venres, 24 de novembro de 2017

O CASTRO DO CASTELO DE LAÑAS E A LENDA DOS PITOS DE OURO


Vista dende o castro de Lañas
      As lendas forman parte importante da riqueza cultural dos pobos, que teñen nelas un dos tesouros máis valiosos do seu pasado. No caso de Arteixo, a da galiña dos pitos de ouro probablemente sexa a máis coñecida do noso acervo literario popular transmitido oralmente durante séculos. En moitas aldeas onde hai un castro, sá ou croa, pódese oír, con pequenas variantes, esta lenda que é das máis correntes do país, mais nós ímola referir como aparece recollida no libro Lendas Galegas de Tradición Oral, da autoría de X.M. González Reboredo, editado por Galaxia en 1995:

    “Na croa (enténdase castro) de Lañas, hai unha morea de penedos entre os que mora dende hai moitísimos anos, tantos que ninguén recorda de que tempos vén, unha galiña que sae ás veces na madrugada coa súa rolada de pitos. Estes pitos son de ouro; pero endexamais ninguén puido pillar un, nin por máis esculcas que se teñen feito se logrou ver onde aniñaban.
Como pode imaxinarse, esta galiña dos pitos de ouro é un encanto. Poida que sexa a mesma doncela que antes de alborexar o sol nas mañás bretemosas da primavera sae a peitear os seus cabelos loiros cun peite de ouro.

Mais tampouco ninguén puido saber nunca onde se ela agachaba cando alguén tenta de se achegar a ela.

Pero outro encanto máis, se non é diferente forma do mesmo encanto, hai na croa de Lañas. O mouro, o xigante, que é o que garda os tesouros (que poida que sexa tamén o que ten encantada a doncela ou fada e mais a galiña dos pitos de ouro, se é que as dúas non son a mesma cousa).

A muller que me falou disto e me contou como ela vira o encanto díxome que, cando era nena -uns doce anos tería daquela-, andaban ela e mais a irmá máis nova no monte da Agra co gando. Era pola mañá, entre once e doce. Sentara a carón dun piñeiro e, de súpeto, viu aparecer pola banda do monte da croa (o castro de Lañas) un cabalo grande coma un hórreo. O cabalo era castaño claro, case dourado, moi lindo; e montado nel, un home, altísimo e rexo tamén. Ao ver aquilo, gañou medo, ergueuse e fuxiu. A outra nena tamén fuxiu atrás dela.
Castro de Lañas
Chegaron á casa e contoulle á nai como vira aquel home tan grande no seu cabalo.
-Ai, filla, que ese era o encanto. ¿Que fixeches?- demandoulle a nai.
-Gañei medo ao ver aquel cabalo e mais aquel home tan grandes, e fuxín.
-Pois perdiches unha grande riqueza e xa endexamais volverás ter outra ocasión coma ela; mais, por se che cadrar, vouche dicir o que debías ter feito: se tirase o pano da cabeza e collido por un dos bicos o estendese no aire por diante do home, ou por riba do cabalo, e dixese: "Dáme da túa riqueza e eu dareiche da miña pobreza", aquel cabalo viraba de ouro e todo era para ti...

Mais eu non sabía aquilo, e o encanto foise cara ao castro de Elviña. E non o vin máis na miña vida.”

      A lenda da galiña dos pitos de ouro tamén aparece na obra do escritor arteixán Antón Castro (Lañas, 1959), un autor que de cativo pasou moitas horas xogando cos seus amigos a indios e a vaqueiros "con pistolas de pau de loureiro" na croa do castro de Lañas, lugar sobre o que deixa numerosas pinceladas nas viaxes á súa infancia coas que nos deleita nas súas publicacións.  

     Deixando a un lado as lendas e a literatura, hai que decir que o castro de Castelo, tamén denominado do Galo, ao igual que o existente en Castelo na parroquia de Sorrizo (é de notar a coincidencia no nome), conta cunha estratéxica e óptima posición para controlar perfectamente o val de Barrañán desde o seu cume.

O castro de Castelo visto desde Anzobre
   Trátase dun asentamento situado a 215 metros sobre o nivel do mar que foi fortificado a través de dúas estruturas circulares concéntricas e que posúe uns 180 metros de diámetro cunha superfie que abarca aproximadamente 2,5 Ha. O recinto principal, duns 115 metros de diámetro de norte-sur e 90 metros no eixe leste-oeste, está situado estratéxicamente no alto do monte divisando todo o seu entorno. 
    No centro do castro destaca un enorme conglomerado granítico, que foi utilizado para a obtención dos materiais precisos para a construcción das dúas barreiras defensivas coas que conta. É de destacar que no antecastro aínda se conserva unha sepultura dolménica ou «mámoa», doadamente visible a grandes distancias.


 FONTES:

-GONZÁLEZ REBOREDO, X.M. Lendas Galegas de Tradición Oral.Galaxia, 1995. 
-PARDO, GUILLERMO. La mayoría de los castros del municipio se encuentran destruidos. La Voz de Galicia, 4 de decembro de 1981. 
-TROIANO, XOSÉ. patrimoniogalego.net 

Ningún comentario:

Publicar un comentario