martes, 29 de outubro de 2019

A RELACIÓN DO BALNEARIO DE ARTEIXO CO R.C.DEPORTIVO DA CORUÑA

    Se viaxamos na máquina do tempo e nos remontamos a tal día como hoxe 75 anos atrás, na Coruña, o capelán Ricardo Rodríguez Dopazo bendecía o novo estadio de Riazor antes de disputarse o partido inaugural Deportivo-Valencia, enfrontamento que remataría con derrota local por 2-3. De seguro que, naquel 29 de outubro de 1944, ningún dos seareiros deportivistas pensaba que Riazor sería, co andar do tempo, testemuña dos anos máis felices dos herculinos converténdose no SuperDépor e no EuroDépor da Champións, tempos felices que oxalá volten algún día!

   Mentres agardamos a que cheguen eses tempos, hoxe, coincidindo con este 75 aniversario de Riazor, nesta modesta bitácora queremos lembrar a relación que o Balneario de Arteixo tivo co R.C.Deportivo e, dalgún xeito, co propio estadio coruñés. 
 
   Para falar desta relación temos que facer unha nova viaxe no tempo, neste caso ata os duros anos da Guerra Civil. Naquela hora, o fútbol vivía un dilatado período de descanso forzoso. Na Coruña, as actividades do R.C Deportivo reducíanse na maioría das ocasións a organizar partidos benéficos en pro do auxilio social, Cruz Vermella, hospitais, etc., mais con todo, e pese ás dificultades propias de aquelas circunstancias, na tempada 1936/37 disputaríase con todas as garantías dunha organización federativa o Campionato Galego, en parte porque a totalidade da xeografía galega pasara de contado ás mans dos fascistas. 
 
   Coa Guerra no seu período máis enconado, como era lóxico, o noso balompé decaería transitoriamente tanto na Coruña como nas outras cidades e vilas galegas mais aínda así, coa maior parte dos xogadores deportivistas na fronte, o R.C Deportivo atendería os seus compromisos contando, iso sí, tan só con xogadores veteranos e con novos valores da canteira coruñesa.
 
   Nun destos compromisos do equipo herculino produciríase un dos feitos máis destacados da historia do fútbol galego: o debut, o 13 de marzo de 1938, dun gardameta de tan só 14 anos, que en aparencia era incapaz de soportar un balonazo. Aquel cativo non era outro que Juanito Acuña, ao que todo o mundo coñecía co alcume de Xanetas, un rapaz que catro anos despois de debutar na meta deportivista, pasaría a ser un Acuña corpulento e consagrado pola súa internacionalidade. Co tempo, Acuña convertiríase no mellor porteiro da posguerra defendendo a portería do equipo herculino durante 17 tempadas.

    A finais de 1939, o 3 de decembro, daba comezo a primeira Liga trala Guerra. O Deportivo quedara encadrado xunto co Avilés, Oriamendi de Baracaldo, Salamanca, Racing de Ferrol, Valladolid, Sporting de Xixón e Torrelavega no Grupo 1º da Segunda División, unha categoría que variara ostensiblemente por mor do estado no que quedara España despois da Guerra Civil e, tamén, pola economía da maioría dos clubes. Foi por iso polo que se implantaría un sistema de 5 grupos, previo a unha reestructuración que volvería á situación anterior. O sistema establecía que os cinco líderes de cada grupo xogasen unha liguilla final, na que o campión ascendería directamente e o segundo xogaríase o ascenso nunha promoción cun equipo de Primeira División. 

   Aquela competición pasaría á historia por ser, con 40 clubes, a de maior participación de equipos en Segunda División. O Deportivo, tras gañar todos os partidos de Riazor, quedaría campión do seu grupo empatado a 22 puntos co segundo clasificado, o Racing de Ferrol, polo que se disputaría o ascenso cos outros catros respectivos líderes no chamado Torneo de Campeones de Segunda: Real Sociedad, Cádiz, Levante e Murcia.

