O termo futbolístico “Maracanazo” utilízase para referirse ao último partido do Mundial de Fútbol de 1950 que se celebrou en Brasil. Ese partido xogárono Brasil e Uruguai o 16 de xullo de 1950 no Estadio de Maracaná (Río de Janeiro) e finalizou, contra todo pronóstico, 2-1 a favor do conxunto uruguaio do que formaba parte o protagonista das Crónicas de Arteixo desta semana.
Para comezar o conto hai que viaxar ata o Meicende dos primeiros anos do século pasado e imaxinar como a rapazada local lle daba as primeiras patadas a unha pelota, daquelas pelotas de antano feitas de trapos. Pois ben, entre aquela rapazada estaban os irmáns Rogelio, Arturo e Manolo Míguez ou Héctor Núñez, cativos da localidade que nalgúns casos non tardaron moito en emigrar ao Uruguai onde casarían e empezarían unha nova vida. Co andar dos anos, un dos fillos de Héctor Núñez, o que bautizou co seu mesmo nome, chegaría a ser futbolista profesional e tería unha afamada carreira como xogador do Nacional de Montevideo e do Valencia C.F., e, unha vez retirado, como adestrador de equipos coma o Rayo Vallecano, Atlético de Madrid ou U.D. Las Palmas. E curiosamente, un dos fillos de Manolo Míguez, Óscar Omar, participou no famoso “Maracanazo”, que a vindeira semana cumpre o seu 75 aniversario. Por tal motivo, é unha obriga homenaxear ao noso primeiro campión do mundo!
Óscar Míguez co Peñarol de Montevideo
Nado o 5 de decembro de 1927 en Montevideo, Óscar Omar Míguez Antón era coñecido polo alcume do ‘Cotorra’, que lle quedara por mor dunha gorra verde que usaba na súa infancia.
O rapaz de sangue arteixá comeza a xogar no Araicuá e despois dun campionato de menores organizado pola IASA1 en 1943, entra a formar parte das divisións inferiores deste equipo xunto con Alcides Ghiggia e Antonio Sacco, o seu amigo da alma. A finais de 1947, despois dun partido soberbio no que Míguez marcara tres goles, comunícanlle que o Peñarol estaba interesado en facerse cos seus servizos para xogar na Terceira co segundo equipo. O soño da súa vida estaba a piques de facerse realidade. O inglés Randolph Galloway, naquela hora adestrador do primeiro equipo, logo de observar as calidades técnicas do ‘Cotorra’ e quedar asombrado con elas, non tardaría en dicir: "Este chico es mucho para Tercera; mándenmelo a mí", e subiríao inmediatamente ao primeiro equipo.
Esa confianza que Galloway depositara nel traducíase cada partido en goles, feito que o ía levar a ser o goleador do campionato daquel ano de 1948, o do seu debut na Primeira División, anotando 8 goles, ata que houbo unha folga de xogadores que paralizou a competición. Míguez tamén ía ser o máximo goleador do campionato seguinte, o de 1949, no que formara parte daquel magnífico equipo onde brillaran, xunto a el, Alcides Ghiggia, Juan Schiaffino, Juan Hohberg e Vidal, futbolistas que pouco ían tardar en darlle unha inmensa alegría á súa nación: o famoso maracanazo.
O ‘Cotorra’ debuta coa selección uruguaia o 30 de abril de 1950, nun partido amigable de preparación para o Mundial do Brasil disputado no Río de Janeiro ante o Paraguai, partido no que tamén xogara coa celeste Hugo Villamide, galego de Carballo, e que os charrúas perderon por 3-2.
O día 2 de xullo, o Uruguai xoga o primeiro partido do Mundial e gaña por 8-0 a Bolivia con goles de Ghiggia, Vidal, Pérez, dous de Schiaffino e tres de Míguez, vitoria que clasificaba á celeste para a serie final, na que se enfrontaría por sistema de liguiña a Suecia, España e Brasil, os campións dos outros tres grupos.
