O PAZO DE GALÁN (I)

   Á marxe esquerda da estrada AC-552 que nos conduce ata A Coruña, xusto despois dos últimos edificios de Vilarrodís e no medio dunha serie de almacéns e naves industriais existentes na zona dende hai xa bastantes anos, atópase Galán, histórico lugar da parroquia de San Tirso de Oseiro no que podemos ver un dos elementos máis significativos da arquitectura popular de Arteixo. Falamos do pombal de Galán, un edificio de planta octogonal, con muros de cachotería recebados e caleados, que pide a berros unha profunda restauración xa que o teito e as súas paredes desfanse de ano a ano e, se non se toman medidas urxentes, en pouco tempo será desgraciadamente unha ruina. O propio pombal, así como o muro de peche da horta na que se atopa, indica claramente a súa pertenza a unha casa grande de certa importancia, unha casa que aínda se mantén en pé e que agocha un esplendoroso pasado do que falamos deseguido.

Vistas do pombal e do Pazo de Galán co muro de peche da horta

   Reconstruíndo a historia de Galán, sabemos que entre finais do século XVII e principios do XVIII Juan Rodríguez de Castro era o propietario deste lugar nunha época na que o coronel das Milicias de Betanzos, Diego Francisco de Oca y Sarmiento (1646-1698), e posteriormente o seu fillo Antonio José de Oca y Cadórniga (1673-1744) eran os Señores de Oseiro.

    ¿Quen era Juan Rodríguez de Castro? ¿Cando e como adquiriu Galán? Son preguntas ás que, polo de agora, non podemos ofrecer respostas mais, con todo, grazas aos datos que amablemente nos aportou Ramón Saavedra, descendente dunha das familias que pusuíu Galán durante máis dun século, podemos sacar á luz a historia dos últimos 315 anos deste lugar, unha historia que empeza o 11 de marzo de 1706 que foi o día no que don Benito Antonio del Corral y Romay lle comprou Galán ao nomeado Juan Rodríguez de Castro.

   De don Benito, crego de Pastoriza e das parroquias anexas de Suevos e Oseiro, sabemos que foi o primeiro párroco do actual Santuario de Pastoriza, reedificado sobre a vella capela que segundo conta a lenda mandara construír Reckiario, rei dos suevos dende o 448 ata o 456. As obras da actual igrexa de Pastoriza, construída en gran medida con pedra “parda toscana del monte da Teijeira, y la blanca en el monte de Sabón” (1) duraron catorce anos, desde 1685 ata 1699, edificándose coas aportacións económicas de Juan del Río, escribán da súa Maxestade e do Goberno e Capitanía Xeral do Reino de Galicia e, Señor do Couto de Suevos.

A CAPELA DE SAN BIEITO

 

En primeiro plano podemos ver o lugar no que estaba a capela de San Bieito e, ao fondo, alfunhas casas do lugar de Galán

  Unha vez adquirido Galán, segundo consta en testamento do ano 1730 de don Benito, onde se cita a existencia dunha fundación, é moi probable que o crego edificara no lugar unha capela con advocación a san Bieito, capela que se mantivo en pé ata a primeira metade so século XX e da que aínda se lembra Salvador Souto, veciño de Galán nado neste lugar en 1938:

-Acórdome de ver a meu pai retellar no tellado da capilla cando eu era neno. Tiña unha ventana que daba para o lado da nosa casa e tamén tiña un pasillo de arredor; bueno, máis ben un carreiro de dous metros. Dentro da capilla había un santo, o san Benito, e tamén me acordo da pía de bautismo. Hoxe o santo está en Pastoriza e a pía en Laxobre.

 

Pía de bautismo da capela de San Bieito de Galán (cortesía de Isabel Mareque)

   Cada 11 de xullo, o santoral católico celebra en todo o mundo a San Bieito, o Santo Patrón de Europa e fundador da Orde Beneditina. A Bieito se lle representa habitualmente co libro da Regra (A regra beneditina redactouse no século VI e converteuse no marco referencial da vida monástica occidental), unha copa rota, e un corvo cun anaco de pan no pico, en memoria do pan envelenado que recibiu Bieito dun sacerdote da rexión de Subiaco, na provincia de Roma, que o envexaba.

