O MAL DA PALETILLA

Nas Crónicas de Arteixo desta semana falamos dunha enfermidade imaxinaria causada por un óso inexistente: a paletilla, tamén chamada espinela ou espiñela, que é un suposto óso que, segundo a crenza xeralizada, sitúase na boca do estómago, aínda que tamén hai quen opina que está nas costas, entre os ombros. 

Coa avoa Carme en 1975

Se este óso sae do seu sitio natural a enfermidade denomínase "caída" ou "mal" da paletilla ou da espiñela e só se pode curar coa operación chamada "levantar a paletilla". 

Recordo que cando era moi cativo, cando tiña seis ou sete anos, se pasaba dous ou tres días sen facer das miñas trastadas habituais, ou se botaba algún tempo sen comer o suficiente (o de comer o suficiente enténdase por deixar o prato limpo), miña nai pensaba que esta perda do apetito era porqué estaba medrando. Mais a avoa Carme dicía que non eran cousas das medras. Non. Nestas situacións de acougo e de falta de apetito do seu neto, a avoa dicía sempre:

-Este neno ten a paletilla caída!

Nun ritual que a min parecíame que máis ben era cousa dos indios que vía nas longametraxes do Oeste que se emitían naquela hora na TVE, a avoa Carme, que en Froxel, a súa aldea de nacemento era coñecida polo alcume de Carme do Médico, mandábame sentar no chan, fronte a ela, e logo collíame polas monecas e estírabame os brazos o máximo que podía. A continuación trataba de xuntarme as mans por enriba da cabeza e, se os brazos non igualaban, feito que acontecía con frecuencia, verificábase a súa sospeita:

-Este neno ten a paletilla caída!

Así pois, confirmado que tiña a paletilla fóra do seu sitio, había que levantala e, para iso, utilizaba o seu remedio habitual. Mandábame apoiar as dúas mans no correspondente lado da cabeza e, a continuación, levántabame colléndome por detrás, dun xeito no que as miñas costas quedaban apoiadas sobre un dos seus xeonllos. Despois a avoa dábame unhas sacudidas ata sentir o estalar dos ósos, sinal definitivo, sobre todo se "estalaban como unha póla", de que a paletilla quedaba levantada.

Feito o remedio, a avoa facíame beber inmediatamente uns tragos de auga fría para, ao parecer, que a paletilla non volvera a caer. Tras uns minutos de repouso, repetía a operación para mirar se xa estaban iguales as mans e, se era así, deixábame levantar. A súa cara de satisfacción amosaba o convencemento de que o meu malestar desaparecería rapidamente!

Con meus avós Milio e Carme en 1975

Non me digades o porqué, seguramente era cousa psicolóxica, mais o certo é que despois de que a avoa me levantara a paletilla con aquel remedio seu, case que de xeito milagroso, recuperaba o ánimo e o apetito!

Lembro que de cando en vez, viña xente á nosa casa:

-Señora Carme, non sei se terei a paletilla caída!

O noso domicilio en vez de ser a típica casa de labregos da época, máis ben parecía o consultorio de Elena Francis, xa sabedes, aquel fenómeno sociolóxico que se emitiu na radio durante máis de corenta anos. Finalizada a "consulta" e o remedio con cada unha das persoas, a avoa dicíalles:

Paletilla i espinela

vólvanse ao seu lugar,

como os santiños ao altar

e as ondiñas ao mar.

Queridas e queridos lectores desta modesta bitácora, con esta pandemia que xa levamos sufrindo varias semanas e con todo o confinamento que aínda nos queda por diante, estou totalmente convencido de que se miña avoa estivera viva (xa hai máis de vinte anos que faleceu) e vira o aspecto actual dos seus seres queridos, abofé que faría todo o posible por levantarnos a cada un de nós a paletilla! Abofé que faría un levantamento colectivo de paletillas!

Dende este pequeno recuncho de Crónicas de Arteixo, quérovos enviar a todas e a todos moita, moita forza e moito, moito, moito ánimo!

Haberá primavera!