MARIANO ARANA, O ARTEIXÁN MINISTRO DE URUGUAI E ALCALDE DE MONTEVIDEO

     Se hai un país que garda especial relación con Arteixo pola gran cantidade de persoeiros, dun e doutro lado do charco, que teñen lazos de unión co noso concello ese é Uruguai. Xa vos falei dun deles, o futbolista Oscar Míguez, fillo de emigrantes de Meicende que foi campeón do Mundo en 1950 coa camiseta celeste no famoso Maracanazo. Mais teño pendente contarvos, nestas Crónicas de Arteixo, casos coma o de Washington Cataldi, Subsecretario de Industria do país sudamericano no período 1969-71 e presidente do Peñarol en varias etapas que viña a pasar o verán á casa de súa sogra, en Uxes; de Héctor Núñez, tamén fillo de emigrantes de Meicende que chegaría a xogar no Valencia nos anos 60 e posteriormente a adestrar, entre outros clubes, ao Atlético de Madrid; de Ramón Villaverde, fillo de emigrantes de Arteixo (a nai era de Rañobre) que a día de hoxe está considerado coma un dos mellores xogadores da historia do F.C. Barcelona; de Nelson Cedeira, o propietario do bar Fénix (o que está ao carón do Balneario), que foi futbolista de Wanderers e de Fénix, equipo no que xogou xunto ao lendario Enzo Francescoli; do pai de Nelson, Francisco Cedeira Mallo, veciño da Catuxa que emigrou a Montevideo e sería durante moitos anos directivo do Salus F.C., equipo que ascendería de xeito consecutivo catro categorías ata acadar a 2ª División do fútbol uruguaio; de José Figueiras España, o popular Mariñeiro pai da concelleira de Terra Galega (Tega) Charo Figueiras, que foi directivo do Racing Club de Montevideo durante varios anos; de Alfredo Martínez, antigo fútbolista do Deportivo da Coruña fillo de emigrantes de Lañas e de Bértoa...e dun longo etcétera. Mais hoxe vouvos falar de Mariano Arana Sánchez, arquitecto e ex-Ministro de Vivenda, Ordenamento Territorial e Medio Ambiente de Uruguai e ex Alcalde de Montevideo.

    

Mariano Arana

     Fillo de Pedro Mariano Arana Vázquez e de María Sánchez Maceiras, nada en 1899 na Pedreira (Arteixo), entre Figueiroa e A Catuxa, que era a oitava de nova irmás e que chegou como emigrante a Uruguai, xunto con dúas das súas irmás e a súa nai, Mariano Arana Sánchez nacía en Montevideo o 6 de marzo de 1933, dous anos despois de que casaran seus pais e un antes de que nacera seu irmán Máximo. Tras cursar estudios no Lyceé Français de Montevideo, en 1952 ingresaba na Facultade de Arquitectura da Universidade da República, donde se licenciaría en 1961 e na que, ademais, sería docente e Director do Instituto de Historia da Arquitectura, entre outras tantas actividades que realizou na Facultade. 

     No seu paso pola Universidade, Mariano Arana destacaría non só polo desempeño no plano académico, senón tamén polo seu activismo social e gremial, sendo nos anos 50 un activo militante e dirixente do Centro de Estudiantes de Arquitectura (CEDA) e da Federación de Estudiantes Universitarios de Uruguai (FEUU), na que ocupou a secretaría de asuntos gremiais, actividade que o levaría a involucrarse directamente nas loitas sociais e antiimperialistas que caracterizaron o final dos anos 50 e o principio dos 60. Nesta etapa, ademais de marcar a súa ideoloxía política, marcaría tamén a súa forma de interpretar a arquitectura e o urbanismo desde unha mirada fortemente contemporánea, tinguida tanto polo pensamiento das vangardas artísticas e culturais como co seu forte compromiso social.

