domingo, 18 de febreiro de 2018

O COTO DE SANTA LOCAIA

     Santa Locaia é un núcleo de poboación da parroquia de Loureda onde, ao parecer, había unha capela nuns eidos que hoxe en día se chaman A Ermida. As orixes do lugar nacen do culto relixioso á santa do mesmo nome, o cal procede do latín Leocadia, e este do grego Leukadia “a branca, a resplandecente”. Segundo a lenda, Santa Locaia era de Toledo e, por mor de negarse a renunciar ás súas crenzas cristiáns, foi perseguida e martirizada.
Vista dende o Coto de Santa Locaia

    Mais o crego Ismael Velo Pensado tamén apunta a posibilidade de que a existencia de parroquias nas que a patrona tanto pode ser Santa Locaia, Santa Baia ou San Paio, todas de devoción mozárabe, ven dada polos cristiáns que foron perseguidos en territorio de dominación islámica e que, tras emigrarar cara o norte, acabarían repoboando a costa cantábrica. 

    Fora dun xeito ou doutro, o certo é que o culto desta santa, que celebra a súa festividade o 9 de decembro, deixou a súa pegada na toponimia galega nos concellos de Lugo e Sober (Lugo), Ponteareas (Pontevedra) e Taboedela (Ourense), ademais do de Arteixo e da outra Santa Locaia que tamén hai no Monte da Espenuca, en Coirós.

    Moi pertiño da Santa Locaia arteixá había outra igrexa, a de Santa Baia de Carollo, actualmente tamén desaparecida e que seica estaba situada entre Orro e Ledoño, ao carón dos terreos que hoxe ocupa o polígono loxístico. Non esquezamos que Ordoño II devolvera no 915 á sé de Iria unha serie de decanías que os bispos de Tui e Lamego recibiran para a súa subsistencia mentres durase a ocupación musulmán. Entre as decanías que tiña Tui, devoltas a Compostela, está a de Faro, na que se atoparía tanto Santa Locaia como Santa Baia de Carollo.
 
     Xa cara mediados do século XVI, Santa Locaia aparece nun dos documentos municipais contidos no libro de asentos da confraría de Todos Os Santos, que foi escrito tras unha serie de ordenanzas e estatutos que realizaran os veciños da Coruña: 

    “Conoscida cousa seja a todos los homes así os/ que son presentes como a os que an de benir, que/ nestes coutos e estes términos que aquí escri/bimos por a virtude (?) e por nombramento de no/sa billa da Cruña son escritos e nomeados,/ conben a saber: para la area de Barranao (Barrañán) e para lo outeiro de Preguín e para cimas de Cumiñas (Lañas ?) e para cima de Sancta Locaia e desende para las/ Erbedeyras (Erbedíns?) e para lo Castelo de Miranda e para monte de Jallo (Xalo) como departe entre Paleo e Cabanton (Sarandóns?) e desende a o río de Band[e]bó e desende entranbos Vigos como departe entre Lángura e Querendes e como departe sobre la haspera dalen de Lubre et desende como fez en Sanda. Todo aquesto quanto Noso Señor el rrey Don Afonso e nestes términos de suso escritos todo o dou e otorgou a nosa vila da Cruña. Dentro e nestes términos mandamos que nen hun veçino non sea ousado de matar outro bezino nen omezian no mate, seu ymigo dentre e nestes coutos e vecinos foren”.
 
Imaxe do Coto de Santa Locaia
     Sobre estas alturas, a uns 370 metros sobre o nivel do mar, p
ódese entender o que debía significar para aqueles homes a posición estratéxica do asentamento de Santa Locaia, coñecido tamén coma o Coto, un emprazamento privilexiado que controlaba todo o val de Loureda e boa parte do resto da bisbarra e das terras de Farum Brigantium que na actualidade coñecemos como Torre de Hércules. Trátase dun lugar realmente máxico, dun resalte rochoso que convida a viaxar no tempo e a pensar nas ceremonias e ofrendas que, de seguro, fixeron alí os nosos antepasados con aquel xeito de comunicación entre o humano e o divino que había na antigüidade.

     De forma circular, dispón de boas defensas naturais e presenta uns aterrazados ou explanacións artificiais entre os distintos afloramentos. No mundo da investigación arqueolóxica hai quen apunta a que neste asentamento puido existir un castro dos de fase antiga, como nos indica nunha das súas publicacións o arqueólogo santiagués César Parcero. Tamén hai quen se inclina polo feito de que Santa Locaia fora unha atalaia medieval, idea que defendía Ls Monteagudo mais, salvo algún anaco de tella vella, poucos datos hai das pegadas dos alicerces de cantería que alimenten a teoría do ilustre arqueólogo.  

     Sexa como fora, o caso é que, a día de hoxe, este mirador natural que é o coto de Santa Locaia, está moi alterado e desvirtuado pola instalación dunha antena na súa cota superior e o acceso a ela. Mais, con todo, segue a ser un lugar cun encanto especial no que podemos estar en contacto co pasado, cos tempos da vella igrexa hoxe desaparecida e dos tempos do máis que probable asentamento castrexo, tempos que cada ano lembran un grupo de persoas que se chaman a si mesmos “druidas” e que acuden a Santa Locaia no Día de Defuntos a celebrar a comuñón cos espíritus dos mortos que, especialmente nas datas do 31 de outubro ao 1 de novembro teñen, segundo a antiga festividade celta, autorización para camiñar entre os vivos.
Terreos nos que supostamente estivo asentada a antiga igrexa de Santa Locaia (www.celtiberia.net)


FONTES:

-celtiberia.net
-DAVIÑA SÁINZ, SANTIAGO. Los primeros fueros de La Coruña. Nalgures. Tomo I. Asociación Cultural de Estudios Históricos de Galicia, 2004.
-ROZAMONTES VÁZQUEZ, MARÍA. Arteixo de onte a Hoxe III. Concello de Arteixo, 2007.
-VELO PENSADO, ISMAEL. La Coruña en el camino de peregrinos a Santiago. La Coruña : Archivo de la Colegiata, 1996, pp. 73-74.


Ningún comentario:

Publicar un comentario