venres, 30 de outubro de 2020

DAVID CONTRA GOLIAT: O EXEMPLO DA LOITA VECIÑAL DE LARÍN CONTRA O ARCEBISPADO

   Trala morte de Franco, os setenta e os oitenta foron anos de dura loita dos movementos veciñais contra as inxustizas e o caciquismo existentes na xeografía galega dende tempos inmemoriais. Na memoria de moitas e moitos de nós mantéñense vivas as lembranzas da loita das Encrobas, encabezada polo crego Moncho Valcarce e os seus fregueses polas expropiacións que Fenosa pretendía facer nun principio por cantidades irrisorias; da loita de Xove, a vila lucense na que houbera varias marchas en contra da central nuclear que alí se pretendía levantar; da loita pola defensa do uso público das marismas de Baldaio, en mans privadas dende 1948; ou, entre outras, da loita da veciñanza de Larín contra o Arcebispado de Santiago de Compostela pola propiedade dunhas parcelas do Monte de San Roque, loita da que falamos deseguido. 

Terreo en litixio entre os veciños e o Arcebispado

    Polo que nos contaron varios veciños de Larín, esta parroquia arteixá conta nos montes da Graña, da Pedra e de San Roque con varias hectáreas de terreo comunal. Suso Borrazás, díxonos que... “os veciños que non dispoñían de terreos e que querían obrar en monte comunal tiñan que xuntar sinaturas para ter o consentimento da veciñanza da parroquia. Despois, presentaban esas sinaturas no concello e xa podían obrar. Isto era antes así, agora non sei. A última casa que se fixo en monte comunal en Larín debeu ser nos primeiros anos noventa.

   Nunhas parcelas deste terreo comunal situadas no Monte de San Roque, ao carón da capela do mesmo nome, foi onde saltou a chispa desta loita entre a veciñanza de Larín e o Arcebispado de Santiago de Compostela. Todo comezara no San Roque de 1988, cando a Comisión de Festas pretendía abrir camiño nunha toxeira para un circuito no que se faría unha exhibición de motocrós. Mais, ao pouco, apareceu alí un señor que afirmaba que aqueles terreos eran seus: 

-A ver ho! Que facedes aí? Mirade que este terreo é meu, eh!

-¿Cómo que é teu? Non, non. Este terreo é dos veciños de Larín. É terreo comunal!

-O que ho? Isto é meu, que llo comprei ao cura don José!

   Tras descubrir que dúas parcelas de terreo comunal foran vendidas “daquel xeito” pola Igrexa a uns particulares, a veciñanza de Larín, ante tal atropelo por parte das autoridades eclesiásticas, decidiu xuntarse e loitar polo que consideraban que era seu, solicitándolle axuda ao Concello de Arteixo. 

   Poucos días despois o pleno da Corporación Municipal, celebrado o 29 de setembro de 1988, dáballe luz verde á proposta da veciñanza da parroquia de Larín de correr cos gastos do procedemento xudicial e o 31 de outubro os veciños, reunidos en asamblea, decidiron levar adiante o preito co Arcebispado apoiándose en informes históricos que demostraban que a titularidade do monte en litixio pertencía á veciñanza.

   No transcurso da asamblea, nomeouse unha comisión de veciños para inscribir o monte como propiedade veciñal no Xulgado Provincial de Montes. “El hecho -así o publicaba La Voz de Galicia o 3 de novembro de 1988- que motivó esta postura fue la venta por parte de la Iglesia de dos parcelas de dieciséis ferrados de extensión en el monte, en el que los vecinos se proponían hacer unas pistas para un circuito de motocros. En el monte de San Roque, que ocupa una extensión de aproximadamente 140 ferrados, existen actualmente la capilla del santo, el campo de fútbol, instalaciones del Club Deportivo Larín y el palco de las fiestas”.

Terreo comunal en litixio entre os veciños de Larín e o Arcebispado

    Naquela altura, os afectados manifestaban que a titularidade veciñal do devandito monte remontábase ao ano 1750 segundo se desprendía das investigacións realizadas por eles mesmos no Arquivo do Reino de Galicia, dato que confirmaba o falseamento do rexistro a nome da igrexa no ano 1969. Esta inscrición efectuárase en base ao artigo 205 da Lei Hipotecaria que permitía ao Estado, Concellos, Deputacións e á Igrexa católica, rexistrar propiedades ao seu nome co único requisito de acompañar un certificado dicindo que o terreo en cuestión era da súa pertenza.

