domingo, 3 de setembro de 2023

CONTOS E LENDAS DA COSTA DE OSEIRO

  Son moitas as anécdotas que hai en torno á pendente do chamado “camiño vello”, especialmente na parte costenta do percorrido que vai dende O Seixedo, na parroquia de Oseiro, ata A Choupana, en Pastoriza. 

 Subindo, á altura de Oseiro, seica ata o mesmo Picadillo (1874-1918) pedía unha “axudiña” aos veciños da parroquia para empurrar a súa carruaxe pois, segundo conta a lenda, o cabalo deste gran (nunca mellor dito) persoeiro ás veces parábase en seco negándose a subir a costa. Os máis de 200 quilos que chegou a pesar o seu amo eran escusa dabondo para a decisión do pobre animal. Dada a retranca de Picadillo, que se ría da súa propia sombra, é doado imaxinar aqueles momentos.

 

Imaxe actual de Oseiro. A casa que ten a fachada pintada de branco foi construida en 1873

    José Riveiro Ferrín, nado en Oseiro en 1948, conta en 12 Leiras, o documental sobre as expropiacións para o Polígono de Sabón que realizamos Xosé Antón Bocixa e un servidor (podes ver 12 Leiras aquí: https://www.youtube.com/watch?v=ji29ZwUwJis) que por esta vía... “a finais dos anos 1800 viñan as carruaxes desde Corcubión ata A Coruña traendo os pasaxeiros a máis tamén os sacos da correspondencia, o correo. Viñan con seis cabalos, que facían o cambio en Vimianzo, en Baio e en Carballo e despois, desde Carballo á Coruña, xa o facían cos mesmos cabalos. Seica os cocheiros, cando as xentes do punto de partida lles pedían encargos que non requirían ningún custe económico, facían o favor sen problema. Pero cando lles encargaban artigos ou calquera cousa que había que comprar, á volta a xente preguntáballes:

-¿Pero non me trouxeches o encargo da Coruña que che mandei?

-Non... é que os encargos sen diñeiro quedan na costa de Oseiro!

Por iso este lugar era moi coñecido na parte de Bergantiños, nesa comarca este lugar era coñecido como “A Costa.”, recordaba José Riveiro Ferrín.

    Precisamente, un dos pasaxeiros destas carruaxes nomeadas por Ferrín que circulaban con frecuencia por Oseiro era na que viaxaba habitualmente o poeta Eduardo Pondal (1835-1917). Nunha destas viaxes dende as súas terras de Bergantiños ata a cidade da Coruña, atravesando o municipio arteixán e subindo a dura costa de Oseiro, onde de seguro que lle botou uns grolos de auga na fonte do Abade, o bardo bergantiñán homenaxearía ás leiteiras de Meicende cuns versos publicados en abril de 1900, primeiro na “Revista Gallega” e días despois en “El Eco de Galicia” da Habana e en “El Eco de Galicia” de Bos Aires. O poema, titulado “Vindo de Bergantiños”, di así:

Vindo de Bergantiños,

triste e convalecente,

pasei p´olo medio a medio

de Meicende garrida canto breve,

e batida decote

do seco e frío nordeste.

 

Erguendo a fenestrela

do coche, con voz deble

p´ola fatiga e tremante,

lle dixen. “Boa Meicende,

venturosa, garrida,

na tú(a) doce pendente,

cando as túas rapazas

leven á Cruña o leite,

dille que o leven bo,

ben limpo e ben pracente,

para dar forza ao bardo de Brigandsia,

que rendido se sente”.

    E que me decides da baixada? Na actualidade, se circulamos co noso coche por esta zona, temos que ir practicamente todo o percorrido A Choupana-O Seixedo pisando o freo. Naqueles tempos, nos que os camiños non eran os de hoxe, a costa pina si que era a mesma. Nestas Crónicas de Arteixo xa vos teño falado dalgún accidente como o daquel ciclista que se esnafrou cun cabalo en Oseiro, noticia publicada no xornal El Lucense: diario católico de la tarde na súa edición do 21 de xuño de 1897:

(…) el Sr. D. Felipe Altadill salió anteayer mañana a las cinco montando una máquina Opel a recorrer la carretera. La desconocía en gran parte, y al llegar a Oseiro, media legua distante de Arteijo, se dejó ir cuesta abajo, por no apreciar bien la pronunciadísima pendiente que allí existe. Parece que hasta llevaba puestos los piés en el descanso. En el centro de la cuesta había parado un caballo y contra él fué a chocar la máquina. El Sr. Altadill fué lanzado a bastante distancia quedando sin sentido. La bicicleta quedó destrozada. Las dos ruedas se hicieron dos ochos, y casi se deshizo el cuadro. Unos aldeanos recogieron al señor Altadill y lo llevaron a una casa próxima, prestándole los primeros auxilios”.

   Ese cabalo parado no centro da costa de Oseiro, ¿sería o de Picadillo? Con Picadillo todo era posible, abofé!

 

Imaxe actual da costa de Oseiro

    Outro accidente producido na nomeada baixada é este que publicamos deseguido, sinistro do que se facía eco La Voz de Galicia na primeira páxina na edición do 20 de maio de 1900:

UN VUELCO
El escaso interés, y más que nada la marcada indiferencia que se observa en la correción de tantas infracciones como a diario se cometen de lo reglamentando para la vigilancia y policía de carreteras, es causa de que por parte de los conductores de carros del país se dé lugar a accidentes que, si muchas veces no llegan a producir funestas consecuencias, es debido verdaderamente á milagro.
Ejemplo de esto es lo ocurrido anteanoche al coche correo de Corcubión, La Lealtad.
Imaxe de La Lealtad
Completamente lleno de viajeros, bajaba este vehículo la empinada cuesta de Oseiro, conducido por el mayoral Pedro Mesiego, alias Castellano.
En el lugar de la Choupana, trozo más fuerte de la pendiente, cuando con la plancha puesta y el freno apretado costaba gran trabajo contener el tiro, aparecieron de pronto atravesados en medio de la vía dos carros, que cargados de tablas caminaban en dirección opuesta. Ni la proximidad del carruaje, ni la consideración de que éste no podía detenerse, dado lo rápido de la pendiente, y de que un accidente cualquiera podría ocasionar no pocas desgracias, hicieron que se alterase lo más mínimo la cachaza de los carreteros, ni que procurasen desviarse para dejar paso al coche. 
Fonte da Choupana. Á esquerda, panorámica actual da baixada cara Oseiro
El choque era inminente. Comprendiéndolo así el mayoral, y haciéndose cargo del peligro que corrían los viajeros, hizo cuartear el tiro y que el vehículo volcase sobre una tapia situada a un lado de la carretera.
Pocos metros más abajo el coche se hubiese hecho astillas.
La maniobra intentada por el mayoral resultó tan felizmente llevada a cabo como éste se proponía.
El coche quedó tumbado sobre el muro, sufriendo sólo algunas abolladuras y la rotura de los vidrios de las ventanillas.
Entre tanto los viajeros, con el susto consiguiente, salían del vehículo volcado, los carreteros culpables del accidente prosiguieron imperturbables su camino, sin siquiera cuidarse de prestar auxilio a aquellos.
Llámanse dichos sujetos Marcelino y José Esmorís, y ambos son vecinos de Laracha.
A los pocos momentos de ocurrir el vuelco se presentó en el lugar del suceso el inspector de la empresa La Lealtad, Sr. Rojo Soto, disponiendo que los viajeros fuesen alojados y atendidos en su casa de Pastoriza, mientras tanto se enviaba a buscar otro carruaje, al cual se transbordasen aquellos con la correspondencia y equipajes. 
Andrés Rojo Soto (Foto do libro "Alcaldes de Arteixo 1836-1998" da autoría de Manuel Blanco Rey)
Antes de la una de la madrugada se hizo el transbordo, e inmediatamente reanudaron los viajeros su interrumpida marcha, sin que afortunadamente hubiera ocurrido otro contratiempo de mayor importancia.
Este suceso sugiérenos el deseo de que por quien corresponda se corrijan severamente los abusos e infracciones a que venimos refiriéndonos, impidiendo que los carros del país se sitúen en medio de las carreteras y queden así durante toda la noche, mientras sus conductores duermen a pierna suelta en cualquier taberna; que la carga sobresalga más de lo regular a ambos lados de dichos carros y que estos marchen a voluntad de los bueyes, abandonados muchas veces por sus dueños, que no se cuidan de lo que en la carretera pueda ocurrir.
Si estos y otros abusos se evitan, desaparecerá casi en absoluto el peligro que para los carruajes de ciertas dimensiones ofrece el tránsito por nuestras carreteras.

   Se consultamos a hemeroteca é doado atopar outras informacións sobre sinistros producidos nesta época na costa de Oseiro, algúns como triste protagonista a empresa de carruaxes La Lealtad, da que sabemos que se constituira nos últimos anos do século XIX con capital aportado por comerciantes e empresarios da Coruña e das vilas polas que pasaba a vía que unía a Costa da Morte coa capital provincial, entre eles o que foi banqueiro de Corcubión, Manuel Miñones Barros, en 1899.

    Estas antigas dilixencias efectuaban o traxecto A Coruña-Corcubión nunhas 10 a 12 horas. Entre tanto, poucos anos despois chegaron os vehículos a motor creándose en 1908 na Coruña a empresa Automóviles coruñeses, unha compañía de transportes que tiña por obxecto cubrir o percorrido que efectuaban as carruaxes de La Lealtad, por unha estrada que, comezada a construirse en 1850, á altura de 1910 continuaba sen completarse, orixinando moitos problemas a veciños e pasaxeiros... algúns, como podedes imaxinar, na costa de Oseiro. Prometo falar deles noutra ocasión!


FONTES:

Lamela, Luis (2017): Un siglo de transporte por carretera, La Voz de Galicia, 21 de marzo.

3 comentarios:

  1. Ola!! Moi bó artigo. A seguridade víal da época brillaba pola súa ausencia

    ResponderEliminar
  2. Boas Xabier, son iván o de Oseiro.
    Importache se poño no grupo dos veciños, os artigos pertencentes a Oseiro?

    ResponderEliminar