Novas da prensa dos anos 40
   A raíz deste devandito Torneo de Campeones de Segunda, o clube deportivista optaría por apartar do mundanal ruído da cidade aos seus fútbolistas e decide concentralos no Balneario de Arteixo ante o temor e sospeita de que algúns deles levara unha vida pouco ordenada, como así describían os medios da época en abril de 1940: 
 
   “Es realmente lamentable -nos decía anteayer un conspícuo deportivista- que haya habido necesidad de adoptar con nuestros jugadores esa medida de previsión que los pondrá a cubierto, en lo que resta de temporada, de peligrosas tentaciones. Algunos no se cuidan como están obligados a hacerlo, pero la vergüenza de la reclusión como remedio para un estado de cosas que ya estaba haciéndose intolerable y perjudicial para el mayor rendimiento del conjunto, recae un poco sobre la mayoría de los que lo integran aunque los aficionados sepan concretamente quienes llevaban una vida ordenada y quienes olvidaban las obligaciones y sacrificios a que tiene que someterse un deportista”. (La Voz de Galicia, 11 de abril de 1940)

   Era a primeira vez que o recinto termal arteixán tiña hóspedes deportivos. Ata aquel entón, la creme de la creme da sociedade herculina como as familias Miranda, Puga, Santos, Bescansa, Cuevas y Salorio, Obanza ou Molina foran algúns dos seus afamadaos clientes. 
 
    Segundo as investigacións do doutor Pedro María Rubio, sábese que cara mediados do século XIX a propiedade do Balneario era compartida por cinco particulares. Un deles era o banqueiro madrileño Angel Henry, que chegara a Arteixo en 1853 e que, segundo apunta Rubio, fora quen de abrir no seu establecemento “un salón de sociedad decentemente adornado, con periódicos, juegos permitidos y un piano”, convertendo ás instalacións termais no epicentro da vida social da vila do Bolaños. Ademais, Henry arranxara o local para fonda, amoblando as habitacións, e tamén amañara unha gran horta para dedicala a xardíns e a paseos, unha horta que case cen anos despois, e retomando de novo o mundo do fútbol, convertiríase no terreo de xogo do Penouqueira, o mesmo campo onde o R.C. Deportivo da Coruña realizaría, naquela primavera de 1940, as sesións preparatorias co fin de acadar o ascenso á Primeira División.

Imaxe do Balneario de Arteixo dos anos 40

   Nos seus trinta e tantos anos de existencia que contaba naquela hora o cadro herculino, xamais estivera nunha situación tan especial e trascendental para o seu porvir como a vivida naqueles días. Era, como dicimos, a primeira vez que os branquiazuis se concentraban no hotel do Balneario, que abrira as súas portas excepcionalmente para acoller ao equipo deportivista, polo que tamén era a primeira vez que a rapazada de Arteixo poidera ver a algúns dos seus ídolos a carón das súas casas. Durante aqueles días, segundo declaraba o centrocampista Cela diante dos xornalistas, non habería lugar para o aburrimento. Levantábanse ás oito para almorzar ás nove e, ás dez, saían arreando a escalar os montes da Penouqueira ou de Subico cando non ían de paseo ata os areais de Alba, no Rañal, ou o de Barrañán, para voltar ao recinto termal a unha da tarde para xantar. Logo sesta de un par de horas e a tarde adestramentos no campo do Balneario ata as sete. A continuación pequenos paseos pola vila, cea, uns minutos de faladoiro ou de xogos de naipes e ás dez na cama. Ese sería o réxime levado a cabo durante as concentracións realizadas en Arteixo con motivo deste Torneo de Campeones de Segunda, un torneo no que finalmente o R.C. Deportivo ocuparía o segundo lugar, empatado a puntos co Murcia e o Cádiz, posto inútil a efectos de ascenso automático que lle correspondía xa que, nunha cacicada da Federación, o Oviedo tiña reservado un posto na Primeira. Mais o Deportivo, ao quedar segundo nesta liguilla, gañárase o dereito a xogar a promoción onde o Celta de Vigo, 10º en Primeira División, sería o seu rival. O partido contra o cadro olívico tería lugar no estadio de Chamartín de Madrid o 15 de maio de 1940 e os herculinos, cun once formado por Acuña; Novo, Pedrito; Cela, Antoñito, Quintas; Couso, Guimeráns, Pintos, Chacho e Chao, perderían por 1-0 aquel choque fratricida que, por certo, fora o primeiro partido que radiaba o popular locutor Enrique Mariñas, con quen toda Galicia estivera pendente apaixoadamente da súa tranmisión radiofónica. O Deportivo seguía un ano máis en Segunda .
 
