Hoxe, 28 de xaneiro de 2025, na parroquia de Oseiro celebran, como cada ano, a festa do seu patrón San Tirso, santo avogoso, entre outros mesteres, contra as tronadas, e a reuma e os seus perigos, entre eles as dores dos ósos.
Tirso foi asasinado no ano 251 pola súa fe en Apolonia (actual Turquía) durante a persecución do emperador romano Decio, en latín Gaius Messius Quintus Traianus Decius. Leucio e Calínico foron martirizados con el. A tradición di que Tirso soportou moitas torturas e foi sentenciado a ser serrado pola metade. Mais a serra non penetrou no seu corpo porque se volveu tan pesada que os verdugos non poideron usala. Leucio, despois de reprocharlle ao gobernador Cumbricius, fue colgado e decapitado. Calínico, un sacerdote pagán, converteuse á fe católica despois de ver o martirio de Tirso e tamén foi decapitado.
As reliquias de Tirso foron levadas a Constantinopla e, andando no tempo, algunhas delas a Francia: Saint Thyrse é o santo titular da catedral de Sisteron nos Alpes da Alta Provenza. No século XII tamén se lle dedicou a igrexa en Châteauponsac. O seu culto fíxose moi popular na península ibérica desde a Idade Media. A igrexa católica celebra a súa onomástica o 14 de decembro e o 28 de xaneiro, aparecendo nos seus atributos cunha serra de man e coa palma do martirio. Na igrexa ortodoxa celébrase o 30 de agosto e o 27 de decembro.
![]() |
Imaxe do San Tirso de Oseiro |
A de Oseiro é unha celebración que se fai xusto cando o día comeza a medrar, cando empezan a aniñar os primeiros paxaros e florecen as primeiras plantas. Hoxe o tempo non o permitiu, pero habitualmente para tal celebración sacan en procesión, despois da misa e acompañadas por músicos, ao San Tirso e á Virxe da Luz. Diante dos santos van dúas roscas de pan para loar os eidos vizosos de antano que enchían os hórreos da bisbarra e as despensas da cidade da Coruña, eidos sobre os que se asentan, na actualidade, moitas das fábricas do Polígono Industrial de Sabón.
As dúas roscas, que na realidade son dous ramos popularmente coñecidos como o da nena e do neno, constitúen unha homenaxe verdadeira á natureza e, por iso, hai costume de sacalos tamén o día 2 de febreiro, a festa da Candeloria, o tempo en que casan os paxariños, adianto verdadeiro, no medio do inverno, da degorada primavera.
![]() |
Procesión da Rosca de Oseiro do 28 de xaneiro de 2019 |
É tradición que as roscas volvan saír cos músicos o día 3, a festa do San Brais -San Bras como din en Oseiro- e, o domingo seguinte, repártense en anaquiños entre toda a veciñanza, que ata non hai moito cadaquén gardaba durante todo ano na casa.
San Tirso 28 de xaneiro
e San Brais o 3 de febreiro,
as primeiras festas do ano
na parroquia de Oseiro
A confección das populares roscas de Oseiro atense a un ritual que obriga a amasar o pan sen sal e sen lévedo o día de fin de ano pola tarde, e tiralo do forno antes de que se poña o sol, momento que se anuncia cunha salva de foguetes. Logo, este “derradeiro pan do ano” gárdase na igrexa de Oseiro, lugar no que está exposto ata o día da procesión. Cada unha das roscas colócase nunha pequena armazón de madeira e adórnase con flores e fitas de cores. Ata hai unhas décadas, rodeábase de froitas e doces propios da parroquia, que logo eran repartidos entre os nenos e nenas. Na actualidade substituíronse as froitas e os doces por caramelos.
É costume que a procesión vaia arredor da igrexa e, antecedendo ás imaxes dos santos, colócanse as dúas roscas, a do neno e a da nena, que logo serán repartidas o domingo seguinte ao san Brais entre todos os veciños e veciñas.
O pan sagrado de Oseiro consérvase todo o ano sen coller balor, “e deben -segundo nos conta Francisco Vidal no seu espazo virtual Os Chanzos1”- comer del persoas e animais para protexerse contra os males, revestíndose así dun caracter apotropaico, que o converte en amuleto contra todo tipo de maleficio”.