   O San Bieito que había na capela de Galán e que na actualidade está a bo recaudo nunha casa de Pastoriza, é unha talla de madeira de 95 cms que aínda se conserva en perfecto estado mais, iso si, na súa iconografía non aparece nada do mencionado anteriormente. Tan só viste hábito ou vestidura superior de cor gris na que resalta un rosario e, ademais, na man esquerda ten unha palma, algo curioso xa que non foi mártir, feito que nos leva a pensar que sexa como atributo de pureza.

 

Talla do san Bieito da capela de Galán, actualmente conservado nunha casa de Pastoriza

    Algúns crentes invocan a Bieito para protexerse contra as picaduras das ortigas, o veleno, a erisipela, a febre e as tentacións ou sentimentos luxuriosos que tantos quebracabezas lle custara ao patrón de Europa. No seu magnífico blogue Os chanzos (https://oschanzos.blogspot.com/), o prezado Francisco Vidal escribe o seguinte sobre as tentacións deste santo:

   “Todo comezou cando el, aínda novo, andaba por Roma e viu pasar unha fermosísima moza detrás da que se lle foron os ollos. E tal sentimento de culpa tivo o home, que nada máis chegar á súa cela aplicouse un duro castigo para que aquela tentación saíse da súa mente, máis como a imaxe da fermosa rapaza permanecía, baixou a onde había unha mesta silveira, espiuse e tirouse entre os arbustos aqueles ata deixalos sen espiñas. E tal remedio se aplicaba ó largo da súa vida cada vez que a figura daquela beleza romana lle viña á cabeza”.

   Avogoso para as verrugas e afeccións cutáneas, polo que acostuman ter unha fonte preto, e patrón dos labregos, enxeñeiros, curtidores e dun longo etcétera, a tradición do San Bieito mantívose viva na contorna ata non hai moito tempo, como así nolo manifestaron varias persoas que nos afirmaron que “en Vilarrodís e en Galán facíanlle festa a este santo”.

(CONTINUARÁ)

 

(1) DAVIÑA SÁINZ, SANTIAGO (2006): Noticias históricas del Archivo Municipal de La Coruña, y los milagros de Nuestra Señora de Pastoriza y otras noticias de su santuario, Revista Nalgures, Tomo III, páx. 123.

 

UN CAFÉ CON LORIS BENITO

  Nado o 7 de xaneiro de 1992 en Aarau, a capital do cantón suízo de Argovia, Loris é fillo do asturiano Enrique Javier Benito e de Mari Luz Souto, unha veciña da parroquia arteixá de Pastoriza que, ao igual que xa fixeran décadas antes seus pais Jesús e Claudina, emigrou a Suíza a mediados dos anos 80. Malia que xa leva boa parte da súa vida residindo do país centroeuropeo, Mari Luz non hai día que non lle acorde o seu lugar de nacemento e as amizades da súa infancia. Sempre que o seu traballo llo permite, viaxa á súa querida patria chica co seu fillo Loris, quen espiritualmente vai estar unido de por vida á terra de súa nai, xa que se bautizou no Santuario de Pastoriza en xuño de 1992.

  Lateral esquerdo rápido, de gran calidade técnica e de enorme talento, Loris xoga no Girondins de Burdeos dende a tempada 2019/20 e vén de participar con Suíza na Eurocopa, onde a súa selección realizou un papel extraordinario. Concluída a competición continental, o noso protogonista desconectou uns días en Pastoriza coa súa familia e sentouse con CRÓNICAS DE ARTEIXO e coa revista O DEZ para charlar de fútbol e de outros temas de interese.

 

Loris Benito Souto coa bufanda do Pastoriza S.C.D.

Pregunta: Vostede tivo a oportunidade de debutar na Eurocopa xogando uns minutos contra Turquía na primeira fase. Como foi ese momento?

