta operación, o arteixán desvincularíase do Fabril
para xogar durante dúas tempadas en Terceira División co Foz, o
equipo do concello lucense no que pasara cinco anos da súa vida
residindo con seus tíos Florencio e Alicia.
O
Foz, no que tamén formaban parte da plantilla futbolistas como
Aneiros ou Hermida, sería sétimo na campaña 1963/64 e penúltimo
na 1964/65, tempada na que o once lucense descendeu á Serie A
Rexional.
No
ano seguinte, despois de darlle o “si quero” a Nieves, con quen
casara en xuño de 1965, José María ficha no Penouqueira, equipo co
que gañaría o campionato de Arteixo da tempada 1965/66.
Algún
que outro partido ocasional defendendo a camiseta do seu querido
Penouqueira, darían paso á retirada definitiva dos terreos de xogo
para exercer, durante unha curta etapa, o cargo de seleccionador de
zona da Liga de Arteixo naqueles triangulares que se disputaban, a
finais dos sesenta e principios dos setenta, contra as seleccións da
Capital e das Mariñas.
José
María Mancebo, que se gañou a vida durante moitos anos traballando
en Augas da Coruña, faleceu no ano 2003 pouco despois de empezar a
desfrutar da súa xubilación.
 |
| Carné da Federación Galega |
UN
CAFÉ CON JUAN R. SALVADORES
Catro
rúas con nome de alcaldes rodean a Casa do Concello de Arteixo:
Praza Alcalde Ramón Dopico; Rúa Alcalde Francisco Mosquera; Rúa
Alcalde Baldomero González e Rúa Alcalde Toribio Salvadores.
Nun
tempo nos que os alcaldes ían e viñan en función de quen gobernaba
en Madrid, Toribio Salvadores Puente e Baldomero González Més,
aquel
liberal e este conservador,
alternaron a alcaldía do noso municipio durante a década dos anos dez e
nos primeiros anos vinte do século pasado. Toribio, que nacera no
ano 1878 en Castrillo de los Polvazares, (Astorga, León), de aí o
seu alcume de “O Maragato”, sería máximo mandatario arteixán
dende o 1 de maio de 1911 ata o 4 de xaneiro de 1914, día no que se
fixo co bastón de mando Baldomero, que ocuparía o cargo ata o 1 de
xaneiro de 1916.
Toribio
volve a ser alcalde dende
o
11 de xaneiro de 1916 ata o 7 de maio de 1920. Baldomero faría o
propio dende o 7 de maio de 1920 ata o 2 de outubro de 1923 e,
incluso, sería máximo mandatario do municipio nunha terceira
ocasión, dende 1930 ata xuño de 1931.
Casado
en primeiras nupcias con Magdalena del Río, coa que tivo tres
fillos, e en segundas con Brígida Vázquez Parada, coa que tivo
nove, Toribio Salvadores falecería no verán de 1927 aos 49 anos de
idade. O seu opoñente político, Baldomero González, que casara con
Sofía Mosquera (filla de José Mosquera, alcalde de Arteixo
entre1885 e 1890) e da que non tivo descendencia, finaría en agosto
de 1942 aos 72 anos de idade.
 |
| Juan R. Salvadores Canedo |
Hoxe
en Crónicas de Arteixo entrevistamos a un dos netos de Toribio,
a
Juan
Ramón Salvadores Canedo que
compartirá
con nós
algunha que
outra
anécdota de su avó paterno e, por suposto, tamén
nos falará
da súa carreira deportiva no mundo do fútbol.
Nado
na Coruña en 1957, o
noso protagonista empezaría a xogar nas categorías inferiores do Oza Juvenil e, despois de ver que non sería quen de cumprir o
seu soño de xogar nas filas do Atlético de Madrid ou do Deportivo
da Coruña, decidiu sacarse o carnet de adestrador nacional, algo
que conseguiu con tan só 23 anos e que o levaría a ser o técnico
máis novo do fútbol español.
Máster
en Psicoloxía Deportiva e Máster Profesional de Adestramento, a súa
dilatada carreira comezou en equipos do fútbol base da Coruña.
Posteriormente daría pasos pola Terceira División, onde dirixiu ao
Benavente, e pola Rexional Preferente, categoría na que que adestrou
durante moitos anos. Catro etapas no fútbol de Estados Unidos e máis
de dez anos dirixindo en Canarias (o seu actual lugar de residencia)
a equipos femininos entre Primeira e Segunda División nacional
completan a traxectoria profesional de Juan Ramón Salvadores
Canedo.
CRÓNICAS
DE ARTEIXO: Juan
Ramón, gustaríanos dividir a entrevista en dúas partes. Unha
primeira da túa relación con Arteixo, terra de nacemento de teu pai Juan Antonio, e unha segunda coa túa
actividade no mundo do fútbol. Principiamos con esas lembranzas
arteixás. Cóntanos algunha anécdota de teus
avós paternos
Toribio Salvadores e
Brígida Vázquez.
JUAN
R. SALVADORES: Primero,
agradecer que me hayas elegido para contar cosas de mi vida. Es un
privilegio poder compartir con vosotros detalles de mi pequeña
aventura de ya casi 63 años. Mi abuelo arteixán, Toribio
Salvadores, murió muchísimo antes de que yo naciera. Tanto, que mi
propio padre sólo convivió con el suyo durante menos de dos años…
Así que de él sólo sé lo que se contaba en casa y lo que he ido
leyendo con el tiempo, ya que fue un hombre muy emprendedor y hay
bastantes cosas escritas sobre él. Tipo extraordinario, comerciante,
prestamista, político, aventurero en el México revolucionario de
los tiempos de Zapata y Pancho Villa… Y creo que una persona
desprendida y de mente muy abierta. Muchas veces oigo que, de haber
llegado vivo al año 1936, probablemente habría tenido problemas con
las fuerzas derechistas… O quizá no, porque en nuestra casa
familiar se celebraban tertulias con gente importante de toda la
comarca y hasta de la capital. Allí eran bienvenidas todas las
personas dialogantes, del partido que fueran. Más de un cura acudía
a la casa de Toribio y Brígida, que se decía, a conversar, vivir…
y beber, por si hacía falta aligerar la lengua. Tuvieron que ser
unas veladas formidables. Mucho lamento no haberlas conocido. Mi
abuela era la segunda esposa de Toribio, que llegó a Coruña -como
no pocos maragatos- desde las tierras de Astorga. Las familias
“Botas”, “Alonso” y “Salvadores” que encontramos por
Galicia son, en su gran mayoría, procedentes de la Maragatería
leonesa. Toribio era ya viudo con hijos, y llegó a Coruña con
varios hermanos. Curiosamente, parece que su primer asentamiento fue
en Monelos o sus cercanías, donde mucho después nací yo. Brígida
era una muchacha preciosa, de ojos claros y rubia, que vivía cerca
de la iglesia de Santa María de Oza. Mi abuelo y sus hermanos
enseguida emparentaron por allí, y se fueron desperdigando por la
provincia. Arteixo, O Birloque, A
Coruña, Buño, Puentedeume…
Brígida era una mujer muy instintiva, dicharachera, espontánea. Muy
diferente a mi abuelo, creo imaginar. Me quería mucho, y la recuerdo
siempre sentada en la galería, viendo pasar la vida arteixana. Muy
bromista. Murió siendo yo muy niño, en 1963, poco después de una
famosa nevada. Recuerdo hacer muñecos de nieve en la acera de
nuestra casa, en la planta baja, donde estaba la tienda que mi abuela
regentó hasta ser mayor. Fue un gran impacto aquel invierno… para
un gallego de costa tener delante un muñeco de nieve era cosa de
cuento o de película, imagina. Muchos productos supongo que llegaban
a través de los contactos de mi abuelo maragato, antiguo arriero.
