venres, 26 de maio de 2023

A FESTA DAS FLORES


"Este mes de maio
é o das flores,
cando os paxariños
ven aos seus amores"

 

     Na antiga Roma, este quinto mes do ano estaba dedicado a Maia, unha deusa que personificaba o crecemento da vexetación e dos animais, identificada con Bona Dea, a esposa de Fauno, aínda que mitoloxías máis arcaicas a fan filla deste deus, protector dos rabaños. Andando no tempo, para destronar do mes de maio a Maia, Flora e Bona Dea, a partir da Idade Media estendeuse o culto á Virxe María, tamén chamada, desde aquela, a flor das flores e ás nenas postas baixo a súa advocación “Fillas de María.”1

    En Arteixo a chamada “Festa das Flores” celébrase cada ano a última fin de semana do mes de maio e caracterízase, principalmente, por engalanar con alfombras florais as inmediacións da igrexa de Santiago de Arteixo para os actos relixiosos.

    Parece ser que este acontecemento ten a súa orixe no século XIX, unha tradición floral que dende aquela época sempre gozou de gran sona entre as xentes de toda a bisbarra, como así o demostra o seguinte artigo publicado en maio de 1906:

El alcalde de Arteijo rogó al gobernador que envíe el día 27 del actual á aquel punto una pareja do la Guardia civil para hacer guardar el orden en la solemnidad de las «Flores de Mayo» que se celebrará en aquella parroquial. No se confía por lo visto en que haya absoluta tranquilidad.”2

    As alfombras florais están relacionadas con “Las Hijas de María”, congregación que se encargou, dende os primeiros tempos da festa, da parte relixiosa das Flores, dedícandose durante todo o mes de maio á Virxe María. A principios do mes, a Virxe colocábase nun altar rodeada de moitas flores e, a partir de aí, todos os días despois da misa dedicábanlle oracións. 

 

Alfombra floral en Arteixo

   As “Fillas de María” eran todas mozas solteiras e lucían un estandarte de cor azul celeste cunha imaxe da Virxe no centro sostido cun pau en forma de cruz. Axudaban na composición de poesías e parodias aos nenos e ás nenas que celebraban a primeira comuñón o último domingo de maio. Ademais, tamén confeccionaban un mural de flores que poñía "Ave María", que colocaban na entrada da igrexa. Seica tamén facían os arcos de flores: a partir duns arcos de madeira, recubríanos de hedras e logo íanlle colocando as flores enriba.

   No día da celebración do sacramento da Comuñón, a rapazada participaba activamente nunha procesión que transcurría por un camiño cheo de arcos de flores. E non remataba aquí a colaboración dos máis pequenos xa que, despois da misa, subíanse a unhas mesas colocadas fronte a Virxe, onde recitaban as poesías que compuxeran coa axuda das “Fillas de María”, e representaban parodias nas que contaban o proceso da recollida das flores ou das ofrendas.

   É de destacar que cando morría unha das "Fillas de María" levaban o seu estandarte ao enterro. Encarnación González Mes, que finou na Baiuca aos 100 anos de idade en decembro de 1973, fora durante moitos anos presidenta das “Fillas de María” de Arteixo.

   Neses anos 60-70, época na que a fisionomía da capital municipal en pouco ou nada se parecía á actual, era cando se facían os bailes da festa das Flores no Balneario. Segundo un relato publicado no desaparecido Boletín Informativo Municipal por Carme, a de "Cóntame un conto", ese día elexíase "Mis Flor" entre as mozas da verbena. A súa coroación era cunha flor e un broche. E, para esta ocasión tan especial, viña como presentador un importante e coñecido locutor de radio. 

Festa das Flores de 1970

   Falade na casa, por favor, cos vosos pais e avós sobre aquelas Festas das Flores de antano. Xa me contaredes que mozas foron “Mis Flor” ou quenes eran aqueles locutores!

   Na actualidade os integrantes da Asociación Cultural Mariana son os encargados de realizar as alfombras florais da Festa das Flores, unha festa na que en cada edición hai verbenas, talleres, libros, atraccións e outros eventos cos que Arteixo celebra a súa particular maneira de festexar o mes de maio!