     Un mes despois, o 9 de xuño, na Coruña xogábase a primeira xornada do primeiro campionato federado da Liga da Capital que, ante a numerosa demanda de novos clubes para entrar nel, non tardaría en estructurarse en Primeira e Segunda División. Paralelamente, pola zona de Oleiros, Culleredo e Cambre reanudaríase o Campeonato das Aldeas que, en novembro deste 1940, pasaría a chamarse Campeonato das Mariñas. Nestos dous torneos federados iríanse formando algúns dos xogadores que, nalgúns casos, acabarían fichando en clubes da Serie A Rexional, como o Brigantium de Betanzos ou o Bergantiños de Carballo. Outros, os menos, acabarían nutrindo ao Fabril e ao Juvenil e, previo paso por estos dous filiais do R.C. Deportivo, varios deles darían o salto ao primeiro equipo herculino que, ao remate da tempada 1940/41, logo de vencer nunha angustiosa promoción ao Murcia, vería realizada a súa aspiración de formar parte da elite do balompé estatal ao acadar, por primeira vez na súa historia, o tan ansiado ascenso á Primeira División
 
   Durante as tempadas 41/42, 42/43 e 43/44, nas que o equipo deportivista é respectivamente 4º, 9º e 12º na máxima categoría do fútbol español, a veciñanza de Arteixo non tería a sorte, como acontecera en 1940, de ver aos futbolistas branquiazuis na súa vila pois, as poucas concentracións que os herculinos realizaran fora da Coruña durante aquel período, faríanas en Pontedeume e en Guitiriz. 
 
    Mais o Deportivo voltaría a concentrarse de novo no Balneario arteixán na tempada 1944/45 cando xoga, na derradeira semana de outubro de 1944, o partido da 6ª xornada da Liga contra o Valencia, enfrontamento do que famos ao inicio desta crónica co que se inauguraría o novo estadio de Riazor, que se empezara a construir ao pouco de rematar a Guerra Civil. 
 
    Ata daquela, tras os primeiros anos da praza de touros e do Corralón da Gaiteira, o equipo deportivista xogara os seus partidos no vello Riazor, inaugurado o 26 de maio de 1909 cun partido amigable contra o Fortuna de Vigo. Naquel primeiro estadio, situado onde hoxe está o colexio das Escravas, case a beira do mar, o Deportivo recibiría a visita da selección de Uruguai (1924), eliminaría na Copa ao Real Madrid (1932) e lograría o seu primeiro ascenso (1941), un recinto no que collían 6.000 espectadores comodamente sentados e o dobre de pé, e por riba, a amplitude dos terreos permitira que a actividade non se limitase ao fútbol, polo que se fora convertendo no viveiro das numerosas seccións que durante moito tempo tivera a entidade deportivista. Ese vello Riazor acollería as evolucións dos Otero, Ramón González, Chacho, Acuña e compañía durante trinta e cinco anos ata que o novo Riazor, moi próximo ao anterior, abría as súas portas con aquel partido de Liga Deportivo-Valencia principiando unha nova era dentro do seno deportivista na que vería xogar sobre o seu céspede, ata que se acometera a remodelación con motivo do Mundial-82, á Orquesta Canaro da tempada 49/50 coa que os herculinos quedarían subcampións de Liga, a Arsenio, Luis Suárez, Amancio, Veloso…