No primeiro partido desta liguiña final, os charrúas empatan a dous goles con España e no segundo vencen, despois de chegaren ao descanso con 1-2 no marcador, a Suecia por 3-2, con goles de Ghiggia e dous de Míguez. E chegamos á tarde do 16 de xullo de 1950 coa derradeira xornada. Aos brasileiros chégalles cun empate para seren campións do mundo. Os uruguaios teñen que gañar para o seren. Na véspera daquel partido decisivo, a concentración da canarinha fora transformada en sede política e trampolín para a promoción persoal. Os xogadores andaban de brazo en brazo, sempre cun fotógrafo ao carón, para mostrarlle ao pobo que o candidato político X era amigo de Ademir, de Zizinho, de Jair… A vitoria era unha esixencia de honra nacional e dábana por feita. Na concentración brasileira e nos seus arredores só había festa, foguetes e barullo, moito barullo. Non durmiu ninguén aquela noite e, segundo a revista Placar Magazine, moito menos os xogadores.
La Voz de Galicia, 11 de xullo de 1950. O xornal informa que Óscar Míguez, no centro da imaxe, é fillo de "coruñeses nacidos en Pastoriza"
O Brasil e o Uruguai saen ao campo. Moita xente de Meicende está pendente do transistor para saber o que fai o rapaz dos de ‘Mighés’. Durante os primeiros 45 minutos os anfitrións puxeran cerco a unha férrea defensa uruguaia soberbiamente controlada polo grande Obdulio Varela, tamén de orixe galega, e cun sobresaínte Máspoli no marco. Catro minutos despois da continuación, un fallo na defensa celeste permítelle ao Brasil adiantarse no marcador por medio de Friaça. Maracaná vénse abaixo e, agora si, os seareiros da canarinha agardan por un diluvio de goles que nunca ía chegar. E pasou o que non contaba ninguén. O Uruguai adianta a posición de Obdulio Varela co que entra máis en xogo e, aos 65 minutos, abren un balón á dereita a Ghiggia. O pequeno extremo centra sobre Schiaffino quen, desmarcado, bate a Barbosa co seu xute: 1-1. O empate seguíalle valendo ao Brasil para ser campión do mundo, mais, faltando once minutos para o remate do partido, Ghiggia recolle un pase atrasado de Pérez e anota o 1-2 definitivo. Os 200.000 seareiros parecían feitos de pedra, insensibles a reaccionar aos xestos de alegría dos futbolistas uruguaios. Dez minutos despois toda a nación do Brasil estaba de loito.
Imaxe da selección uruguaia en 1950 na que vemos, na parte inferior, a Óscar Míguez cun balón nas mans
O ‘Cotorra’ deixou unha grande impresión no campionato, no que o seu soberbio fútbol converteuse en lenda pola rapidez mental e un dominio pouco común da pelota, con goles e remates á porta de chilena ou de rabona, e recibiría varias propostas do fútbol europeo. Mais rexeitaría as ofertas, xa que sempre priorizou o seu amor polo Peñarol, equipo co que conseguiu o campionato uruguaio en 1951, 1953 e 1954.
Neste último ano participa co Uruguai no Mundial de Suíza, onde anota un dos dous goles que a celeste lle endosou a Checoslovaquia no primeiro partido da primeira rolda. No segundo enfrontamento desta fase inicial, o Uruguai vence a Escocia por 7-0 con tres goles de Borges, dous de Abbadie e outros dous do ‘Cotorra’, resultado que lle daba o pase aos cuartos de final, nos que vencen a Inglaterra por 4-2. A celeste estaba nas semifinais. A Hungría de Kocsis e Puskas era o rival para pelexar por un posto na final. Óscar Míguez chegaba a este partido decisivo no seu mellor momento de forma, mais, lamentablemente, os caprichos infantís dalgúns dirixentes da federación, que non foran quen de manexar con coherencia un problema leve na concentración da selección, levarían ao uruguaio-arteixán a ser apartado do equipo acusado de indisciplina e non xogaría ante os húngaros. No que para moitos foi o mellor partido da historia dos mundiais, os uruguaios caeron por 4-2. Hungría gañaba por 2-0 cando só faltaba un cuarto de hora para o remate, mais no minuto 75, Hohberg, que sería adestrador do Uruguai en 1970, anota o 1-2 e a tres minutos do final do partido repetiría a faena. O once suramericano aínda ía ter ocasión de gañar aquela semifinal xa que, no tempo de desconto, unha pelota de Schiaffino quedou no barro, a poucos centímetros da liña de gol, co porteiro húngaro xa batido. Dous goles na prórroga de Kocsis, máximo goleador do Mundial con 11 goles, dábanlle o pase a Hungría á gran final. O equipo uruguaio despediuse do Mundial de Suíza xogando o partido polo terceiro e cuarto posto contra Austria, partido que a celeste perdeu por 3-1.
