 |
| O Reiro. O xacemento está na parte inferior da imaxe (www.turismo.gal) |
Unha
das pegadas máis afastadas no tempo da historia local de Arteixo
condúcenos ao período Epipaleolítico-Mesolítico (10.000-5.000
a.C.), época na que varios historiadores sitúan o campamento
costeiro do Reiro. Este xacemento, que se localizou sobre un depósito
asentado sobre unha duna fósil da zona máis protexida do areal,
sería descuberto a finais dos anos sesenta do século pasado, ao
pouco de instalarse alí a maquinaria que extrairía, durante certo
tempo, a area deste pequeno recuncho do litoral da parroquia de
Chamín.
Tal
barbaridade ecolóxica, que se realizaba de xeito habitual naquel
entón en moitas das praias da bisbarra, daría pé a que o mar
arrasara con boa parte da zona que contaba, antes das extraccións,
coa defensa natural das dunas formadas a través dos séculos pola
acción do vento. Este cambio da liña do areal do que estamos a
falar, favorecería a penetración das mareas ata lugares onde antes
da chegada da maquinaria rara vez o facían, modificando tanto a
extensión do xacemento como a secuencia dos estratos máis próximos.
 |
| Material lítico do Reiro (Ramil Soneira) |
Deste
xeito, ao mesmo tempo que as máquinas continuaban extraendo area,
unha ampla dispersión de materiais prehistóricos, sobre todo
industria lítica en cuarzo e cristal de rocha, ademais de restos
orgánicos de xabarís, cervos ou vértebras de peixes, irían
aparecendo pouco a pouco no Reiro.
Ao
ter constancia do achado, os arqueólogos Vázquez Varela e Ramil
Soneira desprazaríanse ata esa parte da costa arteixá para
prospectar o xacemento, onde certificarían a presenza dun grupo
humano que, ao xulgar polos restos alí descubertos, todo fai indicar
que baseaban a súa alimentación en micromamíferos, aves e pesca de
beiramar.
A
partir do
momento do
seu
descubrimento e
durante varios anos, procedeuse
á recuperación
do
material que quedaba
á vista
pola actividade
das mareas e
da empresa areeira,
un material que se
recollería sen plan de excavación arqueolóxico de ningún tipo,
como así nolo conta o
arqueólogo Ramil Soneira
no amplo informe Paradero de Reiro
que publicou
nos Cuadernos de Estudios Gallegos no ano 1973:
 |
| Materíal lítico descuberto no Reiro (Ramil Soneira) |
“El
material recogido no corresponde a níngún plan de excavación.
Después de comunicarlo al señor Luengo, Comisario Provincial
de Excavaciones, que visitó el paradero, desde el 69 he ido
rescatando durante el verano lo que las mareas y las “industrias de
arena” dejaban al descubierto en el estrato humífero;
estrato de consistencia dura, ligada, que obliga a desmenuzar a mano
o disolverlo lentamente en agua, ya que los trozos extraídos están
totalmente atravesados de restos óseos. Esta tierra negra cuando se
abandona al sol adquiere la consistencia del adobe. Antes de la
nivelación para aparcamiento, acompañado del Prof. Vázquez Varela
hicimos unas catas en E-s (fig. 4), donde la total espesura del
estrato humífero lo es de ocupación; con una potencia media de 45
centímetros, la secuencia en las catas bajas es similar a la hallada
bajo la duna D de la figura 4”.
 |
| Esquemas do xacemento (Ramil Soneira) |
O
material lítico recuperado no xacemento está elaborado sobre
cantos e lascas de diorita para as pezas grandes e en cuarzo e
cristal de rocha para as pezas pequenas. Ramil Soneira, que fundou e
dirixiu o Museo de Prehistoria e Arqueoloxía de Vilaba, dinos na
publicación anteriormente mencionada que... “El tipo de roca
usada para estos útiles condiciona favorablemente la obtención de
grandes lascas por percusión bipolar o a yunque durmiente;
igualmente condiciona el rebajado de ambas caras, casi sin talón,
aún en el caso de someter uno de los polos de un canto aplanado de
diorita a la somera talla alterna para la obtención de un choper”.
