Nesta
bitácora falamos en varias ocasións da relación que A Laracha e
Arteixo teñen co Uruguai, citando a varios fillos da emigración
destes dous municipios que tiveron certa relevancia no mundo da
industria, da política ou do deporte. Pois ben, hoxe ampliamos esta
listaxe lembrando a figura de Claudio Williman, un dos personaxes da
historia uruguaia máis sobresaíntes que chegaría a ser presidente
da República entre 1907 e 1911.
 |
| Claudio Williman |
Fillo
de emigrantes de Caión e de Arteixo (seu pai era natural de San
Cosme de Maianca, Oleiros, aínda que tiña domicilio en Arteixo
cando casou), varias novas publicadas na prensa de Montevideo nos
primeiros anos do pasado século XX en torno á nacionalidade dos
proxenitores do presidente da República, doutor Claudio Williman,
suscitaran no seu momento algunha que outra discusión entre os
xornalistas charrúas. Uns dicían que eran de orixe alemana, outros
inglesa e os menos galega e, por riba, ningún dos contendentes
aportaba probas satisfactorias aos seus contrincantes da pluma. Mais
aquela incógnita quedaría resolta coa información que publicaba,
baixo a sinatura de Pedro Dubra Brandón, o xornal coruñés El
Noroeste o día 20 de xuño de
1910:
(…) publicamos a continuación la partida de matrimonio que los autores de la existencia de aquel, aunque joven, esclarecido gobernante. Los padres del presidente Williman, como los del presidente Gabriel Antonio Pereira y los del presidente Lorenzo Latorre, que también gobernaron aquel país en épocas no muy lejanas, nacieron en esta provincia de la Coruña, y en ella nació también el primer europeo que cruzó la América de oriente a occidente, Núñez de Balboa, para ofrecerle al mundo civilizado, con un nombre simpático (símbolo de la paz) el océano más extenso entre los que cubren la superficie de nuestro globo. La partida a que nos referimos dice así:
“Don Domingo Carballo Antelo, cura párroco de Santa María del Socorro de la Villa y puerto de Cayón, distrito municipal de Laracha, provincia de la Coruña.
Certifico: que en el folio sesenta y nueve vuelto, del libro tercero de casamientos de esta de mi cargo se halla la partida siguiente:
En la capilla de San Roque que hace de parroquial de Santa María del Socorro de la villa y puerto de Cayón, a veintidos días del mes de Febrero, año de mil ochocientos cuarenta: Yo D. José Cambón, presbítero, teniente cura de la misma, con licencia expresa del P. P. Fr. Domingo Eujo, vicario cura de ella en propiedad, precedidas las tres canónicas moniciones en tres días festivos tanto en esta, como en la de Santiago de Arteijo, y no haber resultado impedimento alguno, según más bien consta de la certificación dada por D. Manuel Rodríguez Cambón, cura rector propio de la de Arteijo; asistí al matrimonio que por palabras de presente y mutuos consentimientos exteriormente sensibilizados contrajo José Williman, soltero natural de San Cosme de Mayanca y vecino de la referida de Arteijo, hijo legítimo de Claudio Williman, natural de la Saboya de Francia y de su mujer Caetana Lugrís, natural y vecinos que viviendo fueron de la de Moyanca; con Antonia González, también soltera, hija legítima de de Manuel González, ahora difunto, natural de Santa Justa de Moraña, y de su mujer Josefa de Otoño, natural y vecinos de este puerto; se observó lo prevenido en las Sinodales de este arzobispado y reales pragmáticas de S.M., en el mismo recibieron las bendiciones de la iglesia y se hallaron presentes Antonio Paz, Pedro de Otoño y D. Mariano García, todos vecinos de esta villa y puerto; y para que conste lo firmo al día, mes y año ut supra. José Cambón”
Así
pois sabemos, que os pais de Claudio Williman, José e Antonia, eran,
antes de darse o “si quero”, veciños de Arteixo e de Caión e
tamén que os avós paternos eran de orixe francés, unha parella que
non tardaría en facer a maleta da emigración para empezar unha nova
vida en Montevideo.
Alí,
José e Antonia montarían un estabelecemento de ultramarinos na rúa
de Andes, esquina coa rúa Mercedes e, segundo un xornal da época,
na trastenda deste negocio Claudio, que nacera na capital charrúa o
10 de outubro de 1861 … “estudiaba sus lecciones y
algunas veces cosquilleaba en el humor de su buenísima madre, que le
reprendía en gallego, dando lugar sus travesuras a que el severo D.
José le advirtiese que era hora ya de que se fuese a clase,
obedeciendo Claudio, no sin dejar de vocear y de dar saltos porque
era un diablejo rubio y de ojos azules, tan travieso como avispado e
inteligente”.
 |
| Claudio Williman |
O
noso protagonista, que
era sobriño
de
Mariano G. Williman, coñecido
republicano federal da
capital uruguaia,
comezaría
aos
19 anos a súa carreira docente na Sociedade
Universitaria e, en 1885, gañaría por concurso a cátedra de Física
na Universidade da República. Dende moi novo as pretensións do
fillo dos emigrantes de Arteixo e Caión era a de estudar enxeñaría,
mais por aqueles días era practicamente imposible xa que no Uruguai
non había ningún centro de estudo especializado. Claudio
principiaría, entón, a carreira de Dereito, carreira que
abandonaría transitoriamente pola política, que levaba certo tempo
chamando á súa porta.