 |
| Imaxe da desaparecida casa da familia Salvadores Vázquez na Baiuca (Julio Mancebo) |
CRÓNICAS
DE ARTEIXO: ¿Viñas
moito por Arteixo na túa infancia e xuventude? ¿Tiñas amigos na
vila?
JUAN
R. SALVADORES: Bueno, siempre
digo que he sido un niño afortunado. Mis primeros años los pasé en
Monelos, un magnífico barrio coruñés de la periferia que en 1957 y
aún bastante después era el lindero entre campo y ciudad. Los niños
de allí pasamos infinitas horas en la calle, en las huertas, en los
campos, y hemos forjado una amistad que todos los años renovamos en
una entrañable comida. Pero es que yo, además, fui un niño cuyas
abuelas y alguna bisabuela todavía vivía “na aldea”, aunque A
Baiuca ya no fuera tal propiamente. Muchos fines de semana y muchas
semanas de vacaciones las pasé en A Castiñeira (un pequeño caserío
de mi familia materna, entre Feáns y Uxes), en Rebordelos (aldea
pequeña cerca de Baldaio) y en A Baiuca. Fui doblemente feliz. En
Arteixo
jugaba mucho con mis numerosos primos -todos vivíamos en Lugo o en
Coruña, pero allí nos juntábamos- y con dos chavales de mi edad,
Arsenito “de Arsenio” y Susiño ¨de Teresa Pardo¨ -primo del
anterior- además de los chicos de Eva, que vivía pegada a casa.
Después estaban otros mayores, como Manín, Carlos… los hijos de
don Ramón… con ellos jugaba menos, porque ellos ya andaban más
pendientes de las chicas y esas cosas, pero en un pueblo siempre
acabas relacionándote con mucha gente. Muy bien lo tengo pasado en
“mis” aldeas, forjaron gran parte de mi personalidad. El monte da
Penouqueira, jugar al fútbol, ir al Rañal, las verbenas enfrente de
nuestra casa y de la de don Cándido… tremendo.
CRÓNICAS
DE ARTEIXO: Dous curmáns teus,
Juan Antonio e Estrellita Salvadores, foron os primeiros deportistas
de elite da familia ¿Que recordos tes da súa relación co deporte?
JUAN
R. SALVADORES: De Juan Antonio
se hablaba mucho, claro, porque jugar en el Deportivo no era fácil.
Arsenio, por aquellos años, ya estaba acabando su carrera en el
Oviedo (recuerdo ir con Arsenito a cronometrar sus entrenamientos de
verano en el campo al lado del Balneario, se cuidaba mucho), y Juan
Antonio pasó a ser más tema de conversación. Estrellita, en
atletismo, estaba en un deporte menos seguido, pero tenía muchísimo
mérito. Chicas como ella, Nanda del Castillo, Nela Souto… jugaban
prácticamente a todo. En aquellos tiempos eran muy escasas las
mujeres que practicaban deporte. Gimnasia sueca con la famosa Sección
Femenina de la Falange, y muy poco más. Éramos un país muy
atrasado en deporte, pero ya en el femenino éramos un desastre.
Estrelli era, por eso, una pionera, otra “figura” de la familia.
Su hermano Tito también jugaba al fútbol, pero no era tan bueno
como Juan Antonio.
CRÓNICAS
DE ARTEIXO: O feito de que teu
curmán Juan Manuel xogara no Deportivo ¿influiu para que ti te
iniciaras no mundo do fútbol?
JUAN
R. SALVADORES: Bueno, nunca
sabemos cómo influye hasta el mínimo detalle en nuestra forja
personal, pero superficialmente diría que no. Es que todos los
Salvadores, tradicionalmente, han sentido mucha atracción por el
fútbol. Mucha. Mis tíos, mis primos… casi todos ellos han sido
habituales en las gradas de los estadios gallegos o de donde
residieran, y muchos han jugado, mejor o peor. Lo llevamos en la
sangre. Luego, por familia materna sólo conozco a dos que hayan
jugado, pero con un nivel muy, muy alto: Canedo, primo lejano mío y
portero del Deportivo en los sesenta-setenta, y Pedro Mosquera, aún
activo y también primo, y también descendiente de Arteixo
y Morás… Así que yo creo que el fútbol y yo estábamos
destinados a encontrarnos… Genes. Mis hijos y mi sobrino también
juegan, no profesionalmente, pero a un buen nivel, mucho mejor que el
mío, que no pasé de ser un correcaminos… Mucha fuerza, mucha
voluntad, pero escaso tacto.
CRÓNICAS
DE ARTEIXO: Fálanos de cando
decidiches ser adestrador e que significou para ti ser o técnico
máis novo de España que obtivo o carnét. ¿Con que adestradores
coincidiches naquel momento?
