venres, 26 de maio de 2023

A FESTA DAS FLORES


"Este mes de maio
é o das flores,
cando os paxariños
ven aos seus amores"

 

     Na antiga Roma, este quinto mes do ano estaba dedicado a Maia, unha deusa que personificaba o crecemento da vexetación e dos animais, identificada con Bona Dea, a esposa de Fauno, aínda que mitoloxías máis arcaicas a fan filla deste deus, protector dos rabaños. Andando no tempo, para destronar do mes de maio a Maia, Flora e Bona Dea, a partir da Idade Media estendeuse o culto á Virxe María, tamén chamada, desde aquela, a flor das flores e ás nenas postas baixo a súa advocación “Fillas de María.”1

    En Arteixo a chamada “Festa das Flores” celébrase cada ano a última fin de semana do mes de maio e caracterízase, principalmente, por engalanar con alfombras florais as inmediacións da igrexa de Santiago de Arteixo para os actos relixiosos.

    Parece ser que este acontecemento ten a súa orixe no século XIX, unha tradición floral que dende aquela época sempre gozou de gran sona entre as xentes de toda a bisbarra, como así o demostra o seguinte artigo publicado en maio de 1906:

El alcalde de Arteijo rogó al gobernador que envíe el día 27 del actual á aquel punto una pareja do la Guardia civil para hacer guardar el orden en la solemnidad de las «Flores de Mayo» que se celebrará en aquella parroquial. No se confía por lo visto en que haya absoluta tranquilidad.”2

    As alfombras florais están relacionadas con “Las Hijas de María”, congregación que se encargou, dende os primeiros tempos da festa, da parte relixiosa das Flores, dedícandose durante todo o mes de maio á Virxe María. A principios do mes, a Virxe colocábase nun altar rodeada de moitas flores e, a partir de aí, todos os días despois da misa dedicábanlle oracións. 

 

Alfombra floral en Arteixo

   As “Fillas de María” eran todas mozas solteiras e lucían un estandarte de cor azul celeste cunha imaxe da Virxe no centro sostido cun pau en forma de cruz. Axudaban na composición de poesías e parodias aos nenos e ás nenas que celebraban a primeira comuñón o último domingo de maio. Ademais, tamén confeccionaban un mural de flores que poñía "Ave María", que colocaban na entrada da igrexa. Seica tamén facían os arcos de flores: a partir duns arcos de madeira, recubríanos de hedras e logo íanlle colocando as flores enriba.

   No día da celebración do sacramento da Comuñón, a rapazada participaba activamente nunha procesión que transcurría por un camiño cheo de arcos de flores. E non remataba aquí a colaboración dos máis pequenos xa que, despois da misa, subíanse a unhas mesas colocadas fronte a Virxe, onde recitaban as poesías que compuxeran coa axuda das “Fillas de María”, e representaban parodias nas que contaban o proceso da recollida das flores ou das ofrendas.

   É de destacar que cando morría unha das "Fillas de María" levaban o seu estandarte ao enterro. Encarnación González Mes, que finou na Baiuca aos 100 anos de idade en decembro de 1973, fora durante moitos anos presidenta das “Fillas de María” de Arteixo.

   Neses anos 60-70, época na que a fisionomía da capital municipal en pouco ou nada se parecía á actual, era cando se facían os bailes da festa das Flores no Balneario. Segundo un relato publicado no desaparecido Boletín Informativo Municipal por Carme, a de "Cóntame un conto", ese día elexíase "Mis Flor" entre as mozas da verbena. A súa coroación era cunha flor e un broche. E, para esta ocasión tan especial, viña como presentador un importante e coñecido locutor de radio. 

Festa das Flores de 1970

   Falade na casa, por favor, cos vosos pais e avós sobre aquelas Festas das Flores de antano. Xa me contaredes que mozas foron “Mis Flor” ou quenes eran aqueles locutores!

   Na actualidade os integrantes da Asociación Cultural Mariana son os encargados de realizar as alfombras florais da Festa das Flores, unha festa na que en cada edición hai verbenas, talleres, libros, atraccións e outros eventos cos que Arteixo celebra a súa particular maneira de festexar o mes de maio!

  Boas festas!

 

______________

1 Vid. Rosa Benigna Vizcaya & Francisco A. Vidal (2009): Dos fastos ós festexos. Dos antigos mitos á relixiosidade galega, Editorial Toxosoutos, Noia, pp. 105-106.

2 Vid. La Voz de Galicia, 17 de maio de 1906, p.2

domingo, 21 de maio de 2023

A PARROQUIA DE MORÁS NA DESCRICIÓN HISTÓRICO-XEOGRÁFICA PUBLICADA EN 'EL IDEAL GALLEGO' EN 1930

 Dende que abrimos estas Crónicas de Arteixo en setembro de 2014, fomos publicando ocasionalmente unha serie de interesantísimas descricións sobre as parroquias de Pastoriza, Lañas, Oseiro, Suevos, Chamín, Monteagudo e Loureda escritas nos anos 1620, 1752, 1826, 1850, 1928 e 1930. Posteriormente, faríamos o propio coa parroquia de Morás (xa vos adianto que a seguinte será Larín) cunha xeira que hoxe chega ao seu fin cun traballo realizado polo arcebispado de Santiago de Compostela que se publicou no xornal El Ideal Gallego entre 1928 e 1930. 