Vinculado
dende moi novo ao Partido Colorado, no ano 1886 participaría no
departamento de Paysandú na rebelión do legalismo contra o
militarismo, rebelión coñecida como a Revolución do Quebracho.
Williman retomaría os seus estudos naqueles tempos de radical
oposición entre os “blancos” e os “colorados” e, nese mesmo
ano, recibía o seu título de abogado.
Nos
anos inmediatos Claudio, a quen os amigos e compañeiros coñecían
polo alcume do Inglés,
alternaría a labor docente coa súa actividad política e
impulsaría a fundación da Facultade de Matemáticas (1887), da que
foi catedrático honorario, e exercería o profesorado na Academia
General Militar. Moi popular na capital charrúa pola súa bonhomía
e a súa singular intelixencia, en 1889 sería elexido edil por
Montevideo. En 1895, catro anos despois de converterse no Decano da
Facultade de “Enseñanza Secundaria y Preparatoria”, casa con
Carmen Martínez Santos, e do matrimonio nacerían catro fillos: José
Claudio, Horacio Alberto, Osvaldo Alfredo e Enrique Guillermo.
Tres
anos máis tarde do casamento, ao producirse o golpe de Estado de
Juan Lindolfo Cuestas, Williman sería nomeado membro do Consello de
Estado e xa en 1904 combate na Guerra Civil, pese ao seu notorio
rexeitamento do formalismo militar, o levantamento “blanco” para
defender a constitucionalidade ameazada polo alzamento encabezado por
Aparicio Saravia, sendo xefe do 4º Batallón de Infantería. O seu
neto e biógrafo José Claudio Williman afirma que… “en las
duras jornadas que siguieron a la derrota de los blancos, puso en
juego toda su influencia para moderar y contener la agresividad de
algunos de sus correligionarios”.
Rematada
a Guerra
Civil,
José Batlle y Ordóñez designao
ministro de Goberno nun
tempo no que xa era
unha
das figuras máis
prestixiosas
do
coloradismo, prestixio
que conduciría a Batlle a escollelo
como o
seu
candidato para
sucedelo na presidencia
da
República.
E
así, o
día
1 de marzo de 1907 o
Dr. Claudio Williman, o
fillo dos emigrantes galegos de Arteixo e A Laracha, era elexido polo
Parlamento
presidente do
Uruguai.
O
goberno de
Claudio Williman
caracterizaríase
por poñer
en evidencia unha
tendencia conservadora, destacando
o
interese
polo
reforzamento do
sistema
xudicial
e
a promoción dun Estado
constitucional sólido. Entre as accións
que destacaron na
súa xestión,
hai
que resaltar
a abolición da pena de morte,
a creación do
Ministerio de Industria e
o
Ministerio de Obras Públicas, ademais
da aprobación da
Lei
do
Divorcio e
a
creación da
Corte Suprema.
Outro
dos aspectos
que melloraron
considerablemente durante o
goberno de Claudio Williman, foi
o
desenvolvemento económico
do
país
fundamentado na
gandería, na
agricultura e
no comercio, sector no que nacionalizaría
o porto de
Montevideo e
a rede
telegráfica, instalando
tamén a
rede
telefónica estatal que competiría coas dúas
privadas preexistentes.
 |
| Claudio Williman |
Por
outra
banda,
daríanse
cambios importantes na educación, como
a
eliminación do
ensino
relixioso
dos
colexios públicos
e
a creación de centos de escolas
distribuidas en toda a xeografía
uruguaia,
especialmente nas áreas
rurais.
En canto ao
sector político, a convivencia entre os dous
partidos maioritarios
como o
Partido Nacional e
o
Colorado, foi
totalmente positiva e
armónica, uns
partidos
que
durante ese periodo 1907-1911
manterían
unha
disposición ao
dialogo con tendencia moderada. En canto á
xestión
internacional, o
goberno de Williman tivo
unha
acertada visión negociadora que alcanzou
a realización de acordos
en termos
fronteirizos
cos gobernos arxentino
e
brasileño.
Finalizada
a
súa presidencia,
Williman viaxou
a Europa e
a
volta,
en 1912, ocuparía
por segunda vez o
rectorado da Universidade. Posteriormente, entre
1916 e
1924, apartado
xa das loitas
políticas, sería
presidente do
Banco de la República. O
seu neto e biógrafo describíao
así:
“de
aspecto sajón, delgado y erguido, pareciendo por ello de más altura
que la real, de cabellos lacios, finos y rubios, ojos azules claros,
con un gesto de seriedad que disimulaba de manera desconcertante su
temperamento afectivo, afectuoso y a veces bromista”.
O
noso homenaxeado falecería en
Montevideo o
9 de febreiro
de 1934. Oitenta
e cinco anos despois do
seu pasamento
aínda hai quen pensa que Uruguai aínda lle debe o recoñecemento
que
merecen os
seus constantes
esforzos
pola paz e
a súa
importante obra reformista. Como esas brisas que de
cando en vez
atravesan as mañás
soleadas, aquel
fillo de José
Williman e Antonia González, os
emigrantes de Arteixo e A Laracha, pasou
pola historia da
súa patria
de forma case
desapercibida, mais
iso si,
regando a terra de fecundas sementes
que floreceron anos
despois nunha
realidade
superior.
FONTES:
-MAIZTEGUI
CASAS, LINCOLN
RAÚL.
Uruguay-Recortes
de Historia. El hombre que fue paréntesis.
Blogdiario.com
Ningún comentario:
Publicar un comentario