 |
| Imaxe de 1978 de Juan R. Salvadores co Infantil B do Oza Juvenil |
JUAN
R. SALVADORES: Ya de niño, en
Monelos, solía ser jugador-entrenador… echaba muchas broncas. Me
vieron los del Oza Juvenil, fiché con trece años y jugué unas
temporadas. No era de los peores, pero como ví que no había calidad
para el Deportivo o el Atleti (los equipos que más me llamaban la
atención), -pero es que no había calidad ni para Regional
Preferente siquiera-, enseguida me puse a entrenar alevines e
infantiles. Como me gusta saber sobre lo que hago, me inscribí con
19 años en el primer curso, no se me daba mal… y una cosa llevó a
otra. Así, con 23 recién cumplidos me vi con el título de
Entrenador Nacional, el más joven de España por entonces… y
durante algunos años más. Date cuenta que para inscribirte en el
primero de los tres cursos “tenías” que tener 21 años, luego
era imposible completar Juvenil, Regional, Selectivo y Nacional con
menos de 24… Pero es que la Gallega y la Nacional hicieron un poco
la vista gorda. Y los profesores me apoyaron mucho, sobre todo en la
Escuela Gallega, empezando por su director entonces, Luís
Rodríguez Vaz, con el que guardo una excelente relación de cariño
y respeto. En los cursos coincidí con muchos grandes jugadores,
además de otros magníficos compañeros menos conocidos como
futbolistas, que es un poco injusto no mencionar. Pero entiendo que
haya más curiosidad por los exprofesionales, con los cuales, por
cierto, había rivalidad, dado que los grandes jugadores tenían
muchas ventajas incluso de “regalar puntos de la nota”, estaba
así establecido. Y el número de diplomados era limitado, no como
ahora. Había que pasar un selectivo regional, y, luego, ir a alguna
capital grande, todos juntos, y ésa era la única convocatoria que
había, y sólo pasaban treinta… Imagina la criba, encima con el
hándicap de los puntos “de más” que tenían ellos, mientras los
“piernas” como yo íbamos pelados, a pecho descubierto. Por lo
que fuera, pese a todo, también en la Nacional varios profesores me
cogieron simpatía y acabé sacando el título jovencísimo.
¿Exjugadores de prestigio? Luís
Suárez, Ufarte, Llompart, Rafael Franco, Larrauri, Rodri (portero
del Atleti), Cervera, Manolete, Pedrito, Prieto, Tartilán,
Vilachá…todos ellos fueron mis compañeros y rivales en aquellos
cursos. Suspendí en 1979, pero aprobé en 1980, con el número dos
de mi promoción. Enseguida entrené en Benavente -donde estaba
trabajando con el Banco Pastor-, en Tercera. Empecé ayudando a
Endériz y al año siguiente quedé yo. Bien, nunca alardeé de ser
tan precoz, no soy de darme mucho autobombo. Luís
Rodríguez Vaz siempre me dice que no supe aprovechar mi potencial,
que tenía que haber sido más “echado para adelante”… pero ya
dije que Luís
me tiene un cariño especial.
CRÓNICAS
DE ARTEIXO: Adestras en
Terceira División e en Preferente e logo dirixes a equipos de
Primeira e Segunda División femininos. Aquel foi o momento no que o
fútbol das féminas empeza a ter certa consideración. Como viviches
aquela etapa?
JUAN
R. SALVADORES: En
Canarias es verdad que tengo una cierta familla… sobre todo en el
ámbito del fútbol femenino, porque con el equipo de la pequeña
isla en la que vivo desde 1985 (La Palma) siempre hemos estado en
puestos muy altos, tanto en Primera como en Segunda, cuando se
reestructuraron las categorías. Mira, uno no queda arriba sin buenas
jugadoras en este caso… Yo no lo he hecho mal, seguramente, como
tampoco en Preferente con chicos, pero si no hubiera tenido buenas
chicas y buenos chavales, el éxito no habría sido tal. Los
principios femeninos fueron muy duros, en sitios pequeños casi
tenías que fichar a cualquiera que supiera dar una patada y ceñirse
unas botas… hubo que trabajar mucho. Pero me gusta entrenar chicas.
Siempre digo que, tácticamente, no tienen un ápice que envidiar a
los chicos. Y técnicamente, salvando gestos violentos como el
cabeceo o el remate de larga distancia a puerta, tampoco. Y se dejan
aconsejar con mucha mejor actitud. Me gusta entrenar chicas. Hemos
dado un salto adelante brutal. Hace cinco o seis años, todavía ver
un partido femenino de Segunda era sólo para amigos y familiares,
siendo sincero…
 |
| Juan R. Salvadorres en 2014 co C.D.Tarsa, equipo feminino canario de 2ª División |
CRÓNICAS
DE ARTEIXO: E traballas en
Estados Unidos en varias
etapas diferentes. Alí o fútbol feminino ten máis peso que o
masculino. Fálanos da túa experiencia americana.
JUAN
R. SALVADORES:
Cuatro
etapas. Tres en Louisiana y una en Oklahoma. El último año en EEUU
fue infértil en el tema futbolístico. Como docente, bien, pero en
fútbol el nivel de Oklahoma es paupérrimo y es una sociedad muy
cerrada, conservadora, poco amistosa. Ignoro el motivo, pero todas
las puertas las encontré cerradas, pese a que las referencias que
traía de Louisiana (las otras temporadas) eran excelentes y reúno
las máximas titulaciones europeas y estadounidenses… O quizá,
precisamente, por miedo a la competencia es por lo que en Oklahoma
todo fueron “largas”. Los estadounidenses son inmensamente
celosos en todo lo que les pueda perjudicar profesionalmente. Si
hubiera tiempo y lugar, explicaría las zancadillas de todo tipo que
vi, tanto como protagonista como de espectador…increíble. Pero,
repito, otros años en Louisiana fueron excelentes, sensacionales. Se
me acogió con gran hospitalidad y se me respetaba muchísimo. Pude,
perfectamente, haberme quedado en EEUU y vivir mejor que bien del
fútbol (soccer dicen allí). Pero bueno, en la vida pesan muchas
cosas: amigos, familia, intereses…no sólo el trabajo. Y me volví
a España. Nunca sabré si hice bien o mal. Hay que tomar decisiones
y apechugar con ellas, es todo.
En
cuanto al fútbol femenino, siempre explico que el “boom” yankee
se debe a tema económico, como casi todo en la vida. Allí la
igualdad sexual es sagrada, y los colegios y universidades han de
invertir el mismo dinero en deporte femenino y masculino. Sucede que
los chicos, con el Rugby (Fútbol Americano más bien) ya acaparan
muchas subvenciones, y había que buscar un deporte multitudinario en
cuanto a practicantes que nivelara los presupuestos… Las plantillas
de Fútbol Americano son de treinta jugadores y no pocos
entrenadores… sólo el que ellos llaman Soccer se podía medir, y
así dieron paso al Fútbol femenino. Ello, además, trajo como
consecuencia que las familias vieran que, si sus hijas adolescentes
eran buenas en nuestro deporte, por ahí podrían conseguir becas
universitarias. Las universidades -incluso las públicas- son
carísimas en EEUU, y una beca por deportista te levanta la paletilla
que no veas… y ya todo viene rodado: todos los padres de niñas
mínimamente buenas creen que les van a ahorrar millonadas con el
soccer, y eso explica el éxito de nuestro fútbol entre las niñas y
jóvenes yankees. Pero, como se puede uno imaginar, eso trae
tensiones y presiones que hacen que, rascando un poco, veas el barro
que hay bajo la capa dorada. Quizá algún día te lo cuente.
 |
| Juan R. Salvadores nun adestramento en Burbank Park, Baton Rouge, Estados Unidos |
CRÓNICAS
DE ARTEIXO: Vemos que
realizaches varias publicacións sobre aspectos técnicos e tácticos
do fútbol e que tes, e tiveches, contacto con varios dos
adestradores máis prestixiosos do panaroma actual. ¿ Algún referente?
