TOPONIMIA DO LITORAL DE ARTEIXO

Hóspedes do Balneario cruzando a ría do Rañal nos anos 20 (Arquivo do Reino)

     Hoxe imos facer un percorrido pola toponimia do litoral de Arteixo, unha viaxe que iniciamos na parroquia de San Pedro de Sorrizo, na Enseada de Lourido, que se estende entre a Punta da Atalaia (lugar onde antano os mariñeiros de Caión controlaban o paso das baleas) e a Punta da Torre. Esta enseada abranxe o regato de Augacai, que é o lugar que deslinda o Concello da Laracha co de Arteixo, Folgueiro, O Rego do Xunco, O Porto do Seixelo, As Carredosas e Valos Vellos. Continuamos por esta parroquia facendo o traxecto que vai da Punta da Torre ao Porto de Sorrizo, onde encontramos os seguintes lugares: O Teirón, Regoxido, A Punta da Fontenla, A Punta das Mariñas, A Pedra da Muller, A Galleta, A Pedra do Corvo, Os Campelos (de dentro e de fora) e O Porto. Entre o Porto de Sorrizo e A Punta (ou Pedra) Alta, lugar que divide as parroquias de Sorrizo e Chamín temos: O Porto dos Cabalos, A Ouriceira, O Porto da Bendición, tamén chamado Salseadoiro das Bestas, A Vixiadoira; A Pedra Redonda e a citada Punta Alta, que é onde finaliza a costa de Sorrizo. A pequena enseada que vai dos Campelos ata A Pedra Redonda, chámase As Lobas.

     Continuamos o percorrido por Chamín, na Praia do Reiro (onde de vez en cando o mar pon ao descuberto os restos do barco belga "Artic", embarrancado neste areal en 1938) tamén chamada Santa Irene.

     Fronte á desembocadura do Río Boedo, que separa as parroquias de Chamín e Barrañán, están situadas as Pedras do Esteiro ou Pedras do Río e xa a seguir, estamos no Areal de Barrañán, diante do cal encontramos A Pedra da Salsa, A Pedra de Guimarán e case no final da praia e mar adentro, está a Pedra Chan de Barrañán. O litoral desta parroquia acaba na praia nudista de Combouzas.

Imaxes dos anos 20 do Pichón da Bogueira (Arquivo do Reino)

     Deixamos Barrañán e entramos na parroquia de Santiago de Arteixo, onde temos pola zona de Valcovo: A Punta do Compás, A Furna do Galo (a lenda conta que nesta furna se botou un galo e que saíu no lugar do Galo, na parroquia de Barrañán), A Area Grande (onde está o "Camping"), O Petón de Martís, a caliña da Area Pequena, O Trebón, A Pedra Negra, O Seixo, A Furna dos Corvos, A Escada, A Furna do Canteiro e O Petón, que é o monte que está a carón dos illotes da Corveira, A Galdrana e A Pedra da Herba. No lugar de Figueiroa están O areal da Arbosa, O Petón de Bernardo, O Areal de Repibelo e A Santa Baia, que é a caliña que hai entre Repibelo e a Area da Salsa, praia que xa está no Rañal (Bernardo era un señor de Figueiroa que casara na Laracha, na parroquia de Soandres, no lugar de Santa Baia. No verán acompañaba a súa dona a darse baños nas pozas do lugar que, dende hai máis dun século, leva o nome de Santa Baia). Continuando por este lugar, polo Rañal, temos As Baleas, A Furna das Pombas (onde recolle a auga do mar o viveiro do Rañal), o illote da Travesa (frente á Furna das Pombas), O Carreiro, O Pocete, A Meda, A Conchuda, A Bogueira (onde embarrancou en 1984 a plataforma "Príncipe Bernardo"), o illote do Castelo (fronte A Bogueira), O Pichón da Bogueira (sobre o que está o enorme anteollo), as Aguieiras, a Ermida, A Punta do Paiolo, as Pedras do Aguillón (na desembocadura do Río Bolaños), o Areal Pequeno, o Areal de Alba e A Pedra do Xiro, que é a que divide os areais de Alba e Sabón e tamén, as parroquias de Arteixo e Oseiro.

  Na parroquia de Oseiro, despois da Praia de Sabón, atravesamos pola ponte de madeira que hai na desembocadura das augas do encoro do Roxedoiro (antes da construcción do Polígono aquí morrían as augas do Río Seixedo), e temos a Constanza, unha zona na cal se formou un areal en consecuencia das mudanzas das correntes que houbo, por causa das obras en Punta Langosteira. Euxenio Carré recolle en "Geografía del Reino de Galicia" a orixe deste topónimo e dí:  "en las playas inmediatas se dice hay la llamada Pena da Constanza, que debió este nombre a que allí embarcaba y desembarcaba doña Constanza das Mariñas". Estamos xa no lugar de Rañobre e a partir de aquí, os topónimos que se enumeran a continuación forman, infelizmente, parte do pasado xa que coas obras do Porto desapareceron: O Pozo dos Cans (estaba na entrada da Bocatoma), Os Pelouros, As Galiñas, O Cabalo, O Pozote (formaba unha enseada cativa onde abundaban as nécoras e os camaróns), O Pontal da Ribeira, O Plato, A Madoira, A Punta da Sartaña, Os Pasos de diante da Sartaña, A Sartaña, Os Ceixos, O Cu Cagado (hai fontes que indican que era O Cun), A Punta da Trabe, O Vapor, As Eixadas, O Ollol (algunhas persoas chamábanlle O Llol), O pé do Muiño e A Besta, que era a zona aproximada por onde se dividían as parroquias de Oseiro e Suevos.

Pescadores diante das Pedras do Aguillón, no Areal de Alba, nos anos 50

   A seguir estaban: O Xancán, os illotes da Travesa e A Percebeira, O Canal do Lobo, Os Cambóns, As Negras, As Lobas, A Furna das Corveiras, A Furna do Ruibo, o Cabo Cociñadoiro (do Cociñadoiro ao Canal do Lobo, o litoral facía unha enseada, que se chamaba A Becha), A Punta de Muros, A Poza, A Altiña, A Punta dos Corvos, A Punta do Asno e por último A Furna do Asno, lugares todos eles que xa son historia, como resultado da construcción do novo porto. Continuando o percurso polo litoral da parroquia de Suevos e mesmo atrás do dique de abrigo do Porto de Punta Langosteira, está A Vixiadoira, O Gato Fero (que fai unha pequena enseada), A Redonda da Pariñeira, A Pariñeira, a furna da Fonte de Campos, O Armón, Os Curros, As Atalaias, A Punta do Salto, A Malveira, A Punta Langosteira, O Areal Do Cerro, A Punta do Cerro, A Furna das Antas, A Pedra da Posta, A Faxarda, A Boleira das Antas, O Boi, O Porto de Suevos, a praia da Area do Porto, O Puntido (onde hai un castro), A Furna da Artesa, a praia da Area Grande, Os Coíños, a furna dos Goíños, As Gralleiras (onde está a "Cheirona"), O areal de Auga Doce, A Furna da Gudela, A Punta da Rabina, os illotes da Gaianda (onde embarrancou o vapor alemán Trier en 1902) e a Furna do Triel, que é onde finaliza a parroquia de Suevos.

     Este percorrido polo litoral de Arteixo acaba na parroquia de Pastoriza, onde temos O Regueiro e a Punta da Moa, que é o lugar que deslinda o concello arteixán do da Coruña.

Mapa do ano 1953 da autoría de Mauricio Molinero