JOSÉ FIGUEIRAS: DE CHOFER DA CUTCSA A CAMIONEIRO DA SCHWEPPES

      Xa temos falado nestas Crónicas de Arteixo da importancia da emigración da nosa bisbarra no Uruguai, onde en 1937 un grupo de bergantiñáns fundaran unha das empresas sudamericanas máis importantes, a chamada Cooperativa Uruguaia de Transportes Colectivos S.A. (CUTCSA), da que foran os seus principais impulsores os emigrantes de Vilaño (Laracha) José e Gerardo Añón Canedo, Rogelio Sande, tamén da Laracha, e José Lago, de Ramil (Sísamo, Carballo), unha cooperativa que na actualidade conta cunha frota de máis de 1.000 autobuses que transportan unhas 600.000 persoas diarias que proporcionan uns 5.000 postos de traballo. Segundo o escritor carballés Xan Fraga, foi tanta a xente da comarca de Bergantiños e doutros puntos de Galiza que traballaron e traballan nela que a moitos emigrantes cando lles preguntaban a que país ían, contestaban que a CUTCSA!

José  e a súa muller Alicia diante do seu autobús da CUTCA  

 

 

   

 Un daqueles bergantiñáns que traballou varios anos nesta cooperativa foi José Figueiras España, que abandonara o seu Buxán natal (parroquia de Seavia, Coristanco) en 1957 para embarcarse a Montevideo no “Monte Udala”, un buque que transportaba madeira e no que viaxaban ducias de galegos e galegas que fixeran a maleta da emigración na procura dunha mellor vida. José tiña naquel intre 17 anos e un feixe de soños...mais o camiño para levalos a cabo non sería doado. Abofé que non! 

         Nada máis chegar á capital charrúa, o noso protagonista empezaría a traballar nun bar no que tería a pouca fortuna de dar cun dono sen escrúpulos...e iso que era parente de su pai, un verdadeiro explotador de emigrantes ao que Pepe soportaría durante un ano. Trala mala experiencia no mundo da hostalería, grazas á axuda duns veciños de Coristanco que levaban anos residindo en Montevideo, atoparía un traballo como aprendiz nunha panadería-confitería, un lugar no que o mozo bergantiñán aprendería o oficio e grazas ao cal aforraría os seus primeiros pesos, algúns deles investidos en sacar o carnet de conducir co que acabaría encamiñando a súa futuravida profesional.

José  no Parque Rodó de Montevideo

   

 É aquí, nesta etapa de panadeiro-confiteiro, na que entraría a formar parte do ornanigrama do Racing Club de Montevideo, entidade que presidía José Silvio Pozzo e na que xa levaba algún tempo o seu curmán Carlos España Castro formando parte da directiva. Ao Racing, que actualmente disputa a Primeira División uruguaia, empezaríaselle a chamar naqueles últimos anos 50 La Escuelita grazas a notoriedade do bo traballo que desempeñaban coa canteira o seu equipo directivo, entre eles, o do noso prezado José Figueiras, un José que no ano 1963 iniciaría unha nova etapa traballando como revisor dos autobuses da CUTCSA, a empresa que naquel intre presidía o larachés e presidente do Nacional de Montevideo, José Añón.

     Aqueles primeiros 60 son anos de pouco durmir e moito traballo para o noso veciño, tempos nos que aparte do seu emprego como revisor, facía uns pesiños afiando coitelos, conducindo un taxi e outras actividades que non tiñan outro obxectivo que o de aforrar e xuntar a suma suficiente para poder comprar a cuarta parte do bus n.º 315 da liña 146 da CUTCSA, soño que acabaría cumprindo con creces xa que posteriormente tamén compraría a quinta parte doutro autobús da cooperativa. Ao fin, despois de tanto sacrificio, a vida empezáballe a sorrir. Nese bus nº 315 que, como propietario da súa cuarta parte, conducía cada día polas rúas de Montevideo, José coñecería en 1968 ao amor da súa vida, Alicia Icasuriaga, unha pasaxeira uruguaia de sangue vasca que traballaba na embaixada de Arxentina en Uruguai. Non tardarían en casar. Faríano en xuño do ano seguinte, despois de que o emigrante de Coristanco vendera a súa parte do autobús 315 para montar, xunto con dous socios máis que tamén traballaran na CUTCSA (un era uruguaio e o outro de Ourense), a panadería “Ituzaingó”, que estaba no barrio de Maroñas, moi preto do Hipódromo Nacional.

