Nas Crónicas de Arteixo desta semana visitamos a igrexa de Larín, un templo que agocha un tesouriño nunha das súas fachadas e que, sen ter o renome doutras igrexas do municipio, especialmente as que constitúen unha boa representación do estilo románico da bisbarra, ofrece unha variedade na súa construción que o converten nun conxunto digno de mención e diferente a outros da zona.
 |
| Inscrición existente nunha das fachadas da igrexa de santo Estevo de Larín (Xabier Maceiras) |
De planta de salón, a súa capela maior sobresae en altura cubríndose o seu tellado a catro augas, mentres que a nave principal está cuberta a dúas. As capelas laterais e a sancristía están cubertas a tres augas con tella curva do país.
 |
| Igrexa de santo Estevo de Larín (Xabier Maceiras) |
A nave da igrexa ten unha porta lateral alintelada polo lateral sur. A fachada, de boas pezas de perpiaño, destaca polo seu trazado sinxelo. Seguindo un esquema pentagonal e no seu eixo vertical central, organízase de abaixo arriba, mediante a porta principal de acceso alintelada. Sobre o ingreso vai unha xanela rectangular que lle da luz o interior. Rompendo o vértice do pentágono, unha espadana de dous corpos, o primeiro formado por dous arcos de medio punto que descansan sobre piares moldurados servendo para aloxar as campás. O segundo un frontón triangular flanqueado por uns pináculos con bólas. Remata no vértice deste frontón triangular cun acroterio cuadrangular que soporta unha cruz de forxa1.
 |
| Igrexa de santo Estevo de Larín (Xabier Maceiras) |
Ao igual que a igrexa de Morás, o templo do que estamos a falar está consagrado a Santo Estevo, primeiro mártir da cristiandade ao que o cristianismo púxolle a festividade o día vinte e seis de decembro. Por pura coincidencia coas pedradas da noite de Nadal ás árbores, “tamén el foi apedrado como indicativo de que tras esas pedradas florecerá a nova relixión. O que non nos atrevemos a dicir é que foi antes, se o martirio de santo Estevo ou o costume de apedrar as árbores para que dean froito.”2
Patrón de Roma, dos cabalos, dos cocheiros, canteiros, albaneis, carpinteiros, tecedores, xastres, e protector contra a obsesión, as pedras e cálculos, a pleuresía, as dores de cabeza, e para pedir unha boa morte, a festividade do santo Estevo celebrouse sempre inmediatamente despois do Nadal para que, sendo o protomártir, estivese o máis próxima á do nacemento do Fillo de Deus. Antigamente tamén se celebraba unha segunda festa de santo Estevo o 3 de agosto, para conmemorar o descubrimento das súas reliquias, mais por un motu proprio de Juan XXIII, o 25 de xullo de 1960, esta segunda festa foi suprimida do calendario romano.
Non sabemos con certeza a data de construción da actual igrexa de Santo Estevo de Larín, aínda que existen informacións de que a principios do século XVII xa estaba en pé.
 |
| Igrexa de santo Estevo de Larín (Xabier Maceiras) |
No nome do Arcebispo don Maximiliano de Austria, o Cardeal Jerónimo del Hoyo realizou unha visita pastoral ao arcebispado de Santiago durante máis de tres lustros (1603-1620), que testemuñou nun extensísimo manuscrito conservado no Arquivo Diocesano de Santiago de Compostela e no que deixou a seguinte referencia sobre a parroquia de Larín:
SAN ESTEBAN DE LARIN
Tiene esta felegresía veinte y nueve feligreses. Los frutos se acen tres partes: la una y un desmero llieva el retor y las dos don Diego de las Mariñas, cuya es la presentación. Vale la parte del retor dies y seis cargas de todo pan. La fábrica tiene un ferrado de trigo de renta de unas leiras. Hay una ermita que llaman de San Roque.
Na parte leste da igrexa de Santo Estevo hai unha inscrición que se cadra ten que ver coa fundación do templo, mais é algo que non podemos aseverar. Soubemos deste tesouriño grazas a inestimable colaboración de Manolo García Castro, grande investigador do patrimonio cultural e inmaterial da bisbarra que podedes seguir en Facebook como Bregua Culleredo.