 Consultado o Catastro do Marqués de Ensenada de 1752, os veciños afirmaban que este histórico documento non citaba entre as propiedades eclesiásticas o monte de San Roque, un documento no que aparece, entre outras, a asinatura do que era crego naquela hora de Larín.

   Posteriormente, con motivo da desamortización de Madoz, o gobernador civil da Coruña encarga unha relación de montes veciñais, entre os que aparece o de San Roque, que foi sacado a poxa e adquirido por un veciño da Coruña mais, ao non poder facer fronte ao segundo pago, a poxa sería anulada.

    A consecuencia da Lei de Madoz faise outra relación de bens da Igrexa en 1851 entre os que tampouco figura o monte de San Roque. Pola contra, a finais do século XIX en que o Ministerio de Facenda fai unha relación de montes de utilidade pública, cítase ao de San Roque coma un deles.

   En base a todos estos datos históricos, as veciñas e os veciños da parroquia de Larín consideraban que as probas eran abundantes e concluíntes para levar adiante o preito co Arcebispado de Santiago de Compostela e, para tal fin, cada casa da parroquia puxera 10.000 pesetas da época para sufragar os gastos xudiciais. Motivo de moita fachenda, abofé, pois o 99% da xente puxo eses cartos para defender o que era seu!

   O proceso xudicial, do cal ata se faría eco a popular revista Interviú publicando no seu momento una reportaxe sobre esta loita veciñal contra a Igrexa, duraría varios anos e non sería ata mediados da década dos noventa cando o xuíz Rafael Fernández-Porto ditaba sentenza en primeira instancia dándolle a razón á veciñanza de Larín, sentenza que apelarían as autoridades eclesiásticas de Compostela.

    En xullo de 1995, na Sección Cuarta da Audiencia Provincial da Coruña celebrábase a vista oral do recurso de apelación interposto polo Arcebispado de Santiago contra a sentenza do Xulgado de Primeira Instancia número 2 da Coruña, que atribuíra a propiedade do monte de San Roque aos veciños e veciñas de Larín. Á vista asistiran unhas oitenta persoas da parroquia e, malia que a sala non tiña capacidade para acoller a todos, non se rexistrara o máis mínimo incidente. Os veciños, que se desprazaran ata A Coruña nun autobús e en coches particulares, chegaron a despregar unha pancarta no exterior do pazo de xustiza coa lenda “O monte de San Roque é noso”.

    Tralas oportunas apelacións do Arcebispado, o litixio acabou dirimíndose no Tribunal Supremo, mais terían que pasar case seis anos para que a xustiza lle dera definitivamente a razón á veciñanza, feito que se celebrou na parroquia o Día das Letras Galegas do 2001 ao grande, como merecía a ocasión. 

La Voz de Galicia, 8 de maio de 2001

    Aquel día, aquel 17 de maio do 2001, os veciños de Larín premiaron ás persoas e organismos que colaboraran co pobo na reclamación do monte de San Roque, disputado á Igrexa durante trece anos e que finalmente o Tribunal Supremo recoñecera como comunal. Na celebración da sentencia xudicial, a localidade organizara unha gran romaría e no transcurso da mesma fíxose entrega de distintos obsequios á Corporación Municipal de Arteixo, pola axuda técnica e económica prestada para o litixio; ao Arquivo do Reino de Galicia, que colaborara na investigación dos documentos históricos relacionados co monte de San Roque; ao despacho do avogado Miguel Estévez Doamo; e á Facultade de Xeografía e Historia da Universidade de Santiago de Compostela.

     Aquela inesquecible celebración comezara ás 12 do mediodía cunha ofrenda floral no cemiterio e unha misa na capela de San Roque. Posteriormente, ás 14:00 horas, daba comezo o xantar campestre, de balde para todos os asistentes á festa. A música, que correra a cargo das orquestras Panamá, París de Noia e Sintonía de Vigo, soara ata ben entrada a madrugada. E a veciñanza de Larín, todos e todas cun sorriso de orella a orella, bailou como nunca antes o fixera! Era lóxico: David vencera a Golliat despois de 13 anos de dura loita!

domingo, 25 de outubro de 2020

LAÑAS NA DESCRICIÓN HISTÓRICO-XEOGRÁFICA PUBLICADA POR EL IDEAL GALLEGO EN 1930

ARZOBISPADO DE SANTIAGO 

Descripción histórico-geográfica de sus feligresías 
ARCIPRESTAZGO DE FARO 
Provincia de La Coruña 
SANTA MARINA DE LAÑAS 
(Arteijo)


Artigo publicado en El Ideal Gallego o día 22 de xaneiro de 1930:

 

El Término

Curato de entrada: tiene como anexo a Barrañán: iglesario: carretera a Finisterre: dista 3 kilómetros de la capital del ayuntamiento y 14 kilómetros de la del partido que es la de la provincia. En la aldea de Ermida, carretera citada, arranca la que va a Armentón: es de patronato real.

