Trala morte de Franco, os setenta e os oitenta foron anos de dura loita dos movementos veciñais contra as inxustizas e o caciquismo existentes na xeografía galega dende tempos inmemoriais. Na memoria de moitas e moitos de nós mantéñense vivas as lembranzas da loita das Encrobas, encabezada polo crego Moncho Valcarce e os seus fregueses polas expropiacións que Fenosa pretendía facer nun principio por cantidades irrisorias; da loita de Xove, a vila lucense na que houbera varias marchas en contra da central nuclear que alí se pretendía levantar; da loita pola defensa do uso público das marismas de Baldaio, en mans privadas dende 1948; ou, entre outras, da loita da veciñanza de Larín contra o Arcebispado de Santiago de Compostela pola propiedade dunhas parcelas do Monte de San Roque, loita da que falamos deseguido.
 |
| Terreo en litixio entre os veciños e o Arcebispado |
Polo que nos contaron varios veciños de Larín, esta parroquia arteixá conta nos montes da Graña, da Pedra e de San Roque con varias hectáreas de terreo comunal. Suso Borrazás, díxonos que... “os veciños que non dispoñían de terreos e que querían obrar en monte comunal tiñan que xuntar sinaturas para ter o consentimento da veciñanza da parroquia. Despois, presentaban esas sinaturas no concello e xa podían obrar. Isto era antes así, agora non sei. A última casa que se fixo en monte comunal en Larín debeu ser nos primeiros anos noventa”.
Nunhas parcelas deste terreo comunal situadas no Monte de San Roque, ao carón da capela do mesmo nome, foi onde saltou a chispa desta loita entre a veciñanza de Larín e o Arcebispado de Santiago de Compostela. Todo comezara no San Roque de 1988, cando a Comisión de Festas pretendía abrir camiño nunha toxeira para un circuito no que se faría unha exhibición de motocrós. Mais, ao pouco, apareceu alí un señor que afirmaba que aqueles terreos eran seus:
-A ver ho! Que facedes aí? Mirade que este terreo é meu, eh!
-¿Cómo que é teu? Non, non. Este terreo é dos veciños de Larín. É terreo comunal!
-O que ho? Isto é meu, que llo comprei ao cura don José!
Tras descubrir que dúas parcelas de terreo comunal foran vendidas “daquel xeito” pola Igrexa a uns particulares, a veciñanza de Larín, ante tal atropelo por parte das autoridades eclesiásticas, decidiu xuntarse e loitar polo que consideraban que era seu, solicitándolle axuda ao Concello de Arteixo.
Poucos días despois o pleno da Corporación Municipal, celebrado o 29 de setembro de 1988, dáballe luz verde á proposta da veciñanza da parroquia de Larín de correr cos gastos do procedemento xudicial e o 31 de outubro os veciños, reunidos en asamblea, decidiron levar adiante o preito co Arcebispado apoiándose en informes históricos que demostraban que a titularidade do monte en litixio pertencía á veciñanza.
No
transcurso da asamblea, nomeouse unha comisión de veciños para
inscribir o monte como propiedade veciñal no Xulgado Provincial de
Montes. “El
hecho
-así o publicaba La Voz de Galicia o 3 de novembro de 1988- que
motivó esta postura fue la venta por parte de la Iglesia de dos
parcelas de dieciséis ferrados de extensión en el monte, en el que
los vecinos se proponían hacer unas pistas para un circuito de
motocros.
En el monte de San Roque, que ocupa una extensión de aproximadamente
140 ferrados, existen actualmente la capilla del santo, el campo de
fútbol, instalaciones del Club Deportivo Larín y el palco de las
fiestas”.
 |
| Terreo comunal en litixio entre os veciños de Larín e o Arcebispado |
Naquela altura, os afectados manifestaban que a titularidade veciñal do devandito monte remontábase ao ano 1750 segundo se desprendía das investigacións realizadas por eles mesmos no Arquivo do Reino de Galicia, dato que confirmaba o falseamento do rexistro a nome da igrexa no ano 1969. Esta inscrición efectuárase en base ao artigo 205 da Lei Hipotecaria que permitía ao Estado, Concellos, Deputacións e á Igrexa católica, rexistrar propiedades ao seu nome co único requisito de acompañar un certificado dicindo que o terreo en cuestión era da súa pertenza.
