martes, 16 de xuño de 2015

A CASA DE MANOLITO DE ALLÁN

     Hoxe pola mañán pasei pola Baiuca e vin que estaban tirando a casa de Manolito de Allán, un dos derradeiros vestixios da zona vella de Arteixo e testemuña da evolución da vila desde hai máis de cen anos...que peniña!...vaise un anaco da nosa historia! Vaisenos a Baiuca de toda a vida! Por riba, outro dos edificios emblemáticos do lugar, o concello antigo, tamén ten os días contados.

     A casa que hoxe derrubaron fora propiedade de Toribio Salvadores Puente, alcalde de Arteixo entre 1911 e 1914. A mediados dos anos cuarenta, Manolito e a súa muller Carmen, que ata daquela vivían en Loureda co seu fillo Tonio (nado en 1942), cómpranlle o edificio aos herdeiros de Toribio, que falecera en 1927, edificio donde abrirían  tenda e que se convertiría na nova residencia do matrimonio. Alí nacería Carmiña, a súa segunda filla. Posteriormente, compraríanlle á familia Canel de la Riega (seica eran médicos) a casa de pedra situada un pouco máis adiante da tenda, lugar que sería o novo domicilio da familia e donde, según me contou o fillo de Manolito, Antonio Pombo, se instalou a primeira centralita de teléfono de Arteixo, que era atendida pola súa nai Carme quen, ao parecer, ás veces quedaba durmida cos auriculares postos.

                                 A casa de Manolito nos anos 90 (Julio Mancebo)

     A zona vella de Arteixo estase a converter, pois, nun lugar que xa só existe na lembranza duns poucos. Se houbo alguén que describiu á perfección esa parte da vila da que estamos a falar, ese foi Julio Mancebo, que no seu blogue "A miña Baiuca" falaba con todo luxo de detalles das lembranzas da súa infancia e de lugares e casas da Baiuca xa desaparecidas, lembranzas que xa só habitan nos recunchos máis profundos da memoria colectiva dos veciños e das veciñas de Arteixo de máis de sesenta abriles.

Nun dos relatos de "A miña Baiuca", Mancebo escribía en xullo do 2007 da casa de Manolito, relato que despois de que o autor me dera o seu consentimento comparto con vós:

"A casa de Manolito"

     Era unha tenda pintoresca, onde había un pouco de todo, dende puntas a caramelos, dende libretas de plumas a follas de afeitar. Ademais era o único sitio de Arteixo onde che cortaban cristais a medida. Desto encargábase Manolito e anos máis tarde Toniño.

     Manolito madrugaba e traballaba moito e ás veces quedaba durmido na silla. Carmen case sempre andaba protestando, non deixaba que ningún dos da casa parase un momento. Para ela a vida era traballar e traballar. Á Amelia, coma boa tendeira, gostáballe moito a leria, sobre todo os mozos e mozas do seu tempo. Ás veces tiñas que esperar ata que rematara de falar.

     Toniño era do meu tempo e bastante amigo. Xogaba pouco porque sempre tiña labores que facer. Cando non estaban os pais, Amelia era máis tolerante e deixáballe xogar con nós. Tonio fixo a canda min o ingreso no Instituto Masculino da Coruña (daquela só había dous institutos en toda A Coruña). Era un neno forte que nunca tiña frío e de carácter pacífico e bonachón. Prefería perder do seu dereito antes de pelexar con ninguén. Pero ¡ollo!, non por medo, porque era él así.

     Ás dúas e vinte, máis ou menos, chegaba "A Superiora" e paraba alí. Baixaban os que viñan da capital e Pepe, o cobrador, empezaba a preguntar:
- Este paxe ¿de quen é?
- Meu
- Estes xerros. ¡Aí van!

     Era a liturxia de cada mediodía. Arrincaba "A Superiora" e na radio de Manolito soaba a sintonía do parte. Oíase ó locutor:
- Son las dos y media de la tarde. Diario hablado de Radio Nacional.

     Ás noticias prestabámoslles pouca atención, agardabámolo seu remate para escoitar o capítulo do serial "Dos hombres buenos". Poucas veces conseguiamos escoitalo enteiro porque Amelia, Manolo de Pardo, Antonio de Orxeira...falaban das súas cousas e non deixaban oir. Recordo aquela hora coma algo rutinario, igual tódolos días, mentres fóra o sol caía a plomo.