JUAN
R. SALVADORES: Uno aprende de
todos. Siempre me ha gustado escribir y aún más leer. Y con eso y
la práctica vas acumulando experiencias y fundamentos que pueden ser
útiles a los demás, aparte de satisfacer el ego de todos los que
damos líneas a publicar… Como he leído mucho, he ido a muchos
cursos, he organizado seminarios y campamentos, y he escrito
bastante, eso te va acercando a muchísima gente importante. Algunos
son conocidos, otros no tanto. Date cuenta de que el que es muy
conocido y está muy activo en primera línea raramente se presta a
escribir, a enseñar. Muchas veces son colegas de segunda o de
tercera o de tercerísima línea los que más te alumbran, aunque no
es siempre así. Muchos me
han tratado bien,
honrándome incluso con su amistad. Franganillo, Gonzalo Arkonada,
Manolo Los Arcos, Menotti, Arsenio, Pombo, Fernando Vázquez, Jesús
Cuadrado, Juanjo Vila, Mikel Etxarri, Jorge D,Alessandro, Lillo,
Oltra, Chema Sanz, Capa… con ellos tengo relación de verdadero
aprecio. Con Guardiola y con Aito García Reneses (un gran maestro
del Baloncesto y del deporte en general) he hablado más de una vez.
El mundo del deporte te da muchísimos contactos. De todos se
aprende, y mucho, si tienes las orejas y las neuronas abiertas. No
siempre estás de acuerdo con todo, lógicamente, pero todos, sin
excepción, enseñan. Pero sí puedo decir que el fútbol de
repliegue, seriedad defensiva y contraataque rápido es el que más
me llena. Cuando tengo jugadores de mucha presencia ofensiva -alguna
vez me ha sucedido- y porteros que saben jugar adelantados no dudo en
plantear con más ocupación del campo rival, pero, ¡¡¡ ojo ¡!!
para hacer eso tus jugadores han de ser muy buenos. Si no lo son, te
quedarás a medio camino, ni atacas ni defiendes bien, y eso es,
simplemente, un completo desastre, un equipo sin identidad, que es lo
peor que te puede suceder.
CRÓNICAS
DE ARTEIXO: Un
dos adestradores cos que mantiveches contacto foi co noso prezado
Arsenio Iglesias. Algunha anécdota con el?
JUAN
R. SALVADORES: Hombre, Arsenio
se llevaba muy bien con mis tíos arteixanos (ya no me queda ni uno
vivo, tampoco mi padre), y yo trato con él y con su familia desde
mis días de niño en A Baiuca, a dos pasos de su casa familiar. Ya
he contado que su hijo Arsenito y yo éramos sus “cronometradores
oficiales” durante sus vacaciones en Arteixo…
es el primer recuerdo que tengo de él, pero seguramente que ya había
sido testigo de sus tertulias con mi padre, mis tíos y don Cándido
(el canónigo) en los bancos de la acera de mi casa, sitio clásico
de reunión. Luego, cada vez que ha jugado en Canarias, he ido a
verle. Es que además Juan Ángel Barros es compañero de aventuras
en Monelos, y Franganillo fue jugador mío en su juventud de
Benavente (Zamora). Luego, ir a pasar horas a la concentración del
Deportivo era para mí una cita ineludible cada año. Y cuando estoy
en Coruña, por supuesto, paso a visitarle. Arsenio es un amigo de la
familia, ni más ni menos.
CRÓNICAS
DE ARTEIXO: Xa para rematar
¿como ves o fútbol na actualidade? ¿Deixou de ser un deporte para
convertirse nun negocio no
que prima máis a economía?
JUAN
R. SALVADORES: Mira, para los
latinos la palabra “negocio” tiene connotaciones negativas, y no
debería ser así. Soy, personalmente, bastante “rojo”, luego mi
concepto del Capitalismo no es positivo, pero ya que vivimos en él,
tenemos que entender que si no hay “negocio” es que la cosa no
funciona… Por tanto, y ya puestos en ese contexto, me parece bien
que haya ganancias, que haya negocio. La cuestión es que sean
lícitas, que el negocio sea limpio. Y ahí ya… Lo que sí me
parece realmente negativo, sin paliativos, es el caer en la
farándula, en la falta de naturalidad, en el divismo, en la
payasada, en la falta de profesionalidad, en el “comemierdismo”,
que diría coloquialmente un cubano. Eso no lo soporto.
LORIS BENITO, O PRIMEIRO ARTEIXÁN QUE DISPUTOU A CHAMPIONS LEAGUE
LORIS BENITO, O PRIMEIRO ARTEIXÁN QUE DISPUTOU A CHAMPIONS LEAGUE
Aínda
que no seu momento Arsenio Iglesias chegara a disputar dous partidos
da antiga Copa de Europa co Sevilla, o primeiro deles
xogado o 26 de setembro de 1957 en Lisboa contra o Benfica, o 9 de
decembro de 2014 é unha data que quedará gravada con letras de ouro
nos anais da historia deportiva de Arteixo pois, ese día, Loris
Benito Souto convertíase no primeiro futbolista do municipio
arteixán que disputou o modelo actual da Champions League.
 |
| Loris Benito co Young Boys de Berna |
Nado
o 7 de xaneiro de 1992 en Aarau, a capital do cantón suizo de
Argovia, Loris é fillo do asturiano Enrique Javier Benito e de Mari
Luz Souto, unha veciña da parroquia de Pastoriza que, ao igual que
xa fixeran décadas antes seus pais Jesús e Claudina, emigrou a
Suíza a mediados dos anos 80. Malia a que xa leva boa parte da súa
vida residindo no país centroeuropeo, Mari Luz non hai día que non
lle acorde o seu lugar de nacemento e as amizades da súa infancia.
Sempre que o seu traballo llo permite, viaxa á súa querida patria
chica co seu fillo Loris, quen espiritualmente estará unido de por
vida a terra de súa nai xa que se bautizou no Santuario de Pastoriza
en xuño de 1992.