 

     No perfil deste persoeiro de orixe arteixán hai que destacar tamén o seu  compromiso cultural. Interesado profundamente nas más diversas manifestaciones contemporáneas, como as artes plásticas, a música, o teatro ou a literatura, Mariano Arana vinculouse cos movimentos e as correntes de vangarda nos anos 50 e 60 en Uruguai, vinculación que no caso do teatro independente, en especial na institución teatral “El Galpón”, levaríao, xunto con Mario Spallanzani a intervir en diferentes intres nos procesos de rehabilitación de varias salas para albergar diversas actividades culturais.

     Impulsado por ese ánimo, xunto con outros universitarios, intelectuais compañeiros da Federación de Estudiantes fundaría a editorial Ediciones de la Banda Oriental (EBO), un dos emprendementos culturais innovadores dos anos 60, que participou de xeito destacado no “boom editorial” desa década, así como tamén foi un notable referente cultural en tempos da dictadura uruguaia (1973-1985), promovendo especialmente a difusión de obras literarias de autores nacionais e clásicos universais, así como traballos sobre a realidade política e cultural e investigacións históricas, actividade que o levaría a presidir a Comisión de Patrimonio Histórico, Artístico e Cultural de Uruguai entre os anos 1985 e 1989.

     Pola súa actividade profesional foi recoñecido por organizacións internacionais de arquitectos e entidades vinculadas coa profesión, merecendo, entre outras, as distincións outorgadas pola Federación Panamericana de Asociaciones de Arquitectos (FPAA), a que lle concedeu no seu Congreso do ano 1999 a Medalla de Ouro á traxectoria profesional e pola VI Bienal Iberoamericana de Arquitectura y Urbanismo, celebrada en abril de 2008 en Lisboa, na que se lle outorgou o Premio Iberoamericano ao conxunto da súa traxectoria. Tamén recibiría outras distinciones internacionais como a Orden Nacional ao Mérito da República Francesa, a Orden Cruzeiro do Sul del Gobierno Federativo de Brasil e a Cruz de Mayo outorgada polo Goberno arxentino.

Mariano Arana

     Mais, aparte da súa actividade no mundo da arquitectura e no eido cultural, Mariano Arana tamén é un persoeiro coñecido pola súa actividade política. O noso protagonista foi fundador de Vertiente Artiguista, partido polo cal foi elexido Senador da República en 1989, cargo que ocuparía en dúas etapas: 1990-2004 e 2008-2010, nas que formaría parte da comisión permanente do Senado entre 1991 e 1992, así como da comisión do presuposto. En 1994 foi segundo vicepresidente da Cámara uruguaia e posteriormente sería alcalde de Montevideo polo Frente Amplio desde 1994 a 2005, ano no que Tabaré Vázquez asume a Presidencia da República e nomea a Mariano Arana Ministro de Vivenda, Ordenamiento Territorial e Medio Ambiente, un Arana que coincide no Goberno con José Mujica, líder do Movimiento de Participación Popular (sector maioritario do partido de esquerda Frente Amplio) que sería Ministro de Gandería, Agricultura e Pesca entre 2005 e 2008 e, entre 2010 e 2015, Presidente da República, un Mujica que para moit@s, entre os cales me incluio, é un dos grandes referentes políticos mundiais.

     Nun acto promovido en Arteixo polo concelleiro de cultura daquela hora, Juan Antonio Mouzo, ás 13:00 horas do 14 de maio de 2004 Mariano Arana Sánchez era recibido na Praza do Concello polo Alcalde arteixán Manuel Pose e, tras asinar no libro de Honra, entraba  no Salón de Plenos da Casa do Concello  donde o agardaban os membros da corporación municipal e resto de autoridades que asistiran ao acto, entre elas o Presidente da Xunta Manuel Fraga, o Conselleiro de Presidencia, Xaime Pita e o de Emigración Aurelio Miras, o Alcalde da Coruña Francisco Vázquez e o Presidente da Deputación Provincial da Coruña Salvador Fernández Moreda para asistir ao merecido nomeamento de Mariano Arana Sánchez como Fillo Adoptivo de Arteixo.