"VAGALUME", ALGO MÁIS CA UNHA LIBRARÍA

  O pasado 30 de novembro Ofelia Ramos baixaba por última vez a persiana da súa “Librería Vagalume”. Co peche do negocio, quedaban atrás case corenta anos de inmellorable atención ao cliente e un feixe de recordos para varias xeracións de arteixáns, entre eles este humilde servidor que hoxe quere homenaxear, como non podía ser doutro xeito, a esta popular libraría.

 

Ofelia Ramos na súa Librería Vagalume pouco despois da súa inauguración (Cortesía familia Rodríguez Ramos)

   A “Vagalume” abrira as súas portas en 1985, nunha época na que os únicos establecementos deste tipo que había na capital municipal eran as dúas librarías de Amalucha (unha na Baiuca e outra na Avenida de Caión, que é a actual “Laydi”); a “Robi”, que tiña o local ao carón do que hoxe é “Reprint”; e a de Iglesias, que estaba na Avenida de Fisterra no mesmo local que actualmente ocupa Suso Peluqueros.

   O señor Francisco Ramos e a súa dona, a señora Ofelia, eran os propietarios do baixo no que se instalou a “Vagalume”, un local que inicialmente estaba previsto que fose unha tenda de roupa feminina. Eran naturais de Lugo, o señor Francisco do lugar de San Mamede (parroquia de San Mamede da Torre, Taboada) e a señora Ofelia de Goimil (parroquia de Sucastro, Monterroso). Facía pouco que voltaran da emigración. Estiveran durante trinta anos en Venezuela, país no que nacera a súa filla Ofelia, e decidiran investir parte dos aforros de tantos anos de sacrificio en Arteixo.

    A finais dos anos setenta, nun verán que pasara na terra de seus pais, Ofelia Ramos coñece nunha verbena a Alberto Rodríguez, un mozo de Taboada que en setembro do 78 xa era mestre de 5º de EXB en Oza dos Ríos. O xove docente fai o servizo militar en 1979 e posteriormente, no curso 80/81, imparte clases na Silva (Cerceda).

    A parella casa en 1981, ano no que Alberto empeza a traballar (a partir de setembro) no CEIP de Galán, que se inaugurara nesa mesma época. Neste centro ía permanecer de xeito provisional durante tres cursos dando clase en terceiro ciclo de EXB de Ciencias, que era a súa especialidade, pero tamén de Galego e Educación Física. O feito de que Alberto fora docente no municipio puido ser factor determinante para que, finalmente, apostaran pola libraría e non pola tenda de moda feminina, como estaba previsto inicialmente.

   Entre finais de 1984 e principios de 1985, xusto no momento da inauguración do establecemento que hoxe homenaxeamos nestas Crónicas de Arteixo, pecha a libraría de Robi. Curiosamente, parte do mobiliario deste negocio, como o mostrador, ía acabar na “Vagalume” que foi como bautizou a súa libraría Ofelia Ramos porque “tiñamos claro que sería un nome galego; gustounos o seu significado e como soaba”, recordaba Ofelia.

 

Primeiros tempos da libraría. Podemos comprobar que aínda non estaba construído o edificio no que está Caramelandia (Familia Rodríguez Ramos)

Imaxe tomada ao pouco de abrir a libraría. Obsérvese que o baixo  da actual  tenda "Mira Home" aínda estaba sen reformar (Familia Rodríguez Ramos)

    Aqueles eran tempos nos que polo centro de Arteixo aínda había algún que outro descampado onde, nas noites de verán, escoitábanse cantar aos grilos e a veciñanza podía ver vagalumes.

 

Imaxe tomada dende o 2º piso do edificio no que está a Librería Vagalume. O descampado do primeiro plano corresponde á praza onde está a terraza da Cafetería Play (Familia Rodríguez Ramos)

   Nos primeiros anos do negocio, a “Vagalume” era algo máis ca unha libraría. O almacén e o propio local de atención á clientela fóronse convertendo nun espazo de xogos, de actividades, nunha pequena gardería na que varias xeracións de nenos e nenas de Arteixo foron medrando ao carón de Ofelia, neneira e agarimosa coa rapazada coma poucas persoas. Quen non recorda os escaparates navideños da Vagalume? Nunha ocasión os cativos que paraban habitualmente na libraría mesmo construíran, coa axuda de Ofelia, unha gran cidade con ducias de edificos e cun tren que daba a volta por todo o escaparate.

 

Primeiros tempos da libraría (Familia Rodríguez Ramos)

    Pouco antes de abrir a libraría, Alberto obtivera o primeiro destino definitivo en Coristanco, onde permanece dende setembro de 1984 ata xuño de 1991. Posteriormente fai a especialidade de Educación Física e consegue destino nun cole no que estivera anos antes: Galán. A pegada do seu paso por este colexio aínda perdura na actualidade. Susana Lebón contounos que “en Galán había un equipo de atletismo do que foron artífices Alberto e meu pai. Cunhas condicións precarias ganáronlle campionatos a coles relixiosos. Un dos éxitos de Galán foi o obtido polo fillo do dono de Monleón, que creo que conseguira un bronce nun campionato nacional.” 