Resposta: Era a primeira Eurocopa que xogaba, xa que, na anterior, manqueime xusto un mes antes de viaxar a Francia. Foi un momento moi especial, e non só para min. Aínda que o fútbol é un deporte de once xogadores, cando entras no campo sénteste bastante só, porque estás ti coas túas emocións. Foi especial porque non só pensas en ti, se non tamén en todos os que te acompañaron ao longo da túa carreira deportiva. A familia tivo un lugar moi especial nese momento de entrada ao campo. Pensei en miña nai, en meus avós, en meu pai, en meus tíos… Creo que foi un orgullo moi grande para todos e tamén para min, claro, porque sentín que a vida me devolvía algo despois do sacrificio dos anos da infancia e do traballo de tanto tempo.

 

Momento no que Loris debutou na Eurocopa con Suíza

P. : Logo, despois da primeira fase, chegou o éxtase contra Francia nos oitavos de final. Como viviu vostede o partido contra os galos como futbolista que xoga nun equipo francés? 

R. : Diría que o vivín cunha motivación extra para darlles unha pequena “labazada” xa que, ademais, eran un dos grandes favoritos. A dicir verdade, dos futbolista que xogaron non había moitos da liga francesa; creo que no campo só había dous: Kimpembe e Mbappé, que xogan no PSG. Con todo, para min foi un partido bastante especial. Teño moitos amigos e compañeiros de Francia que estaban pendentes do partido agardando e desexando que nós perderamos. Algúns enviáronme mensaxes dicindo que si, que Suíza fixera bo papel e tal pero que despois de xogar contra eles tiñamos que facer as maletas e despedirnos da Eurocopa. E por iso, a victoria contra Francia foi aínda moito máis doce porque ninguén a agardaba; poucos apostaban por nós.

P. : E contra España en cuartos?

R: : Aínda foi moito máis especial que contra Francia porque estaban pendentes a miña familia e amigos de España, todos os que me viron medrar e tamén os que me seguen dende que era un neno, dende que veño aquí a pasar as vacacións coa familia. Todo o mundo estaba moi pendente deste partido, que para nós foi unha plataforma enorme para falar aínda máis do que xa lográramos en oitavos. Foi un partido moi especial que rematou dun xeito triste por non pasar as semifinais nos penaltis. E triste tamén por que non xoguei, claro, pero moi agradecido da experiencia de poder formar parte dos mellores xogadores de Suíza e de participar nunha Eurocopa.

P.: Tivo compañeiros con pasado en Galicia e curiosamente, no partido de cuartos de final contra España, había dous galegos no once helvético, Ricardo Rodríguez e vostede, e ningún en “La Roja”. ¿Houbo algún comentario ou broma no vestiario sobre isto?

R. : Sí. Fabian Schär xogou no Deportivo. Falamos moito da Coruña e, cando pasou polo Dépor, estabamos sempre en contacto. Moi bo compañeiro e excelente xogador ao igual que Ricardo Rodríguez, que tamén ten familia galega aínda que non sei canto tempo pasou en Galicia. A dicir verdade, non falamos moito do seu pasado aquí. Non sei se ten as raices tan profundas en Galicia como as teño eu, que pasei moito tempo da miña vida aquí. Preguntareille. A parte diso, coa xente de Pastoriza e coa miña familia si que falamos dese chiste lindo. O que non sei é porque non hai galegos na selección española. Chamoume moito a atención que non estivera Iago Aspas, que fixo unha tempada fantástica.

 

Loris Benito co último número da revista O Dez

P. : A actuación de Suíza foi excelente. ¿Sorprendeulle que a súa selección fora tan competitiva?

R. : Para nada. Sabemos que xogadores temos e, por riba, somos un gran equipo. Foi moi importante gañar confianza a medida que íamos avanzando na competición. Foi moi gratificante e a aprendizaxe para nós foi brutal.

P. : Xusto o triunfo de Italia?

R. : Merecido. Absolutamente. Vin a un equipo que xogou coma un equipo, que tiña as ideas moi claras e que na miña opinión xogou un fútbol espectacular, con bandas que subían e baixaban. De feito, esa lesión de Spinazzola ténlle que doer a cada persoa que ama o fútbol porque empezar un torneo así, xogalo dese xeito e non poder acabalo é unha verdadeira pena. Para min Italia foi o equipo máis completo do torneo. Tamén me gustan as historias que creron por fóra tamén, especialmente a historia de Mancini, o míster deles, que non xogara nin un só minuto no Mundial de Italia. Esa dor quedoulle para toda a vida e por iso ningún dos seus futbolistas quedou sen xogar nesta Eurocopa. Iso demostra como estiveron, como funcionan e o gran espíritu do equipo. Para min, o triunfo de Italia foi absolutamente merecido.