Consultado o Catastro do Marqués de Ensenada de 1752, os veciños afirmaban que este histórico documento non citaba entre as propiedades eclesiásticas o monte de San Roque, un documento no que aparece, entre outras, a asinatura do que era crego naquela hora de Larín.
Posteriormente, con motivo da desamortización de Madoz, o gobernador civil da Coruña encarga unha relación de montes veciñais, entre os que aparece o de San Roque, que foi sacado a poxa e adquirido por un veciño da Coruña mais, ao non poder facer fronte ao segundo pago, a poxa sería anulada.
A consecuencia da Lei de Madoz faise outra relación de bens da Igrexa en 1851 entre os que tampouco figura o monte de San Roque. Pola contra, a finais do século XIX en que o Ministerio de Facenda fai unha relación de montes de utilidade pública, cítase ao de San Roque coma un deles.
En base a todos estos datos históricos, as veciñas e os veciños da parroquia de Larín consideraban que as probas eran abundantes e concluíntes para levar adiante o preito co Arcebispado de Santiago de Compostela e, para tal fin, cada casa da parroquia puxera 10.000 pesetas da época para sufragar os gastos xudiciais. Motivo de moita fachenda, abofé, pois o 99% da xente puxo eses cartos para defender o que era seu!
O proceso xudicial, do cal ata se faría eco a popular revista Interviú publicando no seu momento una reportaxe sobre esta loita veciñal contra a Igrexa, duraría varios anos e non sería ata mediados da década dos noventa cando o xuíz Rafael Fernández-Porto ditaba sentenza en primeira instancia dándolle a razón á veciñanza de Larín, sentenza que apelarían as autoridades eclesiásticas de Compostela.
En xullo de 1995, na Sección Cuarta da Audiencia Provincial da Coruña celebrábase a vista oral do recurso de apelación interposto polo Arcebispado de Santiago contra a sentenza do Xulgado de Primeira Instancia número 2 da Coruña, que atribuíra a propiedade do monte de San Roque aos veciños e veciñas de Larín. Á vista asistiran unhas oitenta persoas da parroquia e, malia que a sala non tiña capacidade para acoller a todos, non se rexistrara o máis mínimo incidente. Os veciños, que se desprazaran ata A Coruña nun autobús e en coches particulares, chegaron a despregar unha pancarta no exterior do pazo de xustiza coa lenda “O monte de San Roque é noso”.
Tralas oportunas apelacións do Arcebispado, o litixio acabou dirimíndose no Tribunal Supremo, mais terían que pasar case seis anos para que a xustiza lle dera definitivamente a razón á veciñanza, feito que se celebrou na parroquia o Día das Letras Galegas do 2001 ao grande, como merecía a ocasión.
 |
| La Voz de Galicia, 8 de maio de 2001 |
Aquel día, aquel 17 de maio do 2001, os veciños de Larín premiaron ás persoas e organismos que colaboraran co pobo na reclamación do monte de San Roque, disputado á Igrexa durante trece anos e que finalmente o Tribunal Supremo recoñecera como comunal. Na celebración da sentencia xudicial, a localidade organizara unha gran romaría e no transcurso da mesma fíxose entrega de distintos obsequios á Corporación Municipal de Arteixo, pola axuda técnica e económica prestada para o litixio; ao Arquivo do Reino de Galicia, que colaborara na investigación dos documentos históricos relacionados co monte de San Roque; ao despacho do avogado Miguel Estévez Doamo; e á Facultade de Xeografía e Historia da Universidade de Santiago de Compostela.
Aquela inesquecible celebración comezara ás 12 do mediodía cunha ofrenda floral no cemiterio e unha misa na capela de San Roque. Posteriormente, ás 14:00 horas, daba comezo o xantar campestre, de balde para todos os asistentes á festa. A música, que correra a cargo das orquestras Panamá, París de Noia e Sintonía de Vigo, soara ata ben entrada a madrugada. E a veciñanza de Larín, todos e todas cun sorriso de orella a orella, bailou como nunca antes o fixera! Era lóxico: David vencera a Golliat despois de 13 anos de dura loita!
Ningún comentario:
Publicar un comentario