     Os recén casados farían o viaxe de noivos en 1970 á terra de Pepe, terra na que botarían tres meses antes de marchar de novo a Montevideo onde, en febreiro do 72, nacía Charo a primeira filla do matrimonio, unha cativa que co tempo convertiríase na concelleira de TeGa que hoxe tod@s coñecedes. Naquela altura as cousas en Uruguai estábanse poñendo moi feas por mor da grande crise económica e dos problemas políticos que vivía o país, que acabarían derivando no golpe de Estado do 27 de xuño de 1973. 

  O Mariñeiro co seu camión da Schweppes

    

 No caos daquela incerteza Pepe e a súa dona decidiron vir para Europa onde, nada máis chegar, a piques estiveron de residir en Barcelona xa que Alicia tiña traballo no consulado arxentino da cidade condal. Mais José non estaba pola labor, quería estar cos seus, tiña morriña da súa terra, á que chegarían cando corrían os últimos meses de 1973, xusto cando o actor Sancho Gracia, que non tardaría moito en convertirse no popular Curro Jimenez, protagonizaba a serie que emitía TVE “Los camioneros”. Sancho dáballe vida na serie a Paco, un camioneiro que percorría no seu Pegaso as estradas infernais da España dos 70, rendíndolle homenaxe aos profesionais do volante daqueles días, entre eles o noso protagonista José Figueiras, que empezara a traballar en Caión conducindo un camión dos irmáns García Gómez, “os grilos”, co que repartía peixe polas prazas da Coruña e Vigo, de aí o alcume polo que moit@s o coñecemos: o Mariñeiro. Pepe e Alicia vivían naquel intre na vila caionesa, un lugar no que nacería Alicia, a súa segunda filla, e que abandonarían a raíz de que o antigo chófer da CUTCSA empezara a traballar como camioneiro da Schweppes en febreiro de 1975.

     É aí, nesa altura, cando a familia Figueiras Icasuriaga chega a Arteixo e alugan un piso no edificio do bar Salgado, que é onde virían ao mundo Álvaro e Cristina, os fillos máis novos do matrimonio. Pepe o Mariñeiro, que ao longo da súa vida tivo sempre a imperiosa necesidade de traballar voluntariamente en canto colectivo había (comisións de festas, asociacións, etc) non tardaría en integrarse na vida cotián do municipio e, deste xeito, rememorando a súa etapa no Racing Club de Montevideo, entraría a formar parte da xunta directiva do Penouqueira onde deixaría unha enorme pegada entre os rapaces que xogamos nas categorías inferiores deste equipo, uns cativos que nunca esqueceremos a amabilidade e cariño co que sempre nos tratou Pepe...nin tampouco cando entraba no campo de adestramento cunha caixa de Schweppes de laranxa en cada man!

Imaxe dos anos 80 do Penouqueira

    

O Mariñeiro, primeiro como empregado e a partir de 1986 como autónomo, faría miles de quilómetros conducindo por toda a península os camións desa fábrica de nome imposible de escribir mais que tod@s pronunciamos Sueps. Xa vos podedes imaxinar o feixe de anécdotas que lle aconteceron por esas estradas de Deus. Abofé que darían para un libro...mais se queredes saber algunha non tedes máis que ir polo Alto de Arteixo, o seu lugar de residencia dende 1986, que seguro volas ha de contar encantado mentres tomades un café con él no Bar “O que faltaba” pois agora, que disfruta da súa merecida xubilación, ten todo o tempo do mundo para contalas.