O día 23 de abril en 1874, hai exactamente 150 anos, era bautizado na igrexa compostelá de San Fiz de Solovio Manuel Puga y Parga, alcumado Picadillo, un dos grandes persoeiros de finais do século XIX e principios do XX.
Manuel Puga y Parga naceu no seo dunha familia acomodada. O seu pai, Luciano María Puga Blanco, era catedrático da Facultade de Dereito da Universidade de Santiago de Compostela, cidade da que tamén foi alcalde. Luciano fora, ademais, decano do Colexio de Avogados da Coruña (defendera a Curros Enríquez cando este fora condenado pola publicación de Aires da miña terra no seu célebre xuízo por blasfemia tras a denuncia realizada polo bispo de Ourense), gobernador do Banco de España en Cuba, deputado, senador e fiscal xeral do Tribunal Supremo, equivalente ao actual fiscal xeral do Estado, e neto de Manuel María Puga Feijóo, coronel do exército isabelino e herdeiro da condesa de Ximonde.
 |
| Manuel María Puga y Parga, Picadillo |
Picadillo estuda Dereito en Santiago de Compostela, onde presentaría a súa tese de grao co título Fueros Nobiliarios en 1895. Grazas a Cánovas del Castillo, amigo de seu pai, conseguiría ser nomeado para un posto para o que non era necesario opositar na Dirección Xeral de Penais. Descontento co ambiente político en Madrid e con morriña da súa terra, tras o asasinato de Cánovas en 1897 volve a Galicia, onde casa con María del Carmen Ramón. O matrimonio establece o seu domicilio na Coruña, aínda que tamén pasan boa parte do ano en Armentón.
Ao pouco é nomeado xuíz municipal de Arteixo e, ao tempo que ocupa este cargo (1901-1903), incorpórase con forte protagonismo á vida social e cultural da vila do Bolaños. Nesa altura podíase ver con frecuencia no Balneario acompañado de persoeiros como Antonio Rey Soto, crego e escritor ourensán moi amigo de Picadillo e tamén amigo persoal de Castelao. De feito, Antonio Rey Soto foi o crego que casou a Castelao con Virxinia Pereira en 1912.
 |
| Caricatura de Picadillo da autoría do seu amigo Castelao |
En 1899, ao falecer seu pai, herda o pazo de Anzobre, en Armentón, lugar que o noso homenaxeado ía converter nun dos centros neurálxicos da cultura galega da época grazas ás frecuentes visitas de figuras da talla do dramaturgo Manuel Linares Rivas, os escritores Wenceslao Fernández Flórez e Emilia Parda Bazán ou, entre outros, os pintores Germán Taibo e Manuel Abelenda. Estos persoeiros eran, nalgúns casos, compañeiros de redacción de Picadillo en El Noroeste, xornal que se fundara na Coruña naquela altura e que botara a andar o día 31 de decembro de 1896 baixo a dirección de José Lombardero Franco, antigo secretario particular de Luciano Puga.
Manuel Puga y Parga tiña dúas seccións en El Noroeste. Nunha delas, na titulada “Confidencias”, relataba algúns dos seus avatares cotiáns que lle aconteceran tanto na cidade da Coruña como no municipio de Arteixo e noutros puntos da xeografía galega e española.
 |
| Imaxes de Picadillo no pazo de Anzobre |
Moitas
das anécdotas sobre o mundo da música, da moda, dos transportes da
época, da súa vida familiar, dos seus animais domésticos, de
viaxes como a realizada a finais de 1909 a Hamburgo para levar a cabo
un réxime de adelgazamento, de romarías e dun sin fin de
curiosidades máis, narradas todas elas co seu inconfundible
estilo, accesible, irónico e vitalista, podedes
lelas na
Antoloxía
das Confidencias de Picadillo,
que
un servidor publicou no 2018 con motivo do centenario do
falecemento
deste gran persoeiro. E mesmo podedes ver algunha destas anécdotas
na obra de teatro Rodríguez,
o loro de Picadillo representada
o 22 de xuño de 2019 no Centro Cívico Cultural de Arteixo e
que
tedes ao voso dispor aquí: https://www.youtube.com/watch?v=xSOzzk-Ztvg
A outra sección na que Manuel Puga escribía en El Noroeste (e posteriormente en El Orzán) era “La cocina práctica”, onde o autor, que gozou dun éxito inmediato, publicaba dúas ou tres receitas culinarias cada semana. Andando no tempo, Picadillo ía recompilar todas esas receitas no volume La cocina práctica, publicado en 1905 e que foi reimpreso en numerosas ocasións. A obra conta cun limiar de Emilia Pardo Bazán no que a popular autora galega describe a escola culinaria de Puga y Parga do seguinte xeito: “La cocina de Picadillo es clásica, tradicional; no á la antigua española, á la marinedina añeja; platos del tiempo de mi niñez, familiares; sabores amigos”.
A literatura culinaria de Picadillo amosa unha clara preferencia polos pratos e sabores populares, e a vontade do autor de exceder os límites do simple receitario. Á parte de La cocina práctica, tamén publicou 36 maneras de guisar el bacalao (1901); A cociña Popular Galega y recetas para la cuaresma; Pote aldeano; El rancho de la tropa (1909) e Vigilia reservada: minutas y recetas (1913).