O
noso protagonista empezou a súa carreira deportiva
no club da súa
cidade natal, o F.C. Aarau, equipo no que
tivo de segundo adestrador, cando formaba parte do conxunto
sub-13, a Gerardo Seoane, un carballés que
xogara no Fabril na época dourada do Deportivo. Casualidade fermosa,
abofé!
 |
| Loris en Pastoriza, no Nadal de 2011, cos seus avós Jesús e Claudina |
Loris
vai pasando por todas as categorías do F.C. Aarau ata que, con 17
anos, durante a tempada 2009/10, debuta co
primeiro equipo na
Super League de Suíza
nun momento no que seu tío Iván era o porteiro do club. Outra
casualidade fermosa. O
futbolista de Pastoriza xogaría nesa campaña seis partidos máis co
histórico Aarau,
un
equipo que fora
campión da
liga
helvética
na
tempada 1992/93, que participara durante cinco anos consecutivos,
entre 1993 e 1997, nas competicións
europeas e
que, ao remate desta campaña 09/10,
descendía
á Segunda División.
Co
Aarou na
categoría de prata do fútbol helvético,
Loris Benito
continúa a súa progresión e
xoga 39 partidos en 18 meses antes de fichar no F.C. Zurich no
inverno de 2012. Lateral esquerdo rápido, de gran calidade técnica
e de enorme talento,
as súas boas actuacións no seu novo equipo levaríano a ser
internacional coa selección Sub-19 e Sub-21 de Suíza en nove
ocasións anotando un gol. O
seu bo papel
no Zurich non
pasou inadvertido para un dos históricos do fútbol europeo, o
Benfica portugués,
club
co que asina
en xullo de 2014.
 |
| Loris na súa etapa no Benfica |
En
Portugal, unha
lesión frea
a súa evolución e
impídelle ter o protagonismo do que gozara no F.C.
Zurich.
Só
é títular en catro partidos co
conxunto lisboeta
mais,
con
todo,
obtén os seus primeiros trofeos gañando a Supercopa e o título de
liga da tempada 2014/15, campaña
na que xoga o seu primeiro partido na Champions League. O
debut no máximo
torneo continental, o
primeiro que disputou un arteixán na Champions,
produciuse
o 9
de decembro de 2014 no
estadio Da Luz de Lisboa,
no enfrontamento
da
sexta xornada da fase de grupos xogado
entre o Benfica e o Bayern Leverkusen, choque
que rematou 0-0 e
que correspondía
ao grupo C que os
dous contendentes
compartían co Mónaco e Zenit de
San Petersburgo. Non
deixa de ser curioso que Loris debutara na Champions League no mesmo
estadio que o fixera Arsenio Iglesias na antiga Copa de Europa medio século antes!
Despois
da experiencia no Benfica, no verán do 2015 Loris Benito
regresa
a Suíza
e
ficha no Young Boys de Berna, un dos clubs máis
grandes do
país. O
noso protagonista, unha
vez máis con
moi mala sorte coas lesións, xoga dez partidos do campionato
ligueiro na tempada 15/16 e sete na seguinte na que o seu equipo é
subcampión en ambas. A
campaña 18/19 sería un verdadeiro conto de fadas para
o Young Boys xa que despois
de 32 anos sen conseguilo, o club,
dirixido naquela
altura
polo técnico austríaco Adi Hütter, gañaba o campionato ligueiro
con grande protagonismo do lateral esquerdo de Pastoriza.
O
equipo de Berna volve a gañar a SuperLiga na tempada seguinte, a
18/19, desta volta dirixido polo carballés Gerardo Seoane. Loris
Benito,
titular induscutible con Seoane,
o que fora o seu segundo adestrador no sub-13 do F.C.
Aarau, realiza
unha campaña extraordinaria xogando 31 partidos do campionato e os
seis que o Young Boys disputou na fase de grupos
-grupo H-
da Champions League contra a Juventus, o Manchester United e o
Valencia, uns partidos que foron moi seguidos en Arteixo,
especialmente en Pastoriza na casa de súa avoa Claudina.
 |
| Loris Benito coa selección de Suíza |
Ademais,
nesa campaña de ensoño, Loris debutaría coa selección de Suíza o
14 de novembro de 2018 nun partido amigable contra Qatar
que os helvéticos gañaron por
1-0. Catro días máis tarde o noso
protagonista
debutaba en partido oficial, na Liga das Nacións, participando no
histórico 5-2 de Suíza á Bélxica dos Curtois, Hazard, De
Bruyne e compañía.
Loris tamén defendería as cores do seu país de nacemento no
Suíza-Dinamarca que se disputou o 26 de marzo de 2019, partido da
fase de clasificación para a Eurocopa que rematou 3-3.
Tras
catro tempadas inesquecibles,
o futbolista suizo-arteixán da
o salto a liga francesa e asina contrato por tres anos co Girondins
de Bordeaux. Na
primeira delas, a 2019/20,
é
peza básica nos esquemas do
adestrador portugués Paulo Sousa, disputando
23 partidos de liga ata
a suspensión do campionato por mor COVID-19. Nesa
tempada
2019/20, Loris tamén
xogou
dous partidos da fase de clasificación para a Eurocopa con
Suíza.
 | |
| Loris Benito coa camiseta do Girondins |
PEDRO
MOSQUERA, O HERDEIRO DE ARSENIO IGLESIAS
Abofé
que é ben
curioso o paralelismo
que gardan as
traxectorias deportivas de
Arsenio Iglesias e de Pedro Mosquera, dúas
das
principais figuras deportivas
do
Arteixo de antano
e de hogano. Ben
é sabido
que o
da Baiuca debutou coma
futbolista profesional do
R.C. Deportivo na tempada
1951/52, nunha época na que
un bisavó
de Pedro, Francisco Mosquera Calvete, era
o
alcalde do municipio arteixán. Andando
no tempo, despois de
defender tamén as camisetas
do Sevilla, do
Granada e do
Oviedo, Iglesias adestraría
a media
ducia de equipos e ao seu
querido Deportivo antes
de poñer fin á súa
carreira deportiva
na campaña 1995/96, que foi
cando ocupou o banco
do Real Madrid. Quince
anos máis tarde o destino
encargaríase de que Mosquera, nado
na Coruña o 21 de abril de 1988,
iniciara a súa carreira
profesional á inversa da
realizada polo Raposo xa
que primeiro debuta cos
merengues na máxima
categoría do fútbol español
e posteriormente formaría
parte do plantel
do Deportivo, unha
fichaxe que daría pé a que Pedro se convertera no herdeiro de
Arsenio Iglesias ao ser
o segundo arteixán que xogou
co cadro herculino
na
Primeira División.
 |
| Mosquera co Real Madrid |
Cando
se lle pregunta que representa Arteixo na súa vida, non dubida en
dicir: “Para
min é o mellor. Pasei moito tempo nese lugar. Agás cando ía ao
cole
entre semana, case sempre estaba por alí. Considéroa a miña vila e
alí teño os meus amigos”. Fillo
da coruñesa María Luisa Parada Suárez e do arteixán Francisco
Mosquera González, Pedro medrou
xunto a seus irmáns
Fernando e María dacabalo
entre A
Coruña e a casa dos seus avós de Morás, lugar no que escoitarían
un feixe de anécdotas sobre
a gasolineira que instalara
nos anos sesenta en
Vilarrodís o
seu avó Fernando, e tamén
ducias de contos sobre
Francisco Mosquera Calvete e
Aurelio Gonzalez Canedo, bisavós
por parte paterna que
foran alcaldes de
Arteixo en varias ocasións (1).