Nas semanas posteriores á cita mundialista, tanto o F.C. Barcelona, como o Valencia e o Milán tentaron fichar ao ‘Cotorra’, mais el, logo de que os tres equipos chamasen varias veces á súa porta, ía seguir sendo fiel ás cores do Peñarol.
Dous anos máis tarde, entre o 21 de xaneiro e o 15 de febreiro de 1956, Arxentina, Brasil, Chile, Paraguai, Perú e Uruguai disputan en Montevideo, por sistema de liguiña, a Copa América. Míguez, con vinte e oito anos acabados de cumprir, anotou nos tres primeiros partidos de competición, marcando un dos catro goles da vitoria por 4-2 do Uruguai diante do Paraguai, outro no 2-0 contra Perú e, outro tanto máis, no 2-1 a Chile. Os charrúas, cun empate a cero goles na penúltima xornada co Brasil, e unha vitoria por 1-0 na última diante da Arxentina, gañaron aquel campionato no que o noso protagonista, en plan estelar durante os cinco partidos, foi elixido o mellor xogador do torneo.
Nos últimos anos da década dos cincuenta, 1958 e 1959, consegue dous torneos ligueiros máis co Peñarol. O último deles foi o do seu adeus definitivo do equipo dos seus amores, co que disputaría, entre os anos 1948 e 1959, 137 partidos e anotara 107 goles. A súa impecable media anotadora vestindo a camiseta negra e amarela foi de 0,78 goles por partido. Uns meses antes, o 30 de abril de 1958, xoga o seu último encontro coa selección nun amigable en Bos Aires contra a Arxentina, que os uruguaios perden por dous goles a cero. Coa celeste xogou 39 partidos e anotou 28 goles entre 1950 e 1958, deixando para o recordo xogadas e goles inesquecibles, coma as súas clásicas chilenas e rabonas. Con eses 28 goles é un dos máximos artilleiros coa selección no profesionalismo e ademais, a día de hoxe, segue sendo o máximo goleador do Uruguai na historia dos mundiais con oito tantos, 5 anotados no Brasil 1950 e 3 en Suíza 1954.
Míguez centrando de rabona nun partido co Peñarol
En 1960, xa ao final da súa carreira deportiva, Míguez vaise a Perú, onde xoga seis meses no Sporting Cristal de Lima baixo as ordes do arxentino Carlos Peucelle e do peruano Víctor Pasache. Termina terceiro no campionato ligueiro dese ano 1960 anotando 10 goles en 18 partidos. O ‘Cotorra’ axudaría a que o Sporting Cristal medrase, o que lle permitiría ao club gañar na tempada seguinte o seu segundo campionato de Perú. Na súa estadía peruana, unha noite chegou ao hotel no que se hospedaba un mozo brasileiro e pediu que lle presentasen a Míguez. Simplemente quería coñecer o sensacional futbolista que lle amargara a infancia cando vivía no interior do estado de Minas Gerais e oía pola radio a desfeita dos brasileiros no Mundial de 1950. Aquel mozo non era outro que Edson Arantes do Nascimento, coñecido mundialmente por Pelé.
Míguez con Pelé
No ano 1961, Óscar volve ao Uruguai, onde ficha polo modesto Rampla Juniors xunto a outra gloria do fútbol, o arxentino Ángel Labruna. Durante a tempada o club sofre para manter a categoría e, finalmente, remata o campionato nun decepcionante sétimo posto. Óscar Omar Míguez Antón, o fillo daquel emigrante de Meicende que chegara a Montevideo nos anos vinte, ía poñer fin á súa carreira deportiva en 1962 no Colón Fútbol Club, equipo da Segunda División uruguaia.
O que para moitos foi o mellor 9 do Uruguai de todos os tempos faleceu, con 78 anos, o 19 de agosto de 2006 por mor dunha crise cardíaca. Os seus restos descansan no Panteón dos Olímpicos no cemiterio do Buceo de Montevideo.
_________
1 Institución Atlética Sud Americana.