 |
| Igrexa de santo Estevo de Larín (Xabier Maceiras) |
Como hai unha parte da inscrición que é ilexible, solicítamoslle axuda a varios eruditos para descifrar o seu significado. Juan Félix Neira, prezado e admirado historiador que acaba de publicar Misterios e encantos de Bergantiños; o ouro soñado e outras quimeras, libro moi moi recomendable, comentounos que “as miñas impresións iniciais son, en primeiro lugar, que é un epígrafe fundacional non funeraria, polo tanto estaría datando algunha construción, quen sabe se a igrexa, porque santo Estevo, promártir, é advocación moi antiga. Por outra banda, eu leo na inscrición MONACUS ME FECIT: “Un monxe fíxome”, é dicir, fundación do lugar. Isto de empregar o verbo facer cun pronome persoal de primeira persoa é moi típico. As últimas liñas son, obviamente, datas na súa maior parte, pero despístame bastante a abundancia de X. Tampouco descarto que apareza a palabra ERA; a R pode ser esa especie de P, que sería unha R en espello. A cruz inicial é obvia e moi habitual para abrir o campo epigráfico. E non descartemos que esa cruz + P + S (se é que son estas letras) sexan as abreviaturas de XPISTOS en grego, é dicir, un crismón. A lápida é ben bonita, parece mentira que aínda queden estas cousas sen publicar”.
 |
| Inscrición da igrexa de Larín (Manolo García) |
Tamén contactamos con Pablo Sanmartín, membro do Colectivo A Rula e infatigable investigador do noso patrimonio quen, ao pouco de enviarlle por WhatsApp a fotografía da inscrición de Larín, reenvioulle a imaxe ao seu colaborador Juan Andrés Fernández. Uns días máis tarde, e advertíndome de que tiñan dúbidas no final pola forma tan inusual de consignar a datación do mes (xullo, outubro...) o que escribe recibía o seguinte correo electrónico de Pablo:
Achego a nosa proposta de transcrición da inscrición de Larín:
+ PETRUS MONAC
US ME FECIT
ERA 1ª CCXXXX
XXXXX ET QUODUM IXIII (¿IULII; IDIBUS IULII?)
Lectura:
(cruz) PETRUS MONACUS ME FECIT ERA MILLESIMA DUCENTESIMA NONAGESIMA ET QUODUM (¿?)
(cruz) FÍXOME O MONXE PEDRO NA ERA MIL DOUSCENTOS NOVENTA (1252) NO MES DE...
 |
| Inscrición da igrexa de Larín (Manolo García) |
Así pois ¿será este o epígrafe fundacional que data a construción da igrexa de Santo Estevo de Larín? Sendo así, estaríamos a falar da mesma época na que se edificou a de Morás, con advocación tamén a Santo Estevo e construida no século XII. ¿Ou a lápida en cuestión foi reutilizada, procedendo doutro lugar, cando se levantou a igrexa actual? ¿O templo de Larín edificouse sobre outro antigo? A parte da de santo Estevo e da de San Roque ¿houbo outra igrexa ou capela noutro lugar da parroquia? Ao fío desta posibilidade, a escritora Dora Vázquez, mestra da escola de nenas de Larín durante quince anos (1952-1967), conta na súa novela Bergantiñá que… “a deste Coto hai moitísimos tempos que desaparesceu, non sei se levada polo vento, ou polo desleixo dos labregos en non reparala. Dela deben ser estes pedrouzos e pedrugallos que se ven por eiquí ciscados”3.
Hai unhas semanas, o que escribe tivo a fortuna de localizar unha fermosa cruz con escada (e outra simboloxía pendente de descifrar) nunha vivenda de Larín, unha peza que, postos a soñar, mesmo puido formar parte desta suposta antiga capela da parroquia.
 |
| Cruz que localizamos nunha casa de Larín (Puri Soto) |
A ver se, máis pronto que tarde, atopamos respostas a todas estas preguntas… seguimos indagando!
FONTES:
TROIANO, XOSÉ (2013): Igrexa de Santo Estevo de Larín, patrimoniogalego.net (http://patrimoniogalego.net/index.php/52632/2013/12/igrexa-de-san-estevo-de-larin/ )
VÁZQUEZ, DORA (1971): Bergantiñá (Novela Galega), La Región, Ourense, p. 113.
VIZCAYA, ROSA BENIGNA & VIDAL, FRANCISCO A. (2009): Dos fastos ós festexos, Dos antigos mitos á relixiosidade galega, Editorial Toxosoutos, Noia.
1 Vid. Xosé Troiano (2013): Igrexa de Santo Estevo de Larín, patrimoniogalego.net (http://patrimoniogalego.net/index.php/52632/2013/12/igrexa-de-san-estevo-de-larin/)
2 Vid. Rosa Benigna Vizcaya & Francisco A. Vidal (2009): Dos fastos ós festexos, Dos antigos mitos á relixiosidade galega, Editorial Toxosoutos, Noia, p. 39.
3 Vid. Dora Vázquez (1971): Bergantiñá (Novela Galega), La Región, Ourense, p. 113.
Ningún comentario:
Publicar un comentario