Mosquera
era un deses pícaros que vivían para o fútbol… “lembro que
nas fins de semana, cando estaba na casa de Morás, despois de
xantar, coa comida case na gorxa, xa estaba insistíndolle a meu pai
para ir xogar. Tivo moita paciencia comigo”. En Morás o noso
protagonista tamén descubriu a afección pola hípica. “Nese
deporte aprendín moito. Debes coñecer o cabalo e ter disciplina á
hora de coidalo e manexalo. Aos traballadores da instalación hípica
de Morás lémbroos con moito agarimo. Ás veces paso por alí a
saudalos. Son moi boa xente”.
Os irmáns
Mosquera Parada tamén pasarían moitos veráns da súa infancia na
casa que a familia ten en
Valcovo, lugar no que Pedro comezou
a sentir verdadeira paixón por
outro deporte: o surf.
“Dende os catro anos xa
facía bodyboard
canda a miña cuadrilla, que era duns dez rapaces. Máis adiante
paseime ao surf. A verdade é que durante o verán estabamos moitas
horas horas metidos na auga”.
O rapaz
arteixán comeza a destacar no Santa María do Mar, club no que
ingresara con seis anos. Naquela hora compaxinaba o fútbol con outro
deporte que lle apaixoa: o
hóckey
sobre patíns.
“O
meu irmán xogaba a este deporte no colexio Santa María do Mar.
Comecei a practicar a patinaxe cuns patíns vellos, mordidos pola
miña cadela e nos que case non se movían as rodas. Dábaseme ben o
hóckey. Quedamos terceiros nun campionato de España infantil”.
Curiosamente,
nesa etapa da súa vida co deporte do stick, Pedro comparte vestiario
con Pablo Cancela quen,
andando no tempo, chegaría a debutar no Liceo e coa selección
española. Pablo é fillo do exporteiro do Dominicos Antonio Cancela e
neto por parte materna do exfutbolista uruguaio Dagoberto Moll.
E
así foi a vida de Pedro Mosquera durante a infancia: fútbol,
hípica, hóckey, surf...e máis fútbol! Aos
nove
anos
o
noso protagonista
pasa
ao
Galicia Gaiteira, un
equipo que gozaba
dunha
estructura
máis
sólida e
no que tivo a fortuna de aprender baixo as ordes de Arsenio Iglesias
cando o Raposo xa estaba retirado do fútbol de primeiro nivel.
“Arsenio é unha icona para o deportivismo. Foi moi amigo de meus
avós e compartín moitos momentos con el. De pequeno
adestroume nas escolas deportivas do Galicia Gaiteira. Arsenio é un
fenómeno”.
 |
| Pedro Mosquera e Arsenio Iglesias (Foto cedida por Pedro Mosquera) |
Pedro entra a formar parte pouco
despois das categorías inferiores do R.C.
Deportivo da Coruña, conxunto co que xoga no coñecido torneo alevín
de Brunete e, posteriormente, nun
torneo internacional nas Canarias, onde realizou unha actuación moi
boa e foi incluído no sete ideal da competición. Os
dous torneos puxérono no escaparate, espertando o interese de varios dos grandes equipos europeos,
caso do Milan,
Arsenal, F.C.
Barcelona e
Real Madrid, que
foi o club no que acabou fichando.
“A miña
nai dáballe moitísima
pena que me marchara a Madrid con tan só 12 anos,
ademais
eu
era o
protexido
da
familia
e
non
quería deixarme
ir. Mais
meu pai e meus irmáns sí
que estaban ilusionados porque lles
gustaba moito
o fútbol,
así que ao
final apoiáronme
todos para irme a Madrid… iso
si,
sempre coa condición de que continuara
estudando e
de
que se
non
aprobaba todo, por moi
bien que me fora
no
fútbol, tiña
que volver a Coruña. Sempre me mantiveron cos pés na terra. Nunca me meteron paxariños na cabeza”.
Tras
sobrevivir
a todas as cribas do
Real Madrid
desde que chegara
ao infantil
con
12 anos anos, o primeiro éxito coa camiseta branca víveo na tempada 2005/06, cando
gañou a Copa de Campións de Liga Xuvenil co equipo madridista.
Mediapunta
de gran técnica, con moi
boa
perna
esquerda
e
gran disparo, un
ano
máis
tarde Míchel
dálle a alternativa co Real
Madrid B,
naquela hora equipo da Segunda División, nun partido que o filial
madridista perde 4-0 en Valladolid. Habitual naquela altura da
selección española
sub-19, como tamén o fora anteriormente da sub-16
e
sub-17, o
arteixán xogaría
tres partidos máis na división de prata durante aquel curso co
filial
merengue,
que finalmente acabaría
descendendo a Segunda B. Mosquera permacería tres campañas máis no
Real
Madrid B, do
que chegaría a ser o capitán.
 |
| Debut de Mosquera en Primeira División(marca.com) |
Durante
a tempada 2009/10 o técnico do primeiro equipo, Manuel Pellegrini,
convócao en varias ocasións, tanto en partidos de Primeira División
como da Champions League. Nunha destas convocatorias estivera a
piques de debutar en Primeira en Riazor contra o Deportivo. “Lembro
que non debutei co Real Madrid xogando en Riazor por pouco. Estaba na
banda á espera de poder entrar no campo, mais o árbitro asubiou o
remate do encontro. Naquel partido estaban moitos amigos meus e a
miña familia nas bancadas”. Tamén, unha convocatoria para a
Champions co Madrid impediulle ir coa selección española sub-21.
Finalmente, o 25 de marzo de 2010 chegaríalle o seu bautismo oficial
co conxunto branco, nun partido de Liga ante o Xetafe no que tivo
unha presencia testimonial, reemplazando a Xabi Alonso no último
minuto.
Nunha
época na que compaxina o fútbol cos seus estudos de Dereito na
Universidade Complutense, carreira que finalizaría na Universidade
Camilo José Cela de Madrid, en xullo de 2010 foi traspasado ao
Xetafe, co que asina por catro tempadas reservándose o Real Madrid
unha opción de recompra. No club azulón volve a coincidir con
Míchel como adestrador. Participa en catorce partidos en Primeira na
campaña 10/11 e na seguinte, ante a falla de oportunidades no
Xetafe, regresa no mercado invernal en calidade de cedido ao Real
Madrid B ata final do curso da man do Alberto Toril, adestrador que
sería quen de facer ao seu equipo campión do grupo I da Segunda B.
