HISTORIA DE TRES BOTELLAS DE PLÁSTICO

   Recoñezo que sempre gustei de andar ás crebas e descubrir os achados que as correntes e a marea deixan nos areais. Xa o facía de cativo con meu avó Milio, Milio do Touciñeiro, que faleceu cando eu aínda era unha minchiña de tan só 11 anos. Encantábame percorrer a praia de Alba con él e atopar tesouriños xuntos. Mentres que o avó andaba a procura de madeira para quentar a casa no inverno, quen vos escribe ollaba pola area a ver se o mar me agasallaba con algún indio, vaqueiro, soldado ou outros xoguetes de plástico que sabe Deus o tempo que levaban dando voltas e reviravoltas no medio do océano, e a saber tamén o seu lugar de procedencia!

Imaxe das tres botellas de "Lejía Mar"

    Esos xoguetes crebeiros continúan aparecendo nos areais na contorna na que resido. Algúns son modelos dos anos 60 e dos 70 e, a decir verdade, non sei se os gardo por nostalxia ou porque me fan reflexionar sobre a gran problemática medioambiental que temos co plástico.

   O caso é que teño ducias desos pequenos xoguetes que atopei ao longo das últimas décadas nas praias de Arteixo. Mais, a parte dos indios e vaqueiros, no faiado da miña casa tamén conservo algunhas bolsas e botellas de plástico fabricadas en tempos nos que aínda non nacera (en maio cumpro medio século), plásticos que tamén atopei no noso litoral e que nalgúns casos deixan ao descuberto as vergoñas da especie humana.

Algúns dos xoguetes crebeiros que atopei no litoral de Arteixo

     Mirade, a loita global contra os plásticos polos seus duradeiros efectos contaminantes, especialmente no medio mariño, está encontrando un filón de probas nas praias da contorna tralo paso das borrascas dos últimos tempos. Logo de darlle un bo mordisco á nosa costa, de xeito moi especial ás dunas do areal de Barrañán, unha vez superado o temporal as ondas están escupindo o lixo que permanecía nas profundidades do mar ou na area agachadas durante décadas.

   Como exemplos concretos do que atopei recentemente nos areais de Arteixo, son unhas bolsas de “Leche Leyma”, a tapa dun iugur “Larsa” e unha botella da “Central Lechera Asturiana” dos anos 70 que o mar destapou no areal do Reiro, a poucos metros dun coñecido local hostaleiro que xa leva pechado varios anos.

Botella e bolsa de leite no areal do Reiro

    Mais, chegados a este punto, quérovos contar a historia de tres botellas de lixivia, que é unha boa escusa para reflexionar sobre o impacto ambiental dos plásticos grandes e pequenos. A nosa historia empezou hai certo tempo en Vigo e rematou recentemente en Arteixo, concretamente nos areais de Barrañán e de Alba, lugares onde atopei as tristes protagonistas das Crónicas de Arteixo de hoxe: tres botellas pequenas de cor azul e co seu contido gravado no propio plástico: “Lejía Mar”, da lendaria fábrica Pedramol de Vigo. As dúas que atopei en Alba estaban en perfecto estado. A de Barrañán non se conservaba tan ben. O aspecto vintage das tres botellas de lixivia chamáronme a atención e, picados pola curiosidade, buscamos documentación ao respecto. E encontrámola grazas a Antón Lois, membro da Asociación Amigas e Amigos da Terra de Vigo, concretamente no BOE que nola describía así:

“Esta dirección general, en virtud de la autorización concedida en dicha orden ministerial, ha resuelto: Primero. Autorizar a la Empresa Pedramol S.A, de Vigo, para utilizar en el envasado de la lejía Mar, fabricada por la misma, envases según el prototipo descrito en la documentación presentada ante este centro directivo, y que reúne las siguientes características: Envase en polietileno, no recuperable, baja densidad, color azul, forma botellín de 280 centímetros cúbicos de capacidad, 54 milímetros de diámetro por 152 milímetros de altura total y espesor mínimo de 0,5 milímetros de pared y fondos. Su cierre consiste en tapón roscado y anillo interior de estanqueidad. Los rótulos comerciales y reglamentarios, así como el dibujo comercial aprobado están impresos. Este envase se destinará a contener lejías en extracto de 145 gramos de cloro activo por litro”.

    A descrición encaixaba perfectamente con dúas das botellas que localizamos en Alba e en Barrañán e tamén, aquí chega o detalle relevante, coa data: 1 de agosto de 1968 e 15 de marzo de 1968 (na terceira botella non aparece ningunha data), polo que as nosas tristes protagonistas teñen apenas 52 anos. Parecería unha idade respetable mais, segundo os apuntamentos de Antón Lois, ás tres botellas aínda lles faltan uns 350 anos antes de converterse formalmente en microplástico a base da acción combinada da salinidade, raios ultravioleta e a erosión que as irán fragmentando pouco a pouco en anacos cada vez máis pequenos ata que deixarán de verse a simple vista, mas seguirán aí.

Imaxe de unha das botellas de "Lejia Mar" na que se ve a data de fabricación

   Iso en teoría, porque na práctica, no caso destas botellas concretas, xa foron retiradas da circulación vía faiado dun servidor. Gárdoas porque agora dispoño de probas físicas que teñen un enorme valor e que poderei usar para denunciar o problema medioambiental que representa a contaminación nos mares, en concreto dos plásticos.

   As tres botellas son apenas unha mínima mostra dos 200 quilos de plásticos que se verten ao mar cada segundo. Unha pequena parte do contido total de plásticos nos océanos que, segundo as informacións de Antón Lois, no ano 2050 superará en peso á totalidade da biomasa mariña, ou o que é o mesmo, que no mar teremos máis plástico que peixes. Uns grandes fragmentos que se van facendo máis pequeniños ata converterse en microscópicos e cubrirán a columna de auga e o fondo, no que por cada quilómetro cadrado de sedimentos xa podemos encontrar, anaquiño arriba anaquiño abaixo, uns 4.000 millóns de restos microscópicos.

    Cada vez que nos cepillemos os dentes ou poñamos a lavar unha prenda sintética, unhas 70.000 microesferas e microfibras de plásticos sairán ao mar. Neste momento soamente non encontramos microplásticos donde non os buscamos; donde os buscamos apareceron. Na columna de auga e sedimentos de todos os mares, en terra, no aire, nos estómagos dos peixes, dos mamíferos e, lémbrovos un pequeno detalle: somos mamíferos! Tamén xa os encontramos nos nosos corpos. Non existe neste momento, nin se espera que exista, ningunha tecnoloxía que nos permita sacar do noso planeta os microplásticos, aos que a comunidade científica se refire como a ameaza invisible. Só podemos intentar evitar que continúen aumentando.

   As tres botellas de lexivia son só unha parte deste inmenso problema. Como anécdota, comentarvos que os envases teñen un certo valor no mercado de coleccionismo donde se cotiza a bo prezo.

FONTES:

LOIS, ANTÓN. Una botella de plástico de 52 años en estado impecable. La Voz de Galicia, 28 de xaneiro de 2019.