Xenio e figura, iríase facendo enormemente popular no seu tempo como persoa e escritor. Iso si, sempre caracterizado polo gran sentido do humor e a defensa da vida popular, reivindicando o bacallau, as sardiñas e o lacón con grelos fronte ás copias da cociña francesa, de moda na época para a alta sociedade. Dicía que unha das mellores experiencias da súa vida fora unha caldeirada nun barco de pesca. Entre as súas numerosas receitas destaca a de bacallau, que dedica ao seu amigo Wenceslao Fernández e donde se pon de manifesto o enorme sentido de humor do autor:
“Se coge una hoja de bacalao muy delgada, tan delgada como Wenceslao Fernández Flórez, y se toman unos tomates muy gordos, tan gordos como yo. Se desala a Flórez y se parte en pedazos a mi, y en una tartera, capa de pedazos de Flórez desalados y capa de yo. Fuego lento; refrito por encima de aceite; mucha cebolla y ajos cuando Flórez está cocido. Diez minutos más de fuego y un perejil final reducido a picadillo con alguna sal si la necesite. Y así es la vida. Yo estaré dividido por el eje, pero usted, amigo mío, se queda sin sal que es bastante peor”.
Tamén é curiosa a súa descrición do tempo que necesita un bo lacón con grelos:
“A las nueve en punto de la mañana, después de bien lavado, debe ponerse a cocer el lacón en bastante cantidad de agua. A las once se le agregan los grelos y los chorizos. A las doce, las patatas mondadas y enteras, y a la una se colocan los chorizos y el lacón en una fuente, las patatas y los grelos en otra, y todo sobre la mesa, que debe estar previamente rodeada de ciudadanos con apetito y bien provista de botellas de vino del Ribeiro.”
Ao igual que o seu proxenitor, Manuel Puga tamén estivo certo tempo no mundo da política. A súa carta de presentación produciouse no xornal El Noroeste, onde, aproveitando a súa enorme popularidade, o 3 de outubro de 1913 escribía un artigo titulado “Quiero ser concejal”, que o levaría a principiar unha campaña na Coruña para ser elexido concelleiro, facendo o 14 de outubro dese mesmo mes un chamamento ás que el sabía que eran as súas máis fieis seguidoras: as vendedoras da praza de abastos, ás que defendera con éxito meses atrás cando un proxecto urbanístico quixo derrubar o mercado:
“Vosotras no votáis, pero tenéis maridos, hijos, hermanos y acaso novios de esos con bigotes sedosos y peinados de media moña, y, con esos, es con quien tenéis que pelear a fuego y a sangre. A estos le pedís, les mandáis, les armáis un escándalo, si fuese necesario, hasta llegáis a requerir la “zoca”, que las coacciones en la intimidad no tienen nada que ver con la ley electoral”.
Picadillo conseguiría ser nomeado candidato e saír elexido, tomando posesión do cargo o 1 de xaneiro de 1914 da corporación que preside Javier Ozores Pedrosa. Mais este alcalde dimitiría, polo que Manuel Puga sería designado como novo mandatario da cidade herculina en outubro dese mesmo ano, aínda que o sería por pouco tempo, xa que co cambio do goberno foi deposto en só dous meses.
Manuel Puga volvería a ser alcalde da Coruña co ascenso á fronte do Estado do coruñés Eduardo Dato en xullo de 1917. Mais a súa actitude transixente como mandatario da Coruña durante a folga revolucionaria de agosto de 1917, levouno a ser destituído á semana seguinte. Coa súa habitual retranca, Picadillo resumía as dúas ocasións á fronte da alcaldía coruñesa dicindo que “a primeira vez fora accidental e a segunda accidentada”. Rematada a folga xeral de 1917, días despois recibía a homenaxe de 6000 obreiros sindicados e un pergamiño asinado polas 27 sociedades obreiras coruñesas. O pergamiño dicía:
“Los sindicatos obreros de resistencia de La Corulña, rinden testimonio de gratitud y simpatía a don Manuel María Puga y Parga, por su notable actitud desde la Alcaldía hacia los obreros municipales, con motivo de la huelga general declarada en España el 13 de agosto del año actual. La Coruña, 28 de octubre de 1917.
Cadro de Picadillo da autoría do pintor Manuel Abelenda que podemos ver no concello da Coruña
O seu paso por María Pita quedaría reflectido no libro Mi historia política, que publicou, co seu humor tan particular, en 1918 e donde aparecen xoias como esta: "En 1882 era yo un señor que tenía 8 años de edad y unos 75 kilos de peso". Este peso excesivo (dise que chegou aos 275 kilos) facíao moi coñecido. Segundo o escritor Luis Antón de Olmet, un día chegou á Coruña un circo no que se anunciaba, como atracción, a un home alemán que dicían que era o máis gordo do mundo, mais a xente que ía velo saía decepcionada dicindo que Picadillo era moito máis gordo e podíano ver tódolos días pola rúa.
Manuel María Puga y Parga, coñecido popularmente polo alcume de Picadillo, faleceu na Coruña aos 44 anos de idade, por mor da pandemia de gripe de 1918. Os seus restos descansan na capela do pazo de Anzobre. Morría o persoaxe e principiaba a lenda!
Ningún comentario:
Publicar un comentario