Sus aldeas son Campo, Castelo, Hermida o Ermida, una de las más crecidas 104 almas, Iglesario, Pazo, Preguín, la de más núcleo 116 almas, y Vilarnovo y grupos inferiores.

Los habitantes ascienden a 503 los de derecho y 532 los de hecho, domiciliados en 129 viviendas de ellas 71 de un solo cuerpo y 58 de dos, de ellos dos vacíos por el uso: hay 19 albergues.

Terreno montuoso y no muy abundante; produce lo que el resto del ayuntamiento: ganado sobre todo vacuno: algo de caza: tiene escuela nacional: algún comercio.

Situación

A la derecha de la carretera a Finisterre y extendida a las faldas del elevado pico do Galo, parte occidental y uno de sus límites con su anejo.

En la sierra de la Estrella, que la separa del municipio de Laracha, comienza la cañada central del valle de Arteijo.

Los límites son: al N. Barrañán y Arteijo, al E. Armentón, al S. Loureda y al O. Chamín.

Porta Sur da Igrexa de Santa Mariña de Lañas

El templo

Hállase a poco más de cinco minutos de la carretera.

Es un notable ejemplar de estilo románico.

Tiene una sola nave y ábside rectangular.

Son notables su portada principal y lateral del S. esta de archivoltas semicirculares de molduras sobre columnas, una por lado, y tímpano con una cruz de extremos flordelizados, inscripta en un círculo.

Es de comienzos de la décima tercera centuria.

Pazo

El nombre de esta aldea es indudablemente porque en ella estaba el lugar en que se administraba justicia. Pertenecía al Coto de la Coruña, en la primitiva provincia de este nombre.

Hermoso panorama

Se disfruta de una espléndida vista a la salida de la feligresía, en el punto llamado Fonte Loureiro: abárcase todo el valle que forman Lañas, Armentón, parte de Monteagudo y Barrañán, teniendo por límite el arenal de este último nombre.

mércores, 21 de outubro de 2020

O DÍA QUE VAN BREUKELEN ESTIVO EN MEICENDE

  De seguro que moitos afeccionados ao fútbol da contorna lembran algunha das espectaculares intervencións de Hans Van Breukelen, aquel lendario porteiro neerlandés que, tras alcanzar o súmmum en 1988 gañando a Copa de Europa co P.S.V. Einhoven e a Eurocopa do mesmo ano con aquela Holanda irrepetible de Rijkaard, Gullit e Van Basten, rubricou a súa sinatura na tradición de grandes arqueiros da historia.

Hans Van Breukelen

   Os anos 80 foron proclives a ir cambiando a regla non escrita de contar con xigantes baixo os paus. Se ben esta tradición, expandida a través do exemplo de Sepp Maier, nunca se perdeu, sí que os porteiros largos como arañas ao estilo de Walter Zenga ou Andoni Zubizarreta comezaron a ser máis cotizados pola, cada vez, menor tendencia a encontrarse dominadores da área que controlaran o xogo aéreo como eles. A estela que vai dende o belga Jean-Marie Pfaff a Abel Resino, pasando por Paco Buyo, foi a moda que predominaba en aquela época. Eran gardametas que rondaban o metro oitenta cos reflexos máis desenvolvidos que outras tarefas básicas que entrañaban a súa posición: saída por alto, despexe de puños ou todo o relacionado a fumigar a sensación de perigo dos equipos rivais, de unha maior tendencia ao centro desde as bandas que nos anos post-Cruyff. Dentro desta fornada de porteiros, Hans Van Breukelen xurdiu como o híbrido perfecto entre estas dúas clases de porteiros sendo, entre outras cousas, o precedente máis significativo dun da actualidade como Ter Stegen.

   Chegados a este punto, seguramente que vos preguntaredes o motivo polo que Van Breukelen figura neste libro. Pois ben, antes de converterse no enorme gardameta que foi, o ex futbolista dos Paises Baixos protagonizou xunto aos seus compañeiros da selección sub-20 unha anécdota en Meicende que contamos de seguida.

   Viaxamos ata xaneiro de 1980. Con ocasión do partido amigable que as seleccións absolutas de España e Holanda tiñan que disputar no estadio vigués de Balaídos o 23 de xaneiro, a Federación Española de Fútbol, matando dous paxaros dun tiro, organizou na Coruña outro choque entre os combinados sub-20 de ambos paises. O motivo da disputa deste partido, que se xogaría en Riazor un día antes que o de Vigo, era a máis que merecida homenaxe que a Federación Española, naquela hora presidida por Pablo Porta, quería rendenderlle ao fútbol modesto herculino do que saíran figuras como Luís Suárez, Amancio, Reija, Chacho, Acuña, Pedrito, Manolote, Pellicer e un longo etcétera ata chegar aos deportivistas Pardo II e Serafín, dous novos valores da canteira coruñesa que Pereda, o seleccionador español sub- 20, convocara para aquel partido.

   Van Breukelen e os seus compañeiros fixeran viaxe, xunto con todos os enviados especiais e a selección absoluta, dende o seu país ata o aeroporto de Peinador. No medio dun forte vento, o avión Boeing 737 tomaba terra ás tres menos vinte da tarde do luns 21. Minutos máis tarde Durán, directivo da Federación Galega, recibía aos xuvenís holandeses antes de que emprenderan viaxe a A Coruña, a onde chegaron sobre as sete da tarde. A expedición neerlandesa estaba formada por Van Praag, vicepresidente da Federación; os delegados Van der Krof e Schomaker; o médico Van der Enst; o fisioterapeuta Van der Bildt; o adestrador Blok e os futbolistas Kaiser (Antwerp); Bergenhenegoullen (AZ´67); Weysters (AZ´67); Dungen (Den Bosch); Troost (Feyenoord); Balm (Haarlem); Lokhoff (NAC); Jol (Twente); Lengkeek (Sparta); Verbeek (Sparta); Bleuning (Twente); Scheve (Twente); Carbo (Utrecht) e Van Breukelen (Utrecht). Martin Jol, que antes de recalar no Twente xogara un ano no Bayern Munich, e o porteiro Hans Van Breukelen eran os únicos xogadores tulipáns que tiñan máis de 20 anos.

   Unha vez instalados no Hotel Finisterre, os sub-20 de Holanda tomaron un lixeiro aperitivo e, a continuación, dirixíronse cara o campo grande de Meicende para realizar exercicios de estiramento e tocar algo o balón manobrando durante tres cuartos de hora no pésimo terreo de xogo que naquela hora era o devandito campo. Como claro índice do deplorable estado destas instalacións, dicir que non había nin auga fría nin quente debido a que o domingo 20 celebráranse alí partidos de competición e os depósitos estaban baleiros. Hai que engadir que, naquela época, o campo de Meicende non tiña traída de auga e, para poder ducharse alí os futbolistas, había que encher previamente os depósitos levando o líquido elemento nun camión cisterna.

Bolk, adestrador sub 20 holandés, dirixindo o adestramento en Meicende (El Ideal Gallego, 22 de xaneiro de 1980)
   Como do adestramento da selección holandesa sub-20 non se tivo coñecemento ata as sete da tarde, non houbo posibilidade algunha de repoñer os depósitos do campo. E grazas a intervención do conserxe de Meicende, señor Chiras, así como a boa disposición de Alfonso Pena, directivo do Sporting Meicende, os mozos neerlandeses, que soportaran estoicamente a choiva durante o adestramento, poideron ducharse nas instalacións do Sporting, onde Van Breukelen e os seus compañeiros tomarían incluso uns refrescos cos alí presentes no local social do club arteixán. 
 
   Posteriormente, logo de entregar no local do Sporting Meicende uns banderíns e unhas insignias en agradecemento á xentileza da entidade ao ceder as súas duchas, os holandeses regresarían ao hotel Finisterre onde tiñan previsto cear ás 21:45 horas.
El Ideal Gallego, 22 de xaneiro de 1980
    Ao día seguinte, martes 22 de xaneiro, despois de que desfilaran polo terreo de xogo dezanove entidades deportivas en gratitude á axuda da Federación Española de Fútbol, os combinados sub-20 de España e Holanda enfrontábanse en Riazor diante de 25.000 espectadores que deixaran unha recadación de dous millóns e medio das antigas pesetas que servirían para axudar ao fútbol modesto da Coruña. Holanda, con dous goles do centrocampista Ton Lokhoff, vencería naquel amigable por 0-2. As aliñacións dos dous conxuntos forans as seguintes:

ESPAÑA: Agustín, Diego, Manolo, Carreras; Lumbreras, Pardo II; Pedro Pablo; Merallo, Luque, Prieto e Víctor. Na segunda parte Serafín sustituiu a Víctor, Gregori a Pardo II, Ondina a Lumbreras e Cedrún a Agustín.

HOLANDA: Van Breukelen, Scheve, Jol, Troost, Veerbeek, Weysters, Lokhoff, Bleuming, Lengkeek, Valke e Kaiser. Tralo descanso Carbo sustituiu a Bleuming e Balm a Weysters.

     Para o recordo tamén queda o partido das seleccións absolutas disputado en Balaídos o mércores 23, un amigable que estivera a piques de non chegar a súa conclusión por mor dunha avaría na iluminación eléctrica. O ridículo espectáculo acontecido no estadio de Balaídos, onde o encontro se cadra superou unha marca mundial ao durar máis de dúas horas e media, rozou os límites do escándalo. Tras unha serie de idas e voltas por parte dos contendentesis propias dun espectáculo circense que dun partido de fútbol internacional, España acabaría vencendo por 1-0 aos subcampións do mundo.

    Pola súa banda, despois de aquel adestramento en Meicende e do partido de Riazor, Hans Van Breukelen continuaría defendendo a portería do F.C. Utrecht, o club da súa cidade natal no que debutara como profesional en 1975, ata que despertou o interese do mítico Nottingham Forest de Brian Clough, un equipo que, despois de acadar a gloria coas súas dúas Copas de Europa de 1979 e 1980, enfrontábase á marcha de Peter Shilton, o seu líder espiritual, ao final da tempada 1981/82. A perda dun dos porteirosis emblemáticos que deran as Illas Británicas levarían aos dirixentes do Nottingham a tomar a decisión de pescar en terras holandesas.

    Van Breukelen non deixou escapar a oportunidade mais, desgraciadamente, unha inoportuna lesión ao pouco de chegar a Inglaterra apartaríao catro meses dos terreos de xogo. O seu segundo ano no Nottingham non fixois que confirmar a virtudeis valorada en todo sentinela das redes que se prece: a seguridade. Un terceiro posto no campionato ligueiro, a nonis de seis puntos do campión, o indomable Liverpool, e once xornadas coa portería a cero certificaron o acerto da súa contratación. Mais, con todo, a falla de entendemento entre o conxunto británico e a selección holandesa sobre as convocatorias ás que debía acudir selou a súa decisión de retornar ao seu país ese mesmo ano. Aquel holandés de pura cepa non quería deixar na estacada a Holanda, en pleno proceso de trasvase xeneracional, coas novas perlas do Ajax e PSV Eindhoven aportando rédito a unha renovada explosión da libreta táctica de Rinus Michels.

    O retorno do fillo pródigo fíxose efectivo no PSV Eindhoven, de donde xa non se movería ata colgar os guantes. Dez anos baixo os paus dun grupo inesquecible, con xogadores como Gerald Vanenburg, Ronald Koeman, o belga Eric Gerets, Wim Kieft e, sobre todo, o Ruud Gullit máis espectacular que se recorda. Coa axuda de xogadores deste calibre, Van Breukelen puido facerse con nada menos que seis ligas e tres copas holandesas. Ademais, entre medias, viviu un ano de gloria indescriptible, 1988, cando se fixo coa Copa de Europa en maio e coa Eurocopa en xuño. Sobre todo, no primeiro caso, o trofeo debería levar gravado o seu nome entre aspas. A súa influencia foi de tal dimensión que fixo gañar a un equipo que, desde cuartos de final, selou todos os partidos con sendos empates. De feito, nunca un porteiro tivo tal transcendencia na consecución dun trofeo internacional.

   Curiosamente, naquel ano de 1988 Van Breukelen voltou a A Coruña. Pasaran oito anos dende que o fixera por última vez. Na súa memoria aínda se conservaba a anécdota do adestramento de Meicende que, seguramente, comentaría cos seus compañeiros. Desta volta viña para xogar co PSV Eindhoven o Teresa Herrera, un trofeo que viaxaría aos Paises Baixos despois de que os futbolistas de Guus Hiddink derrotaran na final ao Atlético de Madrid por 3-1.

   Como non podía ser doutro xeito, o noso protagonista retiraríase no PSV ao finalizar a tempada 1993/94. A día de hoxe aínda se recorda pola súa gran envergadura de brazos, as súas equipacións azuis, a súa habilidade para deter penaltis e, por suposto, polas lendarias actuacións como as realizadas no partido de volta de semifinais da Copa de Europa de 1988 celebrado no Bernabeu coas que, boa parte da afección do Real Madrid, segue tendo horribles pesadelos!