O CASTRO DE CANZOBRE

    Canzobre é o nucleo de poboación que está situado máis ao sur da parroquia de Morás, nunha valgada que se estende ao longo do regato de Morás e que está rodeado polos Montes dos Guizos, de Bouzarillo, Os Fechoncos, A Pedra Rubia, O Coto do Lobo e O Coto dos Corvos. A aldea conta cun dos numerosos asentamentos castrexos que hai en Arteixo, o castro de Canzobre, coñecido tamén pola denominación de “O Torreo” ou “O Castro”.

Castro de Canzobre (patrimoniogalego.net)

    Trátase, xunto con Anzobre, Laxobre, Rañobre e un perdido Lañobre recollido por Moralejo, dun dos topónimos do municipio que levan o sufixo -OBRE na súa denominación, unha terminación sobre a que o arqueólogo Luís Monteagudo apunta a idea de que se cadra procede do indoeuropeo -VERIS (altura) ao constatar que case todos os primeiros elementos destos topónimos son xentilicios ou cognomina romanos. O popular arqueólogo tamén nos di que… " en consecuencia, y descartando por varias causas la interpretación como "altura fortificada" (=castro), creemos posible que esta "altura" de los topónimos en -bre signifique outeiro (altar) que en general aprovechaba los peñascos de las alturas, y además constituía el núcleo de una institución socio-religiosa que, evolucionando, llegó casi hasta nuestros días”.

    Outros autores consideran que o sufixo -BRE derivaría de -BRIX e indicaría en orixe un poboamento en altura. Simplemente observando o modelo de elevacións da nosa bisbarra compróbase que, efectivamente, os topónimos en BRE e afíns atópanse en xeral (aínda que non en todos os casos) en zonas relativamente elevadas, non moi pronunciadas xa que o noso relevo é relativamente suave, mais si ocupan lugares altos con boa visibilidade.

    A hipótese de poboados en altura do erudito coruñés Menéndez Pidal non foi aínda refutada nin demostrada, mais si que ten o mérito indiscutible de chamar a atención destes topónimos concentrados en territorio do Portus Magnus Artabrorum, ou Golfo Ártabro, como sinal de territorialidade ou de indentidade do pobo dos ártabros. Esta tese poderíase demostrar cunha axeitada investigación arqueolóxica sistemática sobre una selección de castros da comarca onde Arteixo, segundo sostén a miña prezada amiga e arqueóloga Puri Soto, xoga un papel preponderante!

Castro de Canzobre (patrimoniogalego.net)

   Tamén resulta de notable interese a información do historiador José Carlos Sánchez Pardo quen, na súa tese de doutoramento, dinos que… “el análisis de la potencialidad productiva del entorno de estos lugares con toponimia en “bre” indica que se ubican en zonas con buena capacidad agrícola, si bien se trata de valores similares a los obtenidos por otro tipo de entidades de poblamiento histórico, pues ya hemos señalado que el territorio de Nendos se caracteriza por una óptima capacidad productiva media del terreno. De todos modos, al estudiar más detalladamente la productividad del entorno de estos topónimos y compararla con la obtenida para la generalidad de los castros de Nendos, observamos un fenómeno similar al mostrado por los castros cuyo emplazamiento presenta continuidad ocupacional entre los siglos I y XIII. Las aldeas con topónimos en “bre” se sitúan en zonas con un índice ligeramente mayor de tierras de alta capacidad productiva (prime land) que la media de los castros, aunque en cambio pierden accesibilidad a tierras de uso extensivo”.

    O xacemento está emprazado na parte baixa da ladeira do monte que polo norte domina Canzobre, a uns 163 metros sobre o nivel do mar. Presenta un recinto de forma ovalada, cunhas medidas de Norte-Sur de 130 metros de lonxitude por 95 metros de Leste-Oeste que acadarían unha superficie duns 9800 metros cadrados. A simple vista xa non se perciben restos de edificacións. Conserva foxo e dobre parapeto no Oeste/NO, no que poderíamos definir como o “collado” ou o acceso dende o Oeste, moi clariño se non hai árbores. 

Castro de Canzobre

    As construccións realizadas nos terreos do castro levarían por diante, ao longo dos anos, boa parte da zona sur do sistema defensivo por mor das edificacións para o gando e labores agrícolas que alí se levantaron. Tamén foi alterado o cume, onde se construiu unha pequena edificación de bloques de cemento con tellado de uralita cara ó Oeste e, unha pequena instalación para soporte dunha antena de televisión na parte Leste.

FONTES:

-MONTEAGUDO, LUÍS. La religiosidad callaica: estela funeraria romana de

Mazarelas (Oza dos Rios, A Coruña), cultos astrales, priscilianismo y outeiros.

Anuario Brigantino 1996, número 19.

-PARDO, GUILLERMO. La mayoría de los castros del municipio se encuentran destruidos. La Voz de Galicia, 4 de decembro de 1981.

-ROZAMONTES VÁZQUEZ, MARÍA. Arteixo de onte a hoxe II. Concello de Arteixo, 2003.

-SÁNCHEZ PARDO, JOSÉ CARLOS. Territorio y poblamiento en Galicia entre la antigüedad y la Plena Edad Media”. Tesis Doctoral. Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Publicacións e Intercambio Científico, 2008.

-TROIANO, XOSÉ. patrimoniogalego.net