AS PRIMEIRAS FARMACIAS DA VILA DE ARTEIXO

       Hoxe imos falar das farmacias máis antigas de Arteixo, onde non deixa de ser curioso que o persoeiro máis ilustre do noso concello, Manuel Murguía, fora precisamente fillo dun boticario, de Juan Martínez, que antes de establecerse en Santiago de Compostela tivera farmacia na Coruña, na rúa Garás. Según algunhas fontes, Martínez era bo amigo (probablemente porque cursaran estudios xuntos) do veciño de Oseiro Antón Pan, que sería o padriño daquel meniño que nacera o 17 de maio de 1833 na súa casa de Froxel, coñecida naquela altura como a “casa do médico” e que, co tempo, convertiríase no máis destacado impulsor do Rexurdimento galego. Manuel Murguía falecería no seu domicilio da rúa coruñesa de San Agustín o 2 de febreiro de 1923, nunha época na que xa se establecera na nosa vila un home que seguro que tamén vos soa o seu nome porque pasastes ducias de veces pola rúa que ten dedicada en Arteixo: o farmacéutico Manuel Fernández Llamazares.
   
     O Sr. Llamazares, como se lle coñecía comunmente, chegara á vila arteixá en tempos do alcalde Faustino Pazos Teijeiro, que fora o primeiro mandatario local desde marzo de 1903 ata maio de 1910. Naquela hora xa había botica en Arteixo, a de D. Jesús López Valdivieso, que solicitara a apertura dunha farmacia na vila en 1908.
     
     Fernández  Llamazares establecería a súa botica na casa que aínda podemos ver ao carón

A antiga botica da Baiuca

do estanco da Baiuca, edificio que era propiedade de Dolores e Encarnación González Mes, que eran irmáns de Baldomero, alcalde de Arteixo en tres etapas distintas: 1914-1916, 1920-1923 e 1930-1931. O boticario, que tamén desempeñaría en Arteixo os cargos de xuíz municipal e de vicepresidente da Sociedade Recreativa “El Alba” (na sede da entidade, o Café Berán, seica tocaba o piano con gran pericia musical), falecería a finais de 1946. Meses despois, a súa viúva María Luísa Saralegui venderíalle a licencia da farmacia ao mestre de Ortigueira Horacio Fernández Gómez, persoeiro que na actualidade ten unha rúa dedicada na vila de Cariño.

     Horacio Fernández quedara víuvo en 1929, con 32 anos, da súa muller Gregoria Calvete,

O farmaceutico Llamazares

unha zaragozana a quen coñecera cando ambos impartían docencia na localidade de Cariño. O matrimonio tiña catro fillas: Marianela, Alicia, Gloria e Gregoria, rapazas ás que Horacio sacaría adiante con moito sacrificio. A maior, Marianela, faría a carreira de farmacia e, despois de que o seu pai lle comprara a licencia á viuda de Llamazares, estaría ao fronte da botica desde os derradeiros anos corenta ata os primeiros sesenta. Gregoria, a máis nova das catro, vivía con Marianela na Baiuca, e tamén iniciara a carreira de farmacia mais, cando ía polo 3º ano, tivera que abandonala, uns estudos que retomaría posteriormente aínda que finalmente licenciaríase en maxisterio. As outras dúas irmás, Gloria e Alicia, só viñan a Arteixo polo verán xa que pasaban o ano en Madrid facendo as carreiras de mediciña e de odontoloxía. 

   A botica estaba no baixo do edificio e unha vez rematada a carreira Alicia, unha das primeiras odontólogas galegas, montaría unha clínica dental no primeiro piso. Na casa tamén estaba Milucha do Tato, que traballaba como empregada doméstica, mais Marianela e Gregoria tratábana como si fora da familia.

    Estamos xa nos sesenta, anos no que chega a Arteixo, concretamente en 1961, Teodomiro Santos Blanco, un mozo que nacera en Noia en 1929 mais que pasara media vida en Pontevedra. Aquel mozo, que hoxe vai camiño das 87 primaveras, contábame hai uns días, tomando un café, que moito lle chamara a atención que, naquela hora, unha vila como Betanzos, coa mesma poboación que Arteixo tivera tres farmacias e que aquí só houbera unha. “Foi por iso -dicíame- polo que Arteixo pareceume un sitio bo ...e mira que naqueles anos aquí todo eran leiras! Na zona só estaba a tenda de Elvirita, o Moisés e a miña farmacia”. Naqueles tempos o señor Teodomiro, que tamén me afirmaba que “en Arteixo fíxenme un home a aprendín a enfrentarme á vida”, comía e ceaba na do Veigheiro cando lle tocaba estar de guardia que, ao haber só dúas farmacias, era semana sí semana non.

O sr. Teodomiro diante da farmacia da súa filla Eva

   A principios  daqueles anos sesenta, Marianela Fernandez, que ten actualmente 94 anos, deixaba o concello arteixán para irse a vivir a Ferrol, cidade na que tamén abriría unha farmacia. Gregoria, a pequena das irmás, quedábase ao frente da botica da Baiuca, botica que en 1968 cambiaría de ubicación e trasladaríase á Avenida do Balneario, onde Gregoria contrataría á farmaceutica Eva Gómez. A partir daquel intre, a botica pasaría a ser a tenda de Marina, a muller de Manuel Moreiras, que estaría no edificio ata 1980, ano no que se mudarían para onde hoxe as súas fillas rexentan o estanco da Baiuca.

     Gregoria  botaría raices definitivamente en Arteixo, onde casaría naquela altura con Pepe Fontes e de aí que a farmacia (hoxe Farmacia Ana Torres) fora coñecida como “a  de Fontes”. O matrimonio tería tres fillos: José Ramón, o policia local que todos coñecemos por Telete, Alejandro e Marianela.

     Nestes anos sesenta, na farmacia de Teodomiro Santos traballaba Vicentina, que era filla do señor Amable. Nos 70 faríano, como auxiliares, dúas mozas arteixás que aínda hoxe, despois de máis de catro décadas, nos seguen atendendo amablemente na mesma farmacia: Begoña e Chus, que empezaron respectivamente en 1971 e 1972.

Edificio no que estaba a farmacia de Alicia Rey

   O  señor Teodomiro Santos, que hoxe pasa gran parte do seu tempo no souto que ten na Groba, na parroquia de Larín, onde prantou castiñeiros nunha extensión de 10 hectáreas (o souto máis grande do concello), retiraríase nos anos noventa, mais a familia Santos seguiría vinculada ao mundo farmaceutico no noso municipio xa que os seus fillos Eva e Manuel son, respectivamente, os titulares das farmacias da Avenida do Balneario e da Travesía de Arteixo.

    Coincidindo cos últimos anos da vida laboral do señor Teodomiro, nun edificio antigo da Avenida do Balneario e o Camiño da Baiuca, Alicia Rey Formoso abriría o que era a terceira farmacia de Arteixo, farmacia que trasladaría en 1993 á Ponte do Ba e que en 2006 traspasaría a González-Rosón Fernández.