P. : E agora, despois da Eurocopa, disfruta do merecido descanso na terra da súa familia materna e na que pasou momentos moi felices da súa infancia e xuventude ¿Que significa para vostede Pastoriza e Arteixo?

R. : Moitísimo, moitísimo. Bueno, empezando pola familia, é o lugar das raices de miña nai e eu síntome moi conectado con todo o que iso significa. Non só é chegar ao aeroporto de Santiago ou da Coruña e saber que vas en coche a Pastoriza. Non, tamén é a infancia que pasei aquí cos amigos que teño dende que empecei vir de vacacións á Choupana, o noso barrio, e coñezo a moitísimas persoas que me teñen moitísmo cariño que me fan sentir como si fora un deles, malia que só botaba aquí dúas ou tres semanas xa que despois tiña que voltar a Suíza. E alucinando no que se converteu Pastoriza! Cando era cativo, diante da miña casa había un campo onde pasaba horas e horas cos meus amigos, xogando á pelota, en bici... De feito os primeiros momentos coa pelota foron no xardín de meus avós e na rúa, tirando contra os portais, xogando a xogos que non sei dicir o nome. Bueno, moitísimos recordos moi lindos que sempre me fixeron sentir moi feliz. Ese sentimento de sentirse en casa, de ter a túa familia aquí... iso é moi profundo e iso é o que Pastoriza significa para min. É unha pena que as cousas cambiaran polo fútbol, e non pasei tantos momentos aquí nos últimos dez anos como a min me gustaría, pero claro unha vez que eres futbolista profesional os veráns están moi planificados. Por riba, ao xogar no estranxeiro as vacacións pásoas en Suíza porque teño á familia alí. Pero nada, moi agradecido por cada momento que pasei aquí, e sempre estou en contacto coa xente de Pastoriza o máis que podo.

P. : Era consciente de que no partido contra España en Pastoriza había xente que quería que gañara Suíza. Unha destas persoas era súa avoa Claudina.

R. : Sí, pode ser, pode ser (bromas). Tamén houbo xente que dixo que lle valía a victoria de calquera dos dous equipos… moi lindo o pensamento ese!

 

Loris en Pastoriza con súa nai Mari Luz,  súa avoa Claudina e seu tío Jose

P. : Participou no IV Campus de Verán da S.C.D. Pastoriza e foi homenaxeado polo club. Un dos asentos da bancada do Campo Municipal de Pastoriza vai levar o seu nome. ¿Profeta na súa terra?

R. : Foron momentos moi especiais. Foi algo do que me falou miña nai e díxome que o club levaba varios anos facendo campamentos de verán. Dinme conta claramente da importancia do campo novo que teñen, que me parece algo fantástico e espectacular. Home, dígoche… crecendo aquí e os veráns que pasei en Pastoriza, pois os meus campos de fútbol eran de terra, indo para a igrexa, aí detrás, nos montes ou na rúa. Así que agora, ao saber que hai un campo de fútbol de herba artificial a ese nivel, e que os nenos e as nenas poidan perseguir os seus soños, paréceme algo fantástico. E si, tiven o pracer de participar no Campus de Verán do Pastoriza. Ter a posibilidade de charlar con todos, e de estar aquí pasando un bo rato con eles neste pobo que tanto teño no meu corazón, pois non vexo mellor xeito de pasar o meu verán. Para min foi un día inesquecible que me encheu o corazón de amor. Máis que fútbol, foi un sentimento pastoricense. O meu agradecemento a todas as persoas presentes no acto pola fantástica organización, polo cariño e polo apoio que recibín.

 

 Imaxe tomada o 15 de xullo de 2021 na que vemos a Loris no IV Campus de Verán do Pastoriza S.C.D.

P. : Outro fillo da emigración da zona, Ricardo Cabanas, que por certo ten familia aquí en Arteixo (Parrillada Cabanas de Larín) xogou con Suíza o Mundial de Alemaña do 2006. Un dos seus soños será xogar un Mundial, imaxino.

R. : Absolutamente. Claro, como futbolista, pois ao lograr un obxectivo queres máis, e ser outro galego que xoga con Suíza un Mundial sería un soño, un soño que quero e que estou convencido que vou a cumprir.

P. : Ricardo Cabanas tamén disputou dous partidos coa selección galega. ¿Vostede acudiría a unha hipotética chamada?

R. : Bueno, teño a familia dividida en dúas partes. A materna en Galicia e a paterna en Asturias. Pero claro, si nalgún momento teño a posibilidade de xogar algún partido coa selección galega pois eu encantado. Imaxínate a familia de aquí. Sería un momento incrible. Pero bueno, creo que xa cumprín moitos dos meus soños formando parte de Suíza na Eurocopa. Foi un momento especial para todos nós. O que está claro é que sexa cal sexa o equipo no que xogue, a miña familia sempre estará aí, detrás miña. Estou moi orgulloso de saber que teño esa forza detrás. Iso é o que me fai lograr todo.

P. : Nalgunha ocasión confesou o seu cariño polo Deportivo. ¿Como ve a situación actual do equipo?

R. : É difícil. Hoxe estiven falando cun amigo sobre esta situación porque el tamén me preguntou que é o que está pasando. E a resposta que podo dárlle é que non o sei. É unha pena porque, claro, fai moitos anos que sigo ao Dépor, empezando cos anos do SuperDepor, dos anos da Liga, dos xogadores míticos… bueno, vas medrando con ese mito do Dépor. O que me parece unha pena é que, visto dende fora, creo que non foron só razóns deportivas polo que pasou o club, ou iso creo. Eu o que lle desexo ao Deportivo é que encontre esa tranquilidade como institución, porque é unha verdadeira institución en Galicia, e que poidan volver a traballar fútbol, enfocarse no que é o fútbol e volverá a estar en Primeira División, porque para min o Dépor non pode estar onde está. O inicio do camiño cara un futuro mellor, se cadra foi o triunfo do equipo xuvenil no Campionato de España. Eu en Suíza vivín unha situación semellante no Young Boys. Tivemos cambio de director deportivo e outra serie de cambios no club. E comprobei que habendo tranquilidade nun equipo, o nivel de dirección pode cambiarche todo, e iso é moi importante.

Loris Benito e Xabier Maceiras cun exemplar de 100 anos de fútbol en Arteixo e a Laracha, libro no que Loris é un dos protagonistas

P. : Ten un ano máis de contrato co Girondins. ¿Cómo se presenta o futuro?

R. : Quero cumprir o meu contrato. Estou feliz en Burdeos e en Francia.

P. : Vostede disputou o campionato de Suíza, o de Portugal e o de Francia. ¿Verémolo algún día na Liga española?

R. : Bueno, os soños son para cumprir e claro, non podo obviar a Liga española. Sígoa dende que era pequeno e sería un soño enorme poder xogar nela. É a terra de meus pais. Pero claro, sempre depende un pouco do mercado. Si poidera elexir, claro que xogaría en España, pero iso depende de moitas cousas. Estou convencido de que algún día cumprirei ese soño e oxalá sexa máis pronto que tarde. De momento débome ao Girondins onde, como dixen antes, estou moi feliz.

P. : E se non chega a oportunidade en España, onde lle gustaría xogar ¿na Premier ou na Bundesliga?

R. : A ver, Suíza como país está moi cerca de Alemaña. A Bundesliga é un campionato que siguen moitos suízos e que posiblemente coñeza un pouco mellor que a Premier… pero a Premier é a Premier! É unha competición mítica e para min xogar alí é o soño máis alto.

P. : Por certo, na Bundesliga está agora de adestrador do Bayer Leverkusen outro fillo da emigración da bisbarra, o seu amigo carballés Gerardo Seoane.

R. : Bueno, eu adoro a Gerardo, adóroo como persoa e como adestrador. Obviamente se el me chamara (risas) non o tería que pensar dúas veces. Para min foi moi especial. Encántame o seu fútbol e está onde está porque é moi bo no seu traballo. Cando estiven baixo as súas ordes no Young Boys deume moita confianza e foi moi importante na miña carreira. Grazas a el, xogo coa confianza máxima en todos os partidos.

P. : E na Bundesliga, no Leipzig, tamén está Angeliño, o futbolista de Coristanco.

R. : Moi bo xogador, espectacular a súa evolución e futbolista que xoga na mesma posición que a miña. Vendo a súa incrible tempada tamén me chamou a atención que non estivera con España na Eurocopa.

P. : Vostede tivo a oportunidade de disputar a Champions, outro fito da súa carreira deportiva.

R. : Foi incrible. Primeiro xoguei esta competición co Benfica en 2014. Despois, co Young Boys. O himno da Champions é bestial. Pónseche a pel de galiña. Quero volver a escoitalo.

P. : ¿Quen foi o seu ídolo na infancia?

R. : Un dos meus grandes ídolos foi Rivaldo. Cando empecei a xogar ao fútbol era máis centrocampista que defensa. Era centrocampista atacante, zurdo, coma el. Eu era o número 11 por el, e sempre dixen que sería fan do equipo no que xogase Rivaldo. Deixei de seguilo cando foi xogar a Uzbekistán. Despois, co paso dos anos, tamén me gustou moito, pola súa posición e pola súa forma de xogar, Steven Gerrard, o xogador inglés do Liverpool. Era un líder nato. Identifícome moito con el porque é o que quero ser no campo. Pola forma de xogar e de levar o equipo, para min Gerrard sempre foi un exemplo a seguir.

P. : E na actualidade, ¿algún xogador que admire ou co que se identifique especialmente no seu posto de lateral esquerdo?

R. : Bueno, admiración teño por moitos futbolistas aínda que non teñan nada que ver co estilo do meu xogo. Por exemplo Marcelo, que temos que mencionalo porque creo que é un dos mellores que xogaron nesa posición; Roberto Carlos, outra forma de xogar, pero moi eficaz; e aínda que é na outra banda, e que agora xoga de central, Sergio Ramos tamén me gustou moito nos seus inicios como lateral. É dificil mencionar soamente a un futbolista. Spinazzola, que xogou na Eurocopa nesa posición, é un xogador espectacular. Creo que esa é a forma moderna de interpretar esa posición. Aínda que Italia xogou cun 3-4-3 ou cun 3-5-2, Spinazzola fixo a banda só, que é diferente ao que a min me gusta xogar, e creo que el interpretou perfectamente o que é o fútbol moderno nesa posición.

 

Loris co Girondins de Burdeos, durante a disputa dun partido contra o PSG

 P. : Aínda que quedan moitos anos para que colgue as botas, ¿vése ligado ao mundo do fútbol no futuro? 

R. : Canto máis tempo paso no fútbol sinto que quero pasar menos tempo fóra dos terreos de xogo unha vez que remate a miña carreira deportiva, porque vexo moitas cousas que non me gustan. Unha evolución, ou máis ben involución, que vai nunha dirección na que o diñeiro parece non ter fin. E, nalgúns casos, tamén se toman decisións que son máis por conexións que por feitos e calidade dos futbolistas. En fin, cousas que non me gustan. Pero eu son dos que digo que si algo non che gusta podes cambialo, e por iso si que me gustaría estar nunha posición dun equipo na que poida modificar ese camiño que está collendo o fútbol. Non me vexo como adestrador, iso non é para min. Véxome máis como director deportivo e poder levar un club e soñar con facelo grande. En definitiva, gústame máis o aspecto de confeccionar equipos e mirar o tema económico porque ves a moitos equipos que van aí co diñeiro e ao final eses clubs non teñen boa saúde.

P. : ¿Refírese un pouco ao que pasou en Francia coas dúas caras da moeda, é dicir o PSG e o Lille?

R. : O feito de que o Lille gañara a liga é moi positivo para o ben do fútbol. Por riba o título foi moi merecido. Xogaron un fútbol espectacular cun equipo moi homoxéneo que estiveron así dende a primeira xornada ata a última con futbolistas que sobresaíron durante toda a tempada.

P. : Falamos do pasado, do presente e do futuro e, o que está claro, e que a súa vida, con balón ou sen el, estará sempre ligada a Pastoriza (bromas)

R. : Absolutamente. Non hai razón pola que non quixera voltar e sempre que poida virei aquí. Ademais, apetéceme moito chegar a un punto no que poida vir máis porque o meu tempo aquí sempre estivo limitado por mor das vacacións da miña carreira deportiva. Unha vez que me retire terei máis liberdade para poder vir máis, e máis a miúdo, e iso é o que quero porque síntome tan ben aquí e teño tanta xente á que lle teño cariño que obviamente vou a pasar moito máis tempo aquí... e non sei, se cadra algún día a miña propia familia pode ter as súas raices en Pastoriza.

 

Loris, á esquerda da imaxe, no IV Campus de Verán do Pastoriza S.C.D.

UN PASEO POLO ONTE E O HOXE DE ARTEIXO

Avenida de Caión

A PARROQUIA DE CHAMÍN NAS "MEMORIAS" (1603-1620) DO CARDEAL JERÓNIMO DEL HOYO

   No nome do Arcebispo don Maximiliano de Austria, o Cardeal Jerónimo del Hoyo realizou unha visita pastoral ao arcebispado de Santiago durante máis de tres lustros (1603-1620), que testemuñou nun extensísimo manuscrito conservado no Arquivo Diocesano de Santiago de Compostela. 

  Ten esta obra unha importancia extraordinaria xa que nos ofrece unha completa visión de como era o noso país naquela época. Estas son as referencias á parroquia de Chamín:

SANT AYA O SANTA EULALIA DE CHAMIN

Es tanvién anexa esta felegresía a la colegial de La Coruña; tiene veinte y seis feligreses; los fructos se hacen tres partes; las dos y un desmero llieva el retor que valen hasta veinte cargas de pan y la tercera es sincura patrimonial. La fábrica no tiene renta ninguna.

Imaxe do ano 1908 da igrexa de Chamín co seu antigo campanario (Inventario Balsa de la Vega)

SUEVOS: UN DOS PROXECTORES QUE ALUMEABAN O GOLFO ÁRTABRO

  Lagosteira, é un dos puntos do litoral de Arteixo dende o cal a mirada atravesa a inmensidade oceánica cunha maxia especial. Se cadra ten algo que ver nisto o recendo dos tempos de antano que aínda se respira alí, dos tempos do castro de Punta de Muros, que era unha factoría fortificada dedicada á metalurxia do bronce beireando o século IX-VII antes de Cristo; dos tempos de cando fora porto baleeiro durante o século XVII; da torre vixía, da que prometo falarvos polo miúdo noutra ocasión; ou de cando había abundancia na zona de lagostas, de aí o nome desta península situada na parroquia de Suevos na que, o 2 de abril de 2005, se colocaba a primeira pedra do Porto de Punta Langosteira.

  Gosto moito de ir pasear por alí, especialmente pola pista de terra que circunda boa parte da península, paseos que inicio nas enigmáticas instalacións militares que hai despois das últimas casas do Portiño. 

 

Imaxe actual das instalacións militares de Suevos

   Sempre me chamou poderosamente a atención este edificio que xa leva bastante tempo abandonado. Nunca tiven moi claro cal fora a súa utilidade militar no pasado mais, grazas ao libro Guía de baterías de costa. Provincia de A Coruña [Norte], da autoría do comandante artilleiro José Manuel López Hermida e do xefe de servizo de Arquitectura da Deputación da Coruña, José Manuel Yáñez Rodríguez, souben da historia e do porqué destas instalacións en Lagosteira.

   López e Yáñez arrancan a súa obra no século XIII, cando o litoral galego sufría frecuentes ataques de corsarios que asaltaban por sorpresa portos e buques, e chegan ata finais do século pasado, cando en Estaca de Bares había unha base norteamericana.

    Neste percorrido histórico os autores rescatan o plano da iluminación do golfo Ártabro, no que se utilizaran proxectores de ata dous metros de diámetro situados nunhas instalacións que contaban cun posto de mando e outro de combate, ademais de sala de máquinas e, nalgúns casos, accesos a través de túneis.

    Segundo José Manuel López, con quen tiven a oportunidade de conversar recentemente, este proxecto de iluminación do golfo Ártabro, denominado “Plan de artillado del frente marítimo de la Base Naval Ferrol-Coruña”, nace en 1926 en plena ditadura de Primo de Rivera. A idea non era outra que poder localizar polas noites os posibles obxectivos inimigos (barcos), e apuntar os cañóns de defensa, polo que se facía necesario contar con algún tipo de iluminación do espazo a defender. 

 

Plano de iluminación do fronte marítimo da Base Naval Ferrol-A Coruña que aparece no libro Guía de Baterías de Costa. Provincia de A Coruña (Norte)

   Realizar o devandito plan ía levar varios anos xa que as obras de execución vénse interrompidas en 1936 coa Guerra Civil mais, unha vez rematada a contenda, retómanse os traballos, que os militares franquistas dividen en dúas fases: primeiro os que estaban na parte de Ferrol ou flanco dereito (Frouxeira, Prior Norte ou Santa Comba, Prior Sur, San Xurxo e Prioriño) e a continuación os da parte de Coruña ou flanco esquerdo (Seixo Branco, Torre de Hércules e Suevos).

   A xuntanza mantida o 23 de outubro de 1940 en Hendaia entre Franco e Hitler foi con certeza o detonante que levou ao alto mando da época a dar, en agosto de 1941, a primeira orde referente ao novo servizo de iluminación con proxectores. Ante o temor dun ataque aliado, a defensa do litoral español pasou a ser de vital importancia para os nazis, motivo polo cal logo se iniciaron as obras de acceso por estrada e a construcción dos cinco asentamentos do flanco dereito da zona de Ferrol, así como o posto de mando de iluminación para todo o fronte en Monte Ventoso.

  Meses máis tarde, o 2 de febreiro de 1942, fixábanse os asentamentos do flanco esquerdo que incluía Suevos, a Torre de Hércules e Seixo Branco.

   Suevos era a instalación máis ao sur dentro do fronte marítimo de iluminación da Base Naval de Ferrol-Coruña encargada de dar servizo ao flanco esquerdo desta e das baterías B-9 Monticaño e B-8 Monte de San Pedro. Contaba cun proxector de 90 centímetros de diámetro e cun túnel que se aprecia claramente nas fotos do voo americano de 1956. Eran unhas instalacións con tres postos de combate, o do sector dereito como misión principal e os outros dous como secundarias.

 

Imaxe do voo americano na que se observan as instalacións de Suevos (http://mapas.xunta.gal)

   No proxecto inicial, para a contorna da Torre «se diseña un proyector de 120 centímetros, con tres puestos de combate (...). Por su situación inmediata al faro podría ser localizado y puesto fuera de combate por el enemigo rápidamente, por no tener sus instalaciones de pista de combate protegidas contra el fuego de la artillería y la aviación». Por tal motivo cámbiase o proxecto, e as pistas de comunicación «se trazan rodeando las vaguadas para evitar túneles», relata o comandante López Hermida, que aporta á publicación numerosas fotografías do seu arquivo privado das instalacións de todo o golfo Ártabro, pois prestou servizos en moitas delas.

  O proxector do Seixo Branco, situado na punta do mesmo nome, municipio de Oleiros, era de metro e medio de diámetro e tiña unha dotación similar ao de Suevos. 

 

Posto de combate do proxector de Suevos

   Rematada a Segunda Guerra Mundial, o novo escenerario estratéxico do planeta e a aparición de novas tecnoloxías capaces de facer un control exhaustivo do territorio, conducirían ao abandono paulatino das instalacións que se construíran anos antes dentro do chamado “Plan de artillado del frente marítimo de la Base Naval Ferrol-Coruña”. Deste xeito, en maio do ano 1955, asínase un proxecto de tapiado de portas e ventás das instalacións de proxectores de O Seixo Branco, Torre de Hércules e de Suevos, instalacións que no caso de Suevos serían “conquistadas” andando no tempo polos grafiteiros.

 

FONTES:

García, Rodri (2019): Focos que alumbraban el golfo Ártabro. La Voz de Galicia, 24 de novembro.

López Hermida, José Manuel & Yáñez Rodríguez, José Manuel (2019): Guía de baterías de costa. Provincia de A Coruña [Norte]. Deputación da Coruña.