Imaxe do estadio de Riazor pouco despois da súa inauguración en 1944
   Con motivo dese partido inaugural Deportivo-Valencia, o adestrador deportivista daquela hora, Ramón Lafuente, decidira concentrar aos seus pupilos no Balneario de Arteixo durante aquela derradeira semana de outubro de 1944. Segundo as crónicas da época, nas que os xornalistas herculinos empezaban a dar as súas queixas ante a imposibilidade de comunicacarse telefonicamente co recinto termal, as actividades dos futbolistas do Deportivo, a parte dos adestramentos de rigor no campo do Balneario, foran principalmente paseos alternos ata Barrañán e O Rañal e, nas horas de lecer, lectura, mus e dominó. Tras pasar toda a semana en Arteixo, o 29 de outubro chega o enfrontamento co Valencia, o primeiro partido oficial do novo estadio, un recinto que non estaba totalmente rematado, xa que aínda se ultimaba a grada elevada sobre a preferencia, e que costara cinco millóns das antigas pesetas. O promotor da obra fora o daquela alcalde da cidade José Perez Ardá, que seguira os consellos de Ramón de Llano, persoeiro que todos os días que saía do vello campo, miraba para o fondal que estaba en fronte e pensaba: “Qué gran estadio se podería construir aquí”.
 
    Aquel día, El Ideal Gallego titulaba: “Riazor es el único estadio del mundo en el que todos los espectadores tienen derecho a estar sentados”. A asistencia do público naquel primeiro partido calcúlase nuns vinte mil seareiros e fai o saque da honra Virgilio Rodriguez Rincón, único supervivinte do primeiro equipo que tivera o Deportivo e que, casualmente, tamén fixera o saque da honra cando fora inaugurado en 1909 o vello Riazor. Finalmente e tras un disputadísmo partido, o resultado sería desfavorable para os herculinos, que perderían por 2-3. O valencianista Hernández pasaría á historia por marcar o primeiro tanto no novo Riazor e o dianteiro centro local Paquirri sería o autor do primeiro gol deportivista. Nos seguintes partidos como local confírmase o “meigallo” do novo estadio: 1-2 co Barcelona; 1-1 co Castellón; 1-2 co Athletic de Bilbao; 2-2 co Sporting de Xixón. Os aficionados comezan a botarlle as culpas da mala marcha do equipo ao novo e flamante recinto deportivista. Dicíase, con razón, que as localidades quedaban moi distantes, especialmente as populares “grada de pé” e “Marathón”. O caso é que o Deportivo camiña en picado cara a Segunda División. 
 
     Na semana previa á disputa dun destes partidos, o do F.C. Barcelona, os herculinos concentraríanse de novo no Balneario arteixán. Fora durante os últimos días do mes de novembro de 1944, e unha vez mais os xornalistas volvían a amosar o seu desencanto pola falla de teléfono no hotel:

   ”Arteijo no contesta. Los deportivistas concentrados en Arteijo guardan absoluto mutismo, indicio de que la cura de reposo se desliza sin novedad. A pocos kilómetros de La Coruña, están de nosotros tan incomunicados como si se hallasen en la cúspide del Himalaya. No cuenta Arteijo ni con un teléfono, por lo que nos encontramos en la imposibilidad de dar al aficionado la impresión de última hora” (El Ideal Gallego, 26 de novembro de 1944)
 
    Esa sería, naquel campionato ligueiro, a última vez que o Deportivo utilizaría as instalacións dos Baños arteixáns como equipo de Primeira División pois, finalmente, descendería ao remate desta tempada 44/45 á Segunda, categoría na que só botaría unha tempada.

   Mais os arteixáns non tardarían moito tempo en ter unha nova oportunidade para ver a futbolistas de primeira fila ao carón das súas casas pois, en maio de 1945, con motivo da inauguración oficial do estadio de Riazor, xógase na Coruña o partido amigable España-Portugal e a selección española concentraríase no Balneario arteixán durante os días previos a ese partido internacional. Curiosamente, o recinto termal ía outra vez “collido da man” do novo estadio da cidade herculina e, para historia, queda o seu casual protagonismo nos dous partidos inaugurais do novo Riazor, primeiro coa concentración do Deportivo naquel partido co Valencia e agora coa estadía do once español na inauguración oficial.

   O Deportivo continuaría utilizando o recinto termal ao longo dos anos 40. Posteriormente, despois dun longo período sen facelo, voltaría a ser lugar de concentración na década dos 70 con Arsenio Iglesias no banquillo, máis esta xa é outra historia da que falaremos polo miúdo noutra ocasión!

Ningún comentario:

Publicar un comentario