______________

1 Vid. Rosa Benigna Vizcaya & Francisco A. Vidal (2009): Dos fastos ós festexos. Dos antigos mitos á relixiosidade galega, Editorial Toxosoutos, Noia, pp. 105-106.

2 Vid. La Voz de Galicia, 17 de maio de 1906, p.2

domingo, 21 de maio de 2023

A PARROQUIA DE MORÁS NA DESCRICIÓN HISTÓRICO-XEOGRÁFICA PUBLICADA EN 'EL IDEAL GALLEGO' EN 1930

 Dende que abrimos estas Crónicas de Arteixo en setembro de 2014, fomos publicando ocasionalmente unha serie de interesantísimas descricións sobre as parroquias de Pastoriza, Lañas, Oseiro, Suevos, Chamín, Monteagudo e Loureda escritas nos anos 1620, 1752, 1826, 1850, 1928 e 1930. Posteriormente, faríamos o propio coa parroquia de Morás (xa vos adianto que a seguinte será Larín) cunha xeira que hoxe chega ao seu fin cun traballo realizado polo arcebispado de Santiago de Compostela que se publicou no xornal El Ideal Gallego entre 1928 e 1930. 

  Deseguido transcribimos o artigo sobre a parroquia de Morás publicado no devandito medio herculino o 20 de xaneiro de 1930:


ARZOBISPADO DE SANTIAGO

Descripción histórico-geográfica de sus feligresías

ARCIPRESTAZGO DE FARO

Provincia de La Coruña

SAN ESTEBAN DE MORÁS

(Arteijo)


El término

Feligresía de entrada: iglesario: presentación de don José María Bermúdez de Castro: carretera del Espiño que para en Uxes: sepáranla 2 kilómetros de la capital del municipio y 8 de la del partido que es la de la provincia.

Sus aldeas, bastante pobladas, son Canzobre, con 133 almas; Freán, con 150; Iglesario; Insoa; Monte de Arcos; Morás, con 115 almas; Santa Cecilia, con 124; Souto y Uxes, la más crecida con 288 almas y edificios aislados.

 

Vista do lugar de Canzobre

Ascienden sus habitantes a 1.028 de hecho y 1.123 de derecho, repartidos en 236 viviendas, de ellas 77 de un piso y 150 de dos, de los que dos están sin vecinos por el empleo a que están destinados: hay 72 albergues.

Cuenta con escuela nacional y hay algún comercio.

Situación

Hállase al E. de su municipio, en las faldas occidentales del monte do Xalo, desde cuya cumbre es imponderable el paisaje que se divisa, y en las del Monte das Arcos, llamado así por sus “mámoas”, todas explotadas ya.

Limita al N. y NO. con Arteijo, al O. y SO. con Loureda de la que la separan los montes Pena de Carro, Pena Rubia, Cotosal y Balay, que abrigan el N. del valle en que se asienta la parroquia.

El Xalo y Monte dos Arcos, la dividen del Ayuntamiento de Culleredo y en ellos se abre la cañada oriental del valle.

Es de terreno montuoso y fértil y productora de numeroso ganado: sus aguas van al río de Montes (Coruña-Oza).

La iglesia

Tiene ábside cuadrangular con bóveda de cañón, directriz apuntada que se apoya sobre arcos de igual de igual directriz. Es de últimos del siglo XII o comienzos del XIII.

Historia

Suena en el primer siglo con el nombre de “Morales”.

Fue del dominio de Juan de Andeiro que tenía otras más en este Ayuntamiento y en la provincia.

Formó la jurisdicción de Santa Cecilia, en la primitiva provincia coruñesa.

domingo, 14 de maio de 2023

ONTE E HOXE DO POLÍGONO DE SABÓN

 O que hoxe é a Avenida da Moda do Polígono Industrial de Sabón antes era o lugar da Pedreira, que pertencía á parroquia de Oseiro. Aí van dúas fotografías do onte (as casas da parte superior da imaxe pertencen ao Rañal) e o hoxe desta zona: