OS SALÓNS DE BAILE DE MANOLO 'DE EVA' (1ª PARTE)

  O protagonismo das Crónicas de Arteixo desta semana (e da seguinte) é para Manuel Díaz, máis coñecido como Manolo 'de Eva', un visionario do Arteixo de antano, do Arteixo dos nosos avós e bisavós, que rexentou, naquela época, varios salóns de baile na capital municipal e unha pista na parroquia de Barrañán antes de inaugurar, a finais da década dos sesenta, a popular Sala de Festas Eva. Esta é a súa historia.

   Manolo nace na Baiuca o 26 de marzo de 1911. Era fillo de Eva Díaz (de aí o nome de Manolo 'de Eva'), unha muller solteira que facía a limpeza no antigo cuartel da Garda Civil. O rapaz medra naquela Baiuca na que a Sociedad de Recreo y Expansión "El Alba", fundada en 1924, era o motor cultural da vila do Bolaños, organizando numerosos eventos deportivo-culturais como algún dos primeiros partidos de fútbol disputados en Arteixo nos que xogou o propio Manolo 'de Eva'. No local desta sociedade, establecido no antigo Café Berán nun edificido que aínda está hoxe en pé, tamén se organizaban representacións teatrais que eran acompañadas musicalmente polo piano que, con gran pericia musical tocaba Manuel Fernández Llamazares, o farmacéutico da localidade nesa altura. No local de “El Alba” tamén se organizaban bailes nos que, con certeza, o noso protagonista foi cavilando no seu maxín a posibilidade de montar o seu propio salón de baile.

    Manolo 'de Eva' casa en febreiro de 1936 con Carmen Muñíz, unha moza de Oseiro nada en 1913 coñecida polo alcume de Carme 'da Caracola'. Uns meses despois do casamento, chaman a filas a Manolo quen, unha vez rematada a Guerra Civil empeza a organizar bailes na Ponte do Ba con Román Suárez, Román 'de Rita', o pai de 'Manín.' Seica o lugar onde estaba o baile era nun edificio que había pola zona que actualmente divide a Avenida de Culleredo coa Travesía de Arteixo.

    Neste local Manolo e Román botarían un ano, ata que en 1940 empezaron a facer baile na eira dos de Moreiras. O terreo formaba parte da casa na que uns anos máis tarde ía nacer o prezado Julio Mancebo, quen recordaba que “a nosa casa tiña baixo no que había unha tenda e a vivenda do meu tío Chucho, a súa muller Maruja e os seus fillos Gonzalo, Marcial e Isabelita. Nos primeiros anos da década dos cincuenta emigran a Arxentina. No piso de arriba viviamos nós: meu pai Julio, miña nai María, meus irmáns M.ª Elisa (que andando no tempo montaría no baixo desta casa a primeira mercería da Baiuca) e José María e a nosa avoa Pepita. Cando os meus tíos marcharon ocupamos o resto da casa e desapareceu a tenda. A casa tiña un patio longo e unha horta con bastante froita”. Precisamente, nese patio era onde Manolo e Román fixeron baile durante varios meses.

    Nese mesmo ano de 1940, Manolo 'de Eva' asociase con Estrella 'de Pardo', filla de Manuel Pardo e de Esclavitud Rey, os propietarios do salón de baile que xa levaba certo tempo funcionando na Baiuca, o coñecido como Salón de Pardo. Este local estaba na zona que actualmente ocupa a rúa Alcalde Francisco Mosquera e a Travesía de Arteixo, preto do concello. A sociedade entre Manolo 'de Eva' e Estrella 'de Pardo' ía durar ata 1944.

    Nesa época, na vila de Arteixo había outro salón que facía bos bailes. Falamos do Salón do 'Veigheiro', que estaba na Carretera Nova, na actual Avenida de Fisterra aproximadamente á altura do que hoxe é a Panadería Gestal. 'O Veigheiro' tiña, nuns edificios contiguos, taberna, panadería e salón, un local de baile que lle aluga a Manolo 'de Eva' en 1944.

    O noso homenaxeado traballaba na fábrica de armas da Coruña, mais íase retirar moi xove por mor dunha operación de estómago. Foi aí cando decidiu adicarse plenamente a organizar bailes para facer uns patacóns e alegrarlle un chisco a vida, naquela época escura, á xuventude da posguerra. A súa muller, Carme 'da Caracola', levaba e vendía moletes de pan na Coruña. O matrimonio tiña tres fillas: Carmiña, Manola e Remedios. As dúas primeiras morreron sendo nenas.

    Os bailes do salón facíanse no inverno traendo unha orquestra cada domingo. Cantas orquestras contratou Manolo! E moitas veces pedindo cartos prestados para pagarlle aos músicos! Cantos carteis pegou nas tendas para anunciar os bailes!

    Nos veráns Manolo 'de Eva' pechaba o Salón do 'Veigheiro' porque, na vila de Arteixo, había bailes na pista do Balneario e nas verbenas das festas patronais. Mais non vaiades a pensar que botaba todo ese tempo sen organizar algún baile. Non, non. Nesa época da que estamos a falar, a mediados dos corenta, durante os tres meses de verán Manolo facía baile en Barrañán, nunha pista ao aire libre situada nun recinto amurallado que estaba ao carón do actual hotel.

    Manolo botou así unha década, explotando no inverno o Salón do 'Veigheiro', onde aínda hai quen recorda actuar alí a Finita Gay, a popular 'Martela', e nos veráns a pista de Barrañán.

    En 1954, volve a coller o Salón de Pardo, ao que denomina Salón Moderno. José Ramón Campos, nado en Arteixo en 1944 e co paso dos anos xenro de Manolo 'de Eva', recorda que cando o seu futuro sogro levaba o salón de Pardo... “os bailes eran os domingos de 8 a 12. A entrada custaba unhas 10 pesetas, máis ou menos. Manolo era o que as vendía na taquilla. A súa muller Carme estaba controlando na porta do salón, que era de planta baixa e o lugar onde se bailaba. Arredor da pista, que tiña unha columna no medio, había uns bancos de madeira largos arrimados á parede. As vellas subíanse a eles para saber quen bailaba con quen e facer a crónica social. Por fora, na parte dereita da fachada do edificio, había unhas escaleiras que levaban á terraza. Cando facía bo tempo, tamén se bailaba alí”.

    Na época na que Manolo 'de Eva' levou a xerencia do salón de Pardo, por este local pasaron orquestras como a Finisterre, Os Satélites, Pucho Boedo e Os Trovadores, a Spallant, a orquestra dos irmáns Mallo de Feáns e mesmo 'El Niño de Soandres'. Segundo nos contou José Ramón Campos, seica ás veces os animadores das orquestras animaban a Manolo para que subira ao palco a cantar o tema 'Siboney', a canción cubana composta en 1929 por Ernesto Lecuona que serviu como inspiración para a longametraxe mexicano-cubana de título homónimo. Siboney, rodada en 1938, foi dirixida por Juan Orol e protagonizada por María Antonieta Pons.

 

Imaxe dos primeiros anos 60 na que vemos a Manolo 'de Eva' - de bufanda- no palco do salón de Pardo da Baiuca con varios integrantes da 'Orquesta Finisterre' (Cortesía da familia Campos Díaz)

Siboney...
Yo te quiero, yo me muero
por tu amor.

Siboney…
En tu boca
la miel puso su dulzor.

Ven a mí,
que te quiero
y que todo tesoro,
eres tú para mí.

Siboney...
al arrullo de las palmas,
pienso en ti.

Siboney de mis sueños
si no oyes la queja de mi voz.
Siboney, si no vienes
me moriré de amor.

Siboney de mis sueños
te espero con ansia en mi caney.
Porque tú eres dueño
de mi amor, Siboney.

Oye el eco
de mi canto de cristal.
No se pierda por entre el rudo
manigual.

   Manolo 'de Eva' non o facía nada mal, mais había quen lle asubiaba. El tomábao con humor e dicíalles polo altofalante:

   -Cuadra!

   Outro dos temas exitosos que se cantaban na de Pardo por aqueles días era “Mi caballo”, canción coa que os nosos avós, desbordados polas emocións, provocaron algunha que outra avalancha de xente que, segundo testemuños dos alí presentes, mesmo parecía que abaneaban os penoucos do Monte da Penouqueira, situado en fronte do salón.

Imaxe dos anos 50-60 do salón de Pardo (Cortesía de Maribel Otero)

   E así, despois de rexentar o salón de Pardo por segunda vez durante catoce anos, chegamos ata finais da década do 60, que foi cando Manolo 'de Eva' deixou o devandito salón para abrir o seu propio local, a Sala de Festas Eva, da cal falaremos máis polo miúdo na vindeira semana.

(CONTINUARÁ….)