  Deseguido transcribimos o artigo sobre a parroquia de Morás publicado no devandito medio herculino o 20 de xaneiro de 1930:


ARZOBISPADO DE SANTIAGO

Descripción histórico-geográfica de sus feligresías

ARCIPRESTAZGO DE FARO

Provincia de La Coruña

SAN ESTEBAN DE MORÁS

(Arteijo)


El término

Feligresía de entrada: iglesario: presentación de don José María Bermúdez de Castro: carretera del Espiño que para en Uxes: sepáranla 2 kilómetros de la capital del municipio y 8 de la del partido que es la de la provincia.

Sus aldeas, bastante pobladas, son Canzobre, con 133 almas; Freán, con 150; Iglesario; Insoa; Monte de Arcos; Morás, con 115 almas; Santa Cecilia, con 124; Souto y Uxes, la más crecida con 288 almas y edificios aislados.

 

Vista do lugar de Canzobre

Ascienden sus habitantes a 1.028 de hecho y 1.123 de derecho, repartidos en 236 viviendas, de ellas 77 de un piso y 150 de dos, de los que dos están sin vecinos por el empleo a que están destinados: hay 72 albergues.

Cuenta con escuela nacional y hay algún comercio.

Situación

Hállase al E. de su municipio, en las faldas occidentales del monte do Xalo, desde cuya cumbre es imponderable el paisaje que se divisa, y en las del Monte das Arcos, llamado así por sus “mámoas”, todas explotadas ya.

Limita al N. y NO. con Arteijo, al O. y SO. con Loureda de la que la separan los montes Pena de Carro, Pena Rubia, Cotosal y Balay, que abrigan el N. del valle en que se asienta la parroquia.

El Xalo y Monte dos Arcos, la dividen del Ayuntamiento de Culleredo y en ellos se abre la cañada oriental del valle.

Es de terreno montuoso y fértil y productora de numeroso ganado: sus aguas van al río de Montes (Coruña-Oza).

La iglesia

Tiene ábside cuadrangular con bóveda de cañón, directriz apuntada que se apoya sobre arcos de igual de igual directriz. Es de últimos del siglo XII o comienzos del XIII.

Historia

Suena en el primer siglo con el nombre de “Morales”.

Fue del dominio de Juan de Andeiro que tenía otras más en este Ayuntamiento y en la provincia.

Formó la jurisdicción de Santa Cecilia, en la primitiva provincia coruñesa.

domingo, 14 de maio de 2023

ONTE E HOXE DO POLÍGONO DE SABÓN

 O que hoxe é a Avenida da Moda do Polígono Industrial de Sabón antes era o lugar da Pedreira, que pertencía á parroquia de Oseiro. Aí van dúas fotografías do onte (as casas da parte superior da imaxe pertencen ao Rañal) e o hoxe desta zona:



sábado, 29 de abril de 2023

O MONUMENTO AO 'VOYEUR' DO RAÑAL

  Un dos grandes reclamos turísticos do Arteixo actual, sobre todo para os imstagramers, é o Monumento ao Voyeur, tamén coñecido coloquialmente como 'Mirón' ou 'Vixiador.'

 

(Foto de Xabier Maceiras)

   Situado no Rañal, enriba do chamado Pichón da Bogueira, entre A Bogueira (zona de abundancia de bogas, un tipo de peixe) e o pequeno areal da Ermida, leva instalado nese lugar dende o ano 2006, dende que se construíu o Paseo Marítimo que une Sabón con Barrañán.

   É obra do escultor madrileño Enrique Saavedra Chicheri, artista con obra salpicada por todo o mundo (Los Ángeles, Nova York, Girona, Madrid…)

 

(Fotos de Xabier Maceiras)

   Cun peso de 3.500 quilos e unha lonxitude de 14,5 metros, trátase dunha escultura dun enorme anteollo elaborada en aceiro tipo corten, que ten unha lixeira mestura de cobre para proporcionarlle un efecto de óxido que impide que sufra as agresións do medio ambiente.

 

(Foto de Xabier Maceiras)

   Enrique Saavedra confesou no seu momento que, con esta obra, quixo rirse de algo que está mal visto como o de ser un mirón. A verdade é que todos e todas o somos en menor ou maior grado, ¿non?

   Ademais, Saavedra quixo transmitirlle ao público que, podendo mirar todo o que temos arredor, en ocasións só nos fixamos nun puntiño, como o ollo do Monumento ao Voyeur, e perdemos de vista todo o resto.

 

(Foto de Xabier Maceiras)

   En definitiva, é un monumento ao mirón e un monumento para que o mirón probe da súa propia medicina: a persoa que suba á silla estará condenada a ser mirada pola xente que nese momento camiñe polo paseo.

 

(Foto de Xabier Maceiras)

   Na realidade, se vos fixades, o anteollo é unha especie de frecha enorme que sinala ao mirón. Mais o significado fundamental da obra é o que lle queira dar cada persoa que se deteña a contemplala. Xa contaredes!

   Ata a vindeira semana!


domingo, 23 de abril de 2023

UN PASEO POLO ONTE E HOXE DE ARTEIXO

Camiño da Baiuca a Caldas.

Escola dos irmáns Mosquera Calvete no curso 1949/50 (Cortesías da familia Moreiras Mosquera)

 

 

 

 

 

 

O mesmo lugar na que se tomou a foto antiga na actualidade

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   O noso agradecemento á familia Moreiras Mosquera por compartir con nós este tesouriño. A ver se entre todos e todas somos quen de identificar ás persoas que aparecen na imaxe.




sábado, 15 de abril de 2023

OITO DÍAS DE FESTA EN RAÑOBRE

  En novembro de 2022 tivemos a sorte de entrevistar no seu domicilio de Meicende a Plácido Rodríguez, un dos grandes músicos da bisbarra do que xa falamos no espazo Crónicas da Laracha (https://cronicas-da-laracha.blogspot.com/2022/11/placido-rodriguez-un-dos-grandes.html).

   Naquela entrevista, Plácido contounos que “cando empecei a tocar na Orquesta Jazz Melody contratáronnos para tocar en Rañobre. Eu tiña daquela 16 anos, e ao chegar alí veu unha señora e dixo:

-Este neno vén para a nosa casa, que os pais son amigos meus!

A min coñecíanme alí por meu pai, que era zoqueiro e facía zocos para esa casa. Eu durmía na casa dos de Venturiña e os meus compañeiros noutras casas de Rañobre. Recordo que nos contrataran polo San Tirso de 1948 ou de 1949 para actuar durante tres días. Tocabamos nun alpendre e finalmente, en vez de tocar durante tres días como estaba previsto, botamos oito días seguidos sen saír de alí. Todos os integrantes da Jazz Melody permanecemos en Rañobre todo ese tempo”.

   Para lembrar aqueles tempos, falamos con Pepe Naya 'O Camarín', veciño do Rañal nacido en Rañobre en 1936. “O baile facíase polo San Tirso, o 28 de xaneiro, no alpendre de Jesús de Mari Pepa. Había baile en Oseiro e había baile en Rañobre. Os músicos comían e durmían nas casas dos labradores”

 

Alpendre da casa de Jesús de Mari Pepa na actualidade (Antonio Martínez)

   Unha desas casas era a de Venturiña, da que nos falou Plácido Rodríguez, e as outras eran a do Robeirán e a de Generoso do Calaso e a súa muller Carmen, irmá de Milio, o avó materno dun servidor. Comían e durmían nesas tres casas e o baile facíano no alpendre de Jesús de Mari Pepa e seica, á parte da xente de Rañobre, tamén ía moita xente de Suevos.

   Pepe tamén nos contou que “o xenro de Baliño tamén era músico. Chamábase Antonio e xa morreu. Tocaba a trompeta, se non recordo mal, na mesma orquestra que Plácido. Tamén había outro músico en Vilarrodís pero non me acordo do seu nome. Eso quen o pode saber e miña irmá Blandina”.

 

Plácido Rodríguez tocando a batería coa orquestra Jazz Melody (Cortesía de Plácido Rodríguez)

    E falamos con Blandina, nacida en Rañobre no ano 1933 e casualmente, ao igual que seu irmán Pepe, tamén veciña do Rañal. Cando eu era unha mociña, 12 ou 13 anos tería daquela, ía moita xente a Rañobre polo San Tirso, ao baile que se facía na de Jesús de Mari Pepa. Os músicos que tocaban alí eran todos chavales. Recordo que un deles era Manolo o da Vieira. Tamén había outro de Vilarrodís que se chamaba Chucho. Comían na casa de Generoso, na de Venturiña… nas casas dos labradores ricos. Na do Venturiña comían e durmían. Un ano gañaran o premio Generoso do Calaso e a súa muller Carme, que bailaban moi ben. Outro ano o premio da xota e da muiñeira levárao a Lixeira de Rañobre. Nalgunha ocasión tamén llo deran a Carme, unha irmá de Fina a de Laradas. A xente de Rañobre era moi festixeira.”

 

Alpendre da casa de Jesús  de Mari Pepa na actualidade (Antonio Martínez)

    Oitenta anos despois daquelas grandes festas e foliadas que se organizaban no lugar, damos fe de que a xente de Rañobre segue sendo moito festixeira, abofé que si! Debe ser cousa da xenética!