Dentro de este material lítico están claros dous grupos, os
macrólitos e os micrólitos, entre os que se poden diferenciar os
micrólitos xeométricos, raspadeiras, perforadores e burís,
material que parece corresponder a unha fase mesolítica polos
resultados da datación radiocarbónica, que deron unha data de 6.590
± 70 B.P., aínda que segundo a arqueóloga arteixá Puri Soto, hai
que entender que é unha datación da madeira da turbeira e, como non
hai contexto estratigráfico, non todos os materiais se poden
relacionar coa devandita datación radiocarbónica.
 |
| Restos óseos do xacemento do Reiro (Museo Arqueolóxico da Coruña) |
No
xacemento tamén se descubrirían restos óseos, vexetais e de
cerámica. En torno aos primeiros, documentouse fauna característica
das etapas posglaciais constituída plenamente por especies típicas
dun medio forestal desenvolvido que acada o seu auxe no Holoceno, que
é a época que se extende desde hai uns 10.000 anos ata a
actualidade. A fauna analizada consta de vinte restos de mamíferos,
entre os que se identifican especies como o cervo, o corzo e o
xabarín. Do material vexetal, Ramil Soneira di que aparecen… ”muy
abundantes carbones, algún trozo de madera parcialmente quemada y un
cotiledón de una semilla”, e
por último,
con relación a cerámica, o
arqueólogo de Vilalba conta
que descubriron…
“dos pequeños trozos cuya superficie total llega sólo a
cinco centímetros cuadrados; trátase de un barro rojo mal amasado y
peor cocido, de un centímetro de grueso; con muy abundante temple
cuarzoso formado por arenas gruesas y desiguales”.
Estos
restos arqueolóxicos que afortunadamente se salvaron da agresión
industrial son na actualidade, tras os resultados que aportaron os
novos medios tecnolóxicos en torno á adscrición do Reiro, motivo
de certas contradicións no mundo da historia e da arqueoloxía, unha
controversia que ven dada pola falta de contexto e polo
descoñecemento da secuencia estratigráfica. Exemplo disto é o que
nos comentou recentemente Puri Soto: “A cerámica e
determinadas especies vexetais domesticadas son elementos plenamente
Neolíticos. Non están cómodos en contexto epipaleolítico nin
mesolítico e, por tanto, todo fai pensar que temos un
xacemento de longa duración”.
Sen
ánimo de meterse en camisas de once varas, de seguro que esta
controversia se solucionaría cunha escavación arqueolóxica, coa
cal é máis que probable que apareceran novos materiais e que tamén
deixaría claro se no xacemento hai un ou máis niveis
estratigráficos, ou se o xacemento ten unha secuencia temporal
ampla.
 |
| Buril descuberto no Reiro (Museo de Prehistoria de Vilalba) |
Mentres
agardamos a que haxa novos datos, podemos simplemente resumir que o
campamento do Reiro, hoxe oculto por capas de area e sedimentos, para
aquel grupo de humanos que probablemente, por mor da presenza de
cerámica habitou do Mesolítico-Neolítico (10.000-5.000 a.C.), foi
un paradeiro costeiro no que se respetaba a lei das areas, coa súa
ben escollida protección a poñente, o punto cardinal polo que se
pon o Sol, a súa augada cómoda e segura e unha posición, con
relación á liña de mareas, máis axeitada que a existente
actualmente, que quedou desprotexida a raíz das agresións
industriais dos anos sesenta e setenta. Paradeiro de xentes que
traballaban o material local simulando sinxelos choppers, pedra de
gume plano e recto, “y las casi clactonientes lascas con
los rebuscados micrólitos” que menciona Ramil Soneira no
texto publicado en 1973 nos Cuadernos de Estudios Gallegos. En
definitiva, paradeiro no que podemos deducir que os moluscos non
formaban parte da alimentación destos seres predadores, mais sí que
o facían as aves, mamíferos, peixes e vexetais, un grupo que
coñecía a cerámica e do cal non sabemos se cultivaba a terra.
FONTES:
-
Caamaño Gesto, José Manuel. A gran historia de Galicia.
Prehistoria de Galicia (Tomo I, Volume I) O Paleolítico e o
Epipaleolítico. O Neolítico e o Megalitismo. La Voz de Galicia,
2007.
-
Ramil Soneira, José. Paradero de Reiro. Cuadernos de
Estudios Gallegos (XXVIII, fasc. 84), 1973.
Ningún comentario:
Publicar un comentario