 

Alberto Rodríguez na Librería Vagalume ao pouco de abrir o negocio (Familia Rodríguez Ramos)

    Nos anos noventa Alberto e Ofelia ían ser pais de Alicia e de David, nados respectivamente en 1991 e en 1999. Mais non vaiades a pensar que o feito de ser nai acabou coa actividade dese almacén-gardaría, no que aínda se poden ver as raias coas que Ofelia marcaba os centímetros das medras da rapazada que a libreira protagonista desta crónica coidaba como unha nai. A súa filla Alicia, recorda que “os rapaciños digamos que preadolescentes ían por alí moitas veces a pasar a tarde, disfrazábanse, montaban alí as cousas para o Antroido; o almacén foi tremendo… ese almacén foi lugar de encontros, de xogos, un lugar de xuntanzas dos amigos”.

 

Á esquerda, a porta do almacén da libraría (Familia Rodríguez Ramos)

Foto tomada no almacén da libraría (Familia Rodríguez Ramos)

   E así foron pasando os anos… sobrevivindo no día a día… as chuches, as fotocopias, os xornais, os cromos… e logo, claro está, a época dos regalos de Nadal, de Reis, e o inicio do curso coa venda de libros e material escolar. O traballo nunca faltou e a sonrisa de Ofelia para os seus clientes tampouco, abofé.

    Non nos esquecemos do señor Francisco Ramos, o pai de Ofelia, que tiña algo de xenio, si, pero que foi un axudante incansable na libraría durante moitísimos anos. Tanto atendía aos clientes como axudaba a coidar dos netos. O señor Ramos pasouse moito tempo sendo compañeiro de batallas da súa filla e botaba alí o día para facerlle compaña. Alba Souto, que traballou durante varios anos na “Vagalume”, recorda con agarimo aqueles tempos. “As historias da emigración que contaba o señor Ramos encantábanme… e non esquezo o día que souben que xa era da súa confianza porque foi el quen me ensinou a facer fotocopias. E recordo a calma que traía a señora Ofelia, a muller do señor Ramos, que compensaba o torbellino do seu home”. Alba tompouco esquece “a mítica peregrinaxe de rapaces que viñan a comprar a revista Crono Motor para saber os percorridos dos Rallies de Galicia; había moita afección en Arteixo. E que dicir das colas que se facían en setembro para comprar os libros de texto, donde vías que os que viñeran como nenos no pasado agora estaban na librería como pais. E despois, os “corrillos” que se formaban entre os clientes que te poñían ao día da actualidade dos sucesos dos veciños e tamén moitas conversacións sobre política, cultura e recomendacións literarias.”

    Arteixo medraba a pasos axigantados. O asfalto e os edificios asentábanse nos lugares onde antano cantaban os grilos. A “Vagalume” era testemuño desa transformación urbanística... e tamén do crecemento de moita rapazada de Arteixo que, ano tras ano, seguía enchendo o almacén da libraría, onde pasaban as tardes facendo manualidades para montar, coma cada ano, o escaparate de Nadal ou preparaban os disfraces do Antroido.

 

Imaxe dos anos 90 tomada diante da Vagalume (Familia Rodríguez Ramos)

Imaxe dos anos 90 tomada diante da Vagalume (Familia Rodríguez Ramos)

    Despois de traballar durante cinco cursos en Galán, en setembro de 1996 Alberto consegue destino, xa só por Educación Física, no CEIP Ponte dos Brozos, onde permanece ata 2010, que fai cando pasou ao CEIP Arteixo, tamén por Educación Física. E así, nun abrir e pechar de ollos, xubílase cinco anos despois, no 2015.

    Aqueles cativos que ían, como se fose un verdadeiro centro cultural, á “Vagalume” a ler os tebeos, a facer quebracabezas, a xogar ao Monopoly ou ao Quien es quien... medraron… realizaron os seus estudos… nalgúns casos foron pais... pero iso si, non deixaron de ir á libraría onde tanto cariño recibiron naquel almacén nos que aínda se conservan as raias das súas medras. De feito, ata hai pouco, o devandito almacén continuaba sendo o centro de xuntanzas deste grupo de amigos.

   Dende a xubilación de Alberto, a Ofelia empezoulle a rondar pola cabeza a idea de xubilarse, especialmente desde que é avoa. Ese momento chegou o pasado 30 de novembro, día no que a “Librería Vagalume” baixou a persiana por última vez!

Disfruta desta nova etapa, Ofelia!