Este título outorgáballes aos brancos o dereito a xogar a fase de ascenso de
campións, onde o filial madridista acadaría o ascenso á Segunda
División tras derrotar ao Cádiz por un
resultado global de 8-1, dous tantos obra de Mosquera.
As
súas boas actuacións no filial válenlle para seguir cedido outra
tempada co Madrid B, conxunto co que xoga 38 partidos en Segunda ao
longo da campaña 2012/13 e anota tres goles (2).
Pedro retorna ao Xetafe na tempada 2013/14, disputando 25
partidos en Primeira cos azulóns nos que realiza unha grande labor
no centro do campo coas tarefas organizativas.
En
xullo de 2014, co propósito de cubrir a máis que probable marcha de
Javi Mázquez, co tempo futbolista do Granada e do Cosmos de Nova
York, o Elxe asina contrato con Mosquera ata o 2017. O arteixán
faría alí unha moi boa campaña chegando incluso a ser o capitán
do equipo. En Elxe tamén marca o seu primeiro gol en Primeira División, tanto
anotado na terceira xornada en Vallecas no triunfo por 2-3 do seu
equipo diante do Rayo Vallecano. Mirando ao ceo, Pedro adicoulle ese
primeiro gol en Primeira a súa nai María Luisa, falecida o 7 de
maio de 2009, unha tráxica data que ao longo da súa carreira
levaría marcada con números romanos nas súa botas.
 |
| Mosquera co Deportivo (13 fotos/Mero Barral) |
A
causa do descenso administrativo do Elxe, o 26 de xullo do 2015
rescinde o seu contrato co equipo valenciano co que aínda lle
quedaban dúas tempadas máis. Esta circunstancia fai que o xogador
arteixán chegara libre ao Deportivo da Coruña co que asina ata o
2019. A primeira volta da campaña 2015/16 co cadro herculino é
inmaculada, se cadra a mellor da súa carreira deportiva. Naquel
momento o seu nome soaba para ir convocado coa selección española e
incluso rexeita un ofertón do Valencia, que veu a por el disposto a
pagar a cláusula de rescisión, cifrada en 4
millóns de euros. Porén, o centrocampista arteixán seguiría na Coruña ao serlle
mellorado o contrato. Ademais, ao final daquela campaña, o 20 de
mayo de 2016, Pedro xoga coa selección galega en Riazor un partido
amigable contra Venezuela que terminou con empate a un gol.
Mosquera
permanecería tres tempadas máis no conxunto deportivista: a 16/17 e
a 17/18 en Primeira División, e a 18/19 en Segunda. Posteriormente,
tras rescindir contrato co Deportivo, a Sociedade Deportiva Huesca
anunciaba en agosto de 2019 a súa incorporación por dúas campañas,
un equipo aragonés que viña de descender de Primeira e que, despois
dun ano e con grande protagonismo do futbolista de Arteixo, volvía a
estar entre os grandes ao remate da que pasará a historia como a
tempada do COVID-19.
FONTES:
Losada,
Óscar/ Maceiras, Xabier. Pedro Mosquera, Revista
O Dez, nº4. Verán 2017.
(1).- Francisco
seríao nos períodos
1936-1939; 1946-1953 e 1953-1955 e
Aurelio en dúas ocasións, a
primeira desde o 18 de marzo de 1953 ao 15 de outubro do mesmo ano e
a segunda, desde o 20
de outubro de 1955 ata o 12 de decembro de 1956.
(2).- Contra
o Guadalaxara na xornada 6, o seu primeiro gol en Segunda; Vilarreal
na xornada 22; e Hércules na 29.
CHACHO REY, O "RICARDO ZAMORA" DE OSEIRO
 |
| Chacho nos anos 50 |
Cando
o noso protagonista
era un cativiño
de pouco máis de
catro anos, queda orfo de nai e, naquela
altura, tamén perdería a
seu avó paterno Manuel Rey Suárez, home
de grandes inquedanzas intelectuais que o levarían a relacionarse
cos persoeiros máis célebres da época, pois sábese con certeza
que coñeceu e tratou a Manuel Murguía, Castelao, Basilio Álvarez,
Casares Quiroga ou, entre outros, a Wenceslao Fernández Flórez.
Jesús,
o pai de Chacho, non
tardeu en casar en segundas nupcias con María Campana, unha muller
que se encargou de criar
como unha verdadeira nai
a todos os fillos do seu home Jesús,
que mantiña a súa numerosa
prole traballando de sol a sol na panadería que abrira nos primeiros
anos do século XX seu pai
Manuel Rey Suárez,
persoeiro do que tedes cumprida información nesta bitácora (http://cronicasdearteixo.blogspot.com/2020/03/o-benfeitor-de-oseiro-manuel-rey-suarez.html)
Naqueles
duros anos da posguerra os
nenos
de Oseiro tiñan que ir a pé
todos os días
á escola de Pastoriza. Uns,
a maioría, ían á unitaria pública de don José Campos e
outros,
como no caso de Chacho e de seu irmán Lolo, ían á privada de don
Juan porque Jesús,
seu pai, non quería que os seus fillos aprenderan a ler e a escribir
nas escolas de Franco.
Por
aqueles tempos, ao igual que
en todos os puntos da nosa xeografía, dúas pedras facendo de
portería, e algo que se parecera a unha pelota, daban
pé a que os rapaces de
Oseiro xogaran
ao fútbol despois de botar
unha man nos traballos
da
casa. Tal era o entusiasmo na parroquia polo chamado deporte rei que,
en 1948, un grupo de mozos do lugar: Lolo, o irmán de Chacho, que
sería o primeiro presidente; José Souto; Enrique Rey; Antonio
Seijas e o propio Chacho Rey,
deciden crear o Club Oseiro.
Naqueles
primeiros partidos deste
novo equipo, xogados moitos
deles nas Cañeiras, preto do areal de Sabón, ou no
campo dos Larachos, que
estaba situado nas
proximidades do camiño que desde a Rúa da Fonte chega ao actual
CEIP de Galán, Chacho
empezaría a demostrar a súa
valía converténdose nun dos mellores porteiros da bisbarra.
Naquela altura, a parte do Oseiro, Rey tamén defendeu a portería doutros equipos de Arteixo tales como o Deportivo Igrexario de Loureda ou o Penouqueira en partidos e torneos que se organizaban polas festas.
Sendo un
mozo de 15 ou 16 anos foi probar polos xuvenís do R.C.Deportivo da
Coruña. Rodrigo García
Vizoso, o lendario gardameta
do Deportivo e do Real Madrid de antes da guerra, e Eduardo
González Valiño, Chacho,
outra das lendas deportivistas, organizaban partidos de cando en vez
na Coruña para descubrir novos mirlos brancos que poideran nutrir as
categorías inferiores do cadro deportivista. O Ricardo
Zamora de Oseiro pasaría as
probas
con creces e, de contado, entrou
a formar parte do equipo xuvenil do Deportivo.
