A
instauración da definitiva división provincial, a través do Real
Decreto de 30 de novembro de 1833, daría paso á creación das
Deputacións Provinciais e ao nacemento dos Concellos tal como os
coñecemos hoxe e, segundo nos conta Xosé Fariña Jamardo na súa
obra “Os Concellos Galegos”, o de Arteixo xa figura coas mesmas
trece parroquias que agora ten no proxecto que a Deputación publica
no BOP n.º 115 do 23 de abril de 1836, un municipio arteixán que
tería a súa primeira Casa Consistorial nunha pequena vivenda da
Baiuca e como primeiro alcalde a Juan Antonio Souto, veciño de
Figueiroa nado en 1780 que estaría ao frente da primeira Corporación
Municipal entre setembro de 1836 e maio de 1837.
En 1840,
durante o mandato do alcalde Ramón Bermúdez de Castro, que era
natural da vila de Regla (Cuba) e tiña domicilio en Sorrizo, a Casa
do Concello trasládase á aldea de Figueiroa por mor das reducidas
dimensións da da Baiuca, lugar que antigamente era coñecido como
Pasacondia. Polo que nos conta Manuel Blanco en “Alcaldes de
Arteixo”, a
nova Casa Consistorial, que ven sendo a Casa dos de Borrazás, o pazo que hoxe ocupa o
miña prezada familia Maceiras López, tiña todo o necesario...”para
sala capitular, oficinas para el Ayuntamiento, despacho para el
Alcalde y, aún, sitio para cárceles (esta casa perteneció a los
herederos de José Navas); en realidad se trataba de buscar una
comodidad para el propio Alcalde (era de frágil salud) ya que le
quedaba más próxima a su domicilio”.
Ao
ano seguinte, en 1841, con José González ao fronte da alcaldía, a
Casa
do Concello
trasládase de Figueiroa, onde Antonia Maceiras (muller do Secretario
Municipal,
Manuel Rodriguez de Pazos) tiña unha taberna, á
vivenda da Baiuca no que
estivera anteriormente, pagando
un prezo de aluguer de 200 reais ao ano.
Pascual
Madoz
non nos ofrece ningunha información sobre o consistorio municipal de
Arteixo no seu Diccionario xeográfico editado en 1850, mais, pola
contra, na xeografía de
Carreras aparece que está na Baiuca, unha Casa que non podemos
confirmar se é a n.º 19 deste lugar que o concello adquiriu no 4º
mandato de Manuel Añón Leal, alcalde entre 1857 e 1866, previa
autorización do Gobernador Civil , pagando por ela ao seu
propietario, Juan Tiometeo Taboada, a cantidade de 3.498 escudos.
O edificio que foi a Casa do Concello ata 1973 |
Aproximadamente
polo ano 1880, despois de pasar por tres ou catro casas alugadas,
sempre na Baiuca salvo o breve espazo que se asentou en Figueiroa, o
concello adquiriría en propiedade un inmoble que sería reformado
en 1953. A inauguración da obra do novo concello, que era o
edificio que había fronte ao estanco da Travesía de Arteixo, fora
retratada polo fotógrafo Alberto Martí Villardefrancos e asistiran
persoeiros de relevancia da sociedade coruñesa daquel entón como o
gobernador civil Pardo de Santillana e o locutor e director de Radio
Nacional de España, Enrique Mariñas. Julio Mancebo, un dos nenos
arteixáns daqueles anos 50 que hoxe disfruta da súa xubilación,
descríbenos no seu blog “A miña Baiuca” as súas lembranzas
sobre aquel edificio do seguinte xeito: “Ó outro
lado da corredoira estaba o “ayuntamiento”, pois así lle
chamabamos naquel tempo. Era un dos contados edificios de dous pisos.
O baixo só se abría o día que medían ós quintos. Subindo unha
escaleira moi empinada chegabas ó primeiro, onde estaba o xulgado no
que traballaba Ramiro, o home de Nieves Salvadores, e un escribinte
que se chamaba Juan Manuel. Cando éste marchou, sustituiuno Moncho
Elespe “Pachá” quen, anos despois, casaría con unha moza da
Catuxa. No segundo piso estaban as oficinas do concello. Alí
atopabas a Julio do Perillón, a Fino da Sra. Julia e o seu irmán
Totos. Non teño case memoria de ver alí a D. Santiago Astray, que
era o secretario. A verdade é que de neno poucas veces subín,
porque non tiña a que ir. Recordo que tanto Julio coma Fino
escribían con pluma porque aínda non chegaran os bolígrafos. Tamén
recordo a Totos escribindo á máquina con poucos dedos pero a moita
velocidade. Na parte traseira do ayuntamiento estaba o calabozo”.
Estamos
xa nos 70. Arteixo, a raiz da construcción do Polígono de Sabón,
medra considerablemente e,
como as instalacións
municipais non van da man do progreso, decídese
construír unha nova Casa do Concello, proxecto que aparece publicado
no BOP do 28 de xuño de 1971: “Aprobado inicialmente el
proyecto de Casa Consistorial y zona ajardinada, por término de un
mes se abre información pública con respecto al mismo y documentos
anejos de examen y reclamaciones procedentales. Por el proyecto
aludido, resultan afectadas de expropiación las siguientes fincas:
Número 1.-Propietario: Don Victoriano Marnotes Barbeito. Nombre de
la finca: “Horta da Casa”. Superficie: 714 m². Linderos: Norte,
casa y huerta de Estrella Pardo Rey; Sur, finca rústica de doña
María de los Dolores Iglesias Mosquera; Este, carretera de La
Coruña-Finisterre; y Oeste, finca de doña Rosario Marnotes
Barbeito. Emplazamiento: Bayuca. Número 2.- Propietario: Doña María
de los Dolores Iglesias Mosquera. Nombre de la finca: “Huerta”.
Superficie: 708´10 m². Linderos: Norte, finca de don Victoriano
Marnotes Barbeito; Sur, finca de don Juan Antonio Naya Lafuente;
Este, carretera general La Coruña-Finisterre; y Oeste, finca de la
misma propietaria. Emplazamiento: Bayuca”.
A actual Casa do Concello nos anos 70 |
Un
incendio en 1973 do outro concello,
que o deixaría practicamente inservible, levaría
a que varios funcionarios municipais tiveran que traballar no
novo durante algúns meses
nunha situación máis que
precaria...”Estivemos meses traballando no novo edificio
que estaba en obras. Recordo que non tiñamos fiestras e que para
subir á segunda planta non había escaleiras. Era unha rampla de
ladrillos. No inverno había que ir a traballar coma se foramos á
neve”, lembraba
non hai moito Avelino Moreiras, un daqueles funcionarios.
O actual consistorio inauguraríase durante o efémero mandato de
Domingo Máximo Mosquera Calvete “Pitos”, alcalde entre agosto de 1974 e xaneiro de 1975, unha Casa do Concello que sería
reformada varias veces e na que o que escribe tivo a honra de servir
á veciñanza de Arteixo, como concelleiro do B.N.G., desde outubro de 2012 ata maio de 2015.
FONTES:
-Xosé Fariña Jamardo. "Os Concellos Galegos". Fundación Barrié. 1993
-Manuel Blanco Rey. "Alcaldes de Arteixo". Concello de Arteixo. 1998
-Susana Acosta. "El viejo Concello pasará a mejor vida tras 137 años de servicio". El Comarcal, Maio 2014.
Ningún comentario:
Publicar un comentario