 
Manolito de Allán, Pepe Sacristán (o que fora conserxe do Ponte dos Brozos) e Pepe de Penedo



5 comentarios:

  1. Hola, Xabier.
    Sólo publicar lo que ya te he comentado previamente y que cualquier vecino añejo de A Baiuca te puede confirmar:

    1) La que citáis como "Casa de Manolito" nunca fue de su propiedad ni de la de sus hijos Carmiña y Toniño.Nunca. Fue siempre de la familia Salvadores hasta su venta, no hace muchos años, a una inmobiliaria, que es la que ha decidido su derribo estos días.
    2) La familia de Manolito y Carmen, completada con Amelia (hermana de uno de ellos) y sus hijos Carmiña y Toniño lo que hicieron fue ALQUILAR el bajo a los Salvadores-Vázquez, a mediados de los años cuarenta, cuando, procedentes de Loureda, se establecieron en Arteijo. Mi abuela Brígida Vázquez -ya viuda de mi abuelo Toribio Salvadores- y varios de mis tíos siguieron viviendo en esta NUESTRA CASA hasta sus sucesivos fallecimientos. La última superviviente que la ocupó, hasta no hace mucho, mi tía Nieves Salvadores Vázquez . Como el bajo era grandísimo, los Pombo adaptaron parte como vivienda. También se pagaba allí la llamada "Contribución".
    3) La familia de Manolito Pombo TAMPOCO fue pionera en usar el bajo como tienda "para todo", sino la familia Salvadores. Mi abuela se retiró de vender en el bajo cuando los Pombo se instalaron de inquilinos y siguieron explotando la tienda. Cuando ellos la alquilaron ya llevaba casi veinte años abierta...
    4) Mi abuelo Toribio Salvadores fué alcalde en dos turnos, no en uno. En el segundo (1916-20) acometíó la traída a Arteixo de la línea telefónica, un avance determinante en el futuro del pueblo. De esos tiempos data la primera centralita telefónica. Carmen, la mujer de Manolito Pombo, sí atendió una centralita en el pueblo, pero de ninguna manera fue la primera persona en hacerlo. Hacía más de veinte años que Arteixo tenía línea cuando los Pombo llegaron al pueblo. Lo que no puedo certificar es si antes de los cuarenta la centralita funcionaba de forma más o menos regular. Pero por supuesto que existía desde antes de 1920.

    Quien te haya dado la información que publicaste, te ha mentido. En prácticamente todo. Cualquier "velliño" da Baiuca te lo puede confirmar.

    Gracias, no sólo por este artículo, sino por todo lo que escribes sobre el pueblo.

    Juan R. Salvadores Canedo. Nieto de Toribio y Brigida.

    ResponderEliminar
    Respostas
    1. Moitas grazas a ti por aclarar as informacións erróneas!

      Eliminar
    2. De nada...acabo de escribir un largo relato de cómo los nietos de Toribio y Brígida espiábamos las tertulias de la tienda, a través de una trampilla que había en la casa de los tiempos en que mi abuela abrió el negocio, y que se usaba para controlar un poco a su prole sin tener que andar subiendo y bajando las escaleras....pero la página "se traga" el comentario...no aparece...ya me sucedió con otros. Juan

      Eliminar
    3. Creo que acabo de encontrar el truco para que se publiquen...consiste en dar primero a "vista previa" y luego confirmar...y así sí aparecen. Sucede en otros blogs lo mismo....y me acordé del truco.

      Te contaba que la tienda era más que tienda. Parada de coche de línea (que conducía mi tío Ucho, habitualmente), y ...lugar de tertulia mañanera, de mediodía...y de noche, porque la tienda era también bar. El "club social" del Arteijo entero aquellos días. Contaban sus cosas "os veraneantes" coruñeses y madrileños (como los famosos Astray, de raigambre militar), don Cándido "el canónigo de Santiago" y sus chismes compostelanos (y un bastón que utilizaba para meter zancadillas a toda la chavalada), Arsenio y sus cosas de jugador de fútbol en activo y luego entrenador (yo sigo teniendo trato con él, nacido de aquellos días y las correrías con sus hijos Arsenito y Carmen y su sobrino Susiño "de Teresa de Pardo")..."A tenda" era un lugar con sabor....te habría encantado. :-)

      Juan

      Eliminar
  2. ...y espiar las tertulias nocturnas "de mayores", a través de la trampilla de una habitación, como hacíamos los nietos de Brígida y Toribio, ni te digo....;-DDDD

    ResponderEliminar