As primeiras roscas das que se ten acordo na parroquia seica as elaborou, antes da Guerra, Manuel Rey Suárez na panadería de Oseiro. Posteriormente, continuaría coa tradición o seu fillo Jesús Rey Riveiro. Co tempo, a encargada da elaboración das populares roscas, sería unha filla de Jesús, Dolores Rey Sande, que as facía coa súa filla María Luísa.
Dolores, que hai anos que faleceu, é unha das protagonistas do libro “Contos da Coruña” no que esta veciña de Oseiro lle conta ao seu autor, o polifacético Xurxo Souto, o seguinte:
“Agora á xente non lle acorda, pero nos tempos de antes cada veciño tiña que poñer un monllo, para a rosca. Un monllo é unha atadura de trigo segado. Despois mallábase na eira do pazo, a carón da igrexa, nunha gran lousa2”.
Ao pechar a panadería Rey, a panadería de Oseiro na que tantos anos levaban elaborando as roscas a señora Dolores e a súa filla María Luísa, Chacho Rey Sande (irmán de Dolores) sería a persoa encargada de seguir mantendo a tradición, realizando ata a súa xubilación as roscas na súa panadería “La Nueva” de Vilarrodís. Chacho, falecido o 3 de febreiro do 2024, recordábanos con emoción moito antes do seu pasamento os tempos nos que, sendo un neno, lle axudaba a seu avó Manuel Rey Súarez, home sabio de quen xa temos falado nesta bitácora, a facer o ramo de madeira:
“Colocábase unha rosca diante e outra detrás e, por iso, parecían que eran dobres. As roscas adornábanse con froitas e, dous días despois do San Brais, cortábanse en tantos anacos como casas había na parroquia e metíanse nun saco. Logo, Ramón de Xelo, que era o sacristán naqueles tempos, era o encargado de repartilos polas casas”.
Cando a sáude lle impediu a Chacho seguir coa tradición, foi o seu fillo Alberto Rey Pérez o que continuou elaborando as roscas, malia que xa hai 15 anos que tivo que abandonar o oficio de panadeiro por motivos de saúde. Con Alberto falamos onte, pouco despois de que colocara no ramo as roscas que cocera a noite pasada. “Este ano -díxonos-, como teño o noso forno en reformas, fíxen as roscas na Panadería Carracedo de Chamín. Con meu pai levaba máis de vinte anos, pero eu só levo cinco facéndoas e espero poder seguir coa tradición moitos máis. Menos este ano, sempre as fixen na Panadería La Nueva de Vilarrodís, que foi onde eu nacín, e para o próximo, se Deus quere, tamén se farán alí en Vilarrodís. Na procesión saen dúas roscas, unha do neno e outra da nena. Polo que me ten contado meu pai, antes lévabanas un neno e unha nena. Nós facemos catro roscas para que cheguen para todos os veciños, cando se corten en cachiños o seguinte fin de semana a San Brais”. Grazas pola túa xenerosidade, Alberto!
![]() |
Roscas do 2025 (Cortesía de Alberto Rey Pérez) |
Xa hai moitos anos que non hai trigo na parroquia mais, con todo, o feito de que se siga honrando o pan, mantendo viva a tradición dos seus maiores, di moito da xente de Oseiro, lugar onde curiosamente o apelido Pan é un dos máis comúns entre as veciñas e os veciños nados na freguesía antes da segunda metade do século pasado, caso de Carme Pan Pan, nada en Froxel en 1913 e avoa materna de quen escribe.
Así pois, Oseiro segue honrando a súa rosca. Un rito telúrico, como di o amigo Xurxo Souto nos seus “Contos da Coruña”, que nos toca no urdido máis fondo. “Testemuño da cultura do pan que tanta importancia tivo na cidade, a terra dos muíños de vento, da praza da Fariña e da rúa Panadeiras3”.
FONTES:
-SOUTO, XURXO. Contos da Coruña. Xerais. Vigo, 2007.
-VIDAL, FRANCISCO. San Tirso e a procesión da Rosca de Oseiro. Os Chanzos (oschanzos.blogspot.com)
__________
2 Vid. Xurxo Souto Eiroa (2001): Contos da Coruña, Edicións xerais de Galicia, Vigo, páx. 198.
3 Vid. Ibídem, páx. 199.