Rematada
a súa etapa nas categorías inferiores deportivistas, xoga uns
partidos da Copa da Coruña de 1956 co Ciudad Jardín, equipo ao que
chegara da man de Manolo de Rita e que estaba moi vinculado ao
municipio de Arteixo pois, uns anos antes, tamén xogaran alí os
arteixáns Sé e Arsenio Iglesias.
Chacho
Rey xoga
a tempada 1956/57 no grupo I
da Terceira División, o
equivalente á Segunda División B actual, cedido polo Deportivo no
Brigantium. Compaxinar os
adestramentos semanais
en Betanzos
co traballo na panadería na que se gañaba a vida con seu pai non
era doado. Mais
non quedaba outra, o
porteiro de Oseiro
quería labrarse un futuro na elite do fútbol e había que
sacrificarse. Malia o seu destacado papel defendendo a porta do once
betanceiro, o Brigantium descendería á Serie A Rexional, quedando
só por enriba do Ribadeo e do Marín.
Chegan
os tempos de facer o extinguido servizo militar. A Chacho tócalle de
destino Ceuta, cidade na que se enrola nas filas do Hércules, naquel
tempo equipo do
grupo XII da Terceira
División. Neste cadro, que
non tardaría en fusionarse co C.
Imperio Riffien, o noso
protagonista xoga a tempada
1957/58.
Rematada
a mili e de volta na súa terra, ao mesmo tempo que traballa con seu
pai na panadería familiar, na campaña 1958/59
defende a meta do Ordes que, naquel momento, era un club asociado ao
Deportivo. O once ordense, cos
deportivistas Salorio e Casteleiro cedidos nas súas filas,
realizaría unha das mellores campañas da súa historia quedando
quinto do grupo I da Terceira División grazas,
en gran medida, ao magnífico
traballo de Chacho entre os
tres paus durante toda a
tempada. Moitos anos
despois, xa na súa xubilación, recordaba con cariño o seu paso por
este equipo:
-
Tratáronme
de marabilla. Foi o único equipo no que cobrei.
Pagábanme 600
pesetas ao mes e merendaba gratis en Casa Juanito!
O
bo papel do porteiro
arteixán no Ordes daría
paso á súa fichaxe no Fabril, outro dos equipos asociados ao
Deportivo naquel momento.
Chacho disputaría as
campañas 59/60 e 60/61 co
cadro fabrilista na Terceira
División compartindo
vestiario co tamén arteixán
José María Mancebo e, entre outros, con
Tino, o lendario ex
futbolista do Deportivo que,
xunto a Rafael
Franco, Dagoberto Moll,
Corcuera e
Oswaldo, integrara a
dianteira bautizada como
“Orquesta Canaro” nun
momento no que o cadro coruñes quedara subcampión de Primeira
División na tempada 1949/50. Tino colgaría
as botas ao remate da
tempada 1960/61 e, posteriormente,
abriu unha tenda de ultramarinos no barrio dos Mallos da Coruña.
 |
Formación
do Fabril da tempada 1960/61. Arriba, de esquerda a dereita: Chacho
Rey, Nené, Tino, Chás, Tablilla e Adolfo. Abaixo, tamén de
esquerda a dereita: Blanco, Pan, Mantido, Lodeiro e Pepiño (Xan
Fraga)
|
Curiosamente,
aquela campaña 60/61 tamén sería a última de Chacho Rey como
futbolista do Fabril. Vendo
aque se estaba cumprindo a premonición de
Otero, o verdadeiro Parrochas,
que un día lle dixera nun adestramento…
“machiño, se mediras
10 cms máis asegúroche que triunfarías no fútbol”,
Chacho
matinaba naquela altura a posibilidade de retirarse
dos terreos de xogo
para dedicarse única
e exclusivamente á panadería.
Mais
un día, como se dunha longametraxe do Oeste americano se tratara,
entraron pola porta do negocio familiar os
irmáns Dalton, que eran dúas das persoas que levaban o Orzán nos
anos 60:
-A
ver oh, ficha con nós. Necesitamos un porteiro!
 |
| Chacho co seu fillo Santi e coa súa muller Victoria en "La Nueva" |
E
ala vai Chacho, que ante a insistencia dos Dalton e a petición de
Alfonso Rico, adestrador por aqueles días deste club do fútbol
modesto da Coruña, debuta co Orzán na tempada 1961/62. Como o
fútbol non daba de comer, ao casar con Victoria Pérez foron para a
carretera nova, en Vilarrodís, onde en 1965 abriron a “Panadería
La Nueva”, lugar no que traballou ata a súa xubilación mantendo
vivos os seus recordos do seu paso polo mundo do fútbol e, tamén,
mantendo viva a tradición da rosca de Oseiro.
Chacho
Rey aínda lembra con emoción os tempos
nos que, sendo moi cativo lle
axudaba a seu avó Manuel a facer o ramo
de
madeira:
“Colocábase unha rosca diante e outra detrás e, por iso, parecían que eran dobres. As roscas adornábanse con froitas e, dous días despois do San Brais, cortábanse en tantos anacos como casas había na parroquia e metíanse nun saco. Logo, Ramón de Xelo, que era o sacristán naqueles tempos, era o encargado de repartilos polas casas”.
Chacho en Riazor co seu neto Alex
O
protagonista das Crónicas de Arteixo de hoxe,
afirma que as primeiras roscas fíxoas seu
avó Manuel Rey Suárez na panadería de Oseiro e, posteriormente,
continuaría coa tradición seu pai, Jesús Rey Riveiro. Co tempo, a
encargada da elaboración das roscas, sería súa irmá Dolores Rey
Sande xunto coa súa filla María Luísa, unha Dolores que,
curiosamente, é unha das protagonistas do libro “Contos da Coruña”
da autoría do polifacético Xurxo Souto, onde Dolores, falecida xa
hai uns anos, nos conta o seguinte:
“Agora á xente non lle acorda, pero nos tempos de antes cada veciño tiña que poñer un monllo, para a rosca. Un monllo é unha atadura de trigo segado. Despois mallábase na eira do pazo, a carón da igrexa, nunha gran lousa”.
Ao
pechar a panadería Rey, a panadería de Oseiro no que tantos anos
levaban elaborando as roscas a señora Dolores e a súa filla María
Luísa, Chacho Rey sería a persoa encargada de seguir mantendo a
tradición ao elaborar ata a súa xubilación as roscas na súa
panadería “La Nueva” de Vilarrodís, panadería hoxe denominada
“O Forno da Vella”.
Ningún comentario:
Publicar un comentario