martes, 27 de agosto de 2024

A CASA DO CONCELLO CUMPRE 50 ANOS

O venres, 30 de agosto de 2024, cúmprense exactamente 50 anos da inauguración da actual Casa do Concello de Arteixo, inaugurada oficialmente o 30 de agosto de 1974. por José García Hernández (1915-2000), naquela hora ministro da Gobernación e Vicepresidente primeiro do goberno de Franco.

 

Imaxe do día da inauguración da Casa do Concello de Arteixo

   Deseguido transcribimos o que contaba ao día seguinte sobre este acto o xornal La Voz de Galicia:

El ministro de la Gobernación inauguró las casas consistoriales de Arteijo y Laracha
Aspiramos a una renovada vida municipal, ya que los Ayuntamientos son la pieza clave en la marcha de la nación”, dijo el Sr. García Hernández.
El ministro de la Gobernación y Vicepresidente Primero del Gobierno, don José García Hernández, presidió en la tarde de ayer las inauguraciones de las Casas Consistoriales de Arteijo y Laracha. Acompañaban al ministro de la Gobernación, el subsecretario de su Departamento, don León Herrero Esteban; director general de Política Interior, don José Luis Taboada García; director general de Administración Local, director general de Seguridad, gobernador civil de La Coruña, don Miguel Vaquer Salort; consejero nacional, don Nicolás Franco y Pascual de Pobil; procuradores en Cortes, don José Luis Meilán Gil y don José Manuel Liaño Flores, y otras autoridades y representaciones.
EN ARTEIJO
Al llegar la comitiva a Arteijo fueron saludados por la Corporación Municipal en Pleno, mientras un grupo de gaiteros interpretaron aires regionales. Tras la bendición de la nueva Casa Consistorial, el teniente alcalde del Ayuntamiento, don Máximo Mosquera Calvete, en nombre del alcalde que se encontraba enfermo, dio la bienvenida a las autoridades y les agradeció su presencia en el acto. Le contestó el gobernador civil que felicitó a la Corporación y al pueblo por las nuevas instalaciones e hizo saber al ministro de la Gobernación la escasez que había de secretarios de ayuntamientos, verdaderos artífices de la marcha de los municipios.
Finalmente habló el ministro de la Gobernación, don José García Hernández, que mostró su satisfacción por encontrarse presidiendo el acto. Dijo que los pueblos son el nervio de la vida nacional. “Aspiramos -añadió- a una renovada vida municipal, ya que los Ayuntamientos son pieza clave en la marcha de la nación”. Finalmente el señor García Hernández habló sobre el problema que tiene planteado la Administración Local, diciendo “que es el más importante que tiene que resolver el Ministerio de la Gobernación”.
A la salida de la Casa Consistorial, al igual que a su llegada, el pueblo congregado en aquella zona dio muestras de afecto al ministro y sus acompañantes.
LAS OBRAS INAUGURADAS
La Casa Consistorial de Arteijo es un edificio de dos plantas de 350 metros cuadrados y otra de 250 metros cuadrados, que alberga la totalidad de los servicios municipales, así como el Consejo Local del Movimiento. El presupuesto, con instalaciones, fue de 12 millones de pesetas.
El de Laracha consta de dos plantas de 280 metros cuadrados, y al igual que el anterior, alberga los servicios municipales, Consejo Local del Movimiento y Juzgado de Paz. El presupuesto fue de 3 millones de pesetas. Ambas obras han sido subvencionadas por el Servicio Central de Planes Provinciales del Ministerio de la Gobernación1.

 

AS CASAS DO CONCELLO DA BAIUCA E FIGUEIROA

    A instauración da definitiva división provincial, a través do Real Decreto de 30 de novembro de 1833, daría paso á creación das Deputacións Provinciais e ao nacemento dos Concellos tal como os coñecemos hoxe e, segundo nos conta Xosé Fariña Jamardo na súa obra “Os Concellos Galegos”, o de Arteixo xa figura coas mesmas trece parroquias que agora ten no proxecto que a Deputación publica no BOP n.º 115 do 23 de abril de 1836, un municipio arteixán que tería a súa primeira Casa Consistorial nunha pequena vivenda da Baiuca e como primeiro alcalde a Juan Antonio Souto, veciño de Figueiroa nado en 1780 que estaría ao frente da primeira Corporación Municipal entre setembro de 1836 e maio de 1837.

    En 1840, durante o mandato do alcalde Ramón Bermúdez de Castro, que era natural da vila de Regla (Cuba) e tiña domicilio en Sorrizo, a Casa do Concello trasládase á aldea de Figueiroa por mor das reducidas dimensións da da Baiuca, lugar que antigamente parece ser que era coñecido como Pasacondia. Polo que nos conta Manuel Blanco en “Alcaldes de Arteixo”, a nova Casa Consistorial, que vén sendo a Casa dos de Borrazás, o pazo que hoxe ocupan os Maceiras López (prezada familia dun servidor), tiña todo o necesario...”para sala capitular, oficinas para el Ayuntamiento, despacho para el Alcalde y, aún, sitio para cárceles (esta casa perteneció a los herederos de José Navas); en realidad se trataba de buscar una comodidad para el propio Alcalde (era de frágil salud) ya que le quedaba más próxima a su domicilio”2.

    Ao ano seguinte, en 1841, con José González ao fronte da alcaldía, a Casa do Concello trasládase de Figueiroa, onde Antonia Maceiras (muller do Secretario Municipal, Manuel Rodriguez de Pazos) tiña unha taberna, á vivenda da Baiuca no que estivera anteriormente, pagando un prezo de aluguer de 200 reais ao ano.

 

Pazo de Figueiroa, sede do Concello en 1840

    Pascual Madoz non nos ofrece ningunha información sobre o consistorio municipal de Arteixo no seu Diccionario xeográfico editado en 1850, mais, pola contra, na xeografía de Carreras aparece que está na Baiuca, unha Casa que non podemos confirmar se é a n.º 19 deste lugar que o concello adquiriu no cuarto mandato de Manuel Añón Leal, alcalde entre 1857 e 1866, previa autorización do Gobernador Civil , pagando por ela ao seu propietario, Juan Tiometeo Taboada, a cantidade de 3.498 escudos.

    Aproximadamente polo ano 1880, despois de pasar por tres ou catro casas alugadas, sempre na Baiuca salvo o breve espazo que se asentou en Figueiroa, o concello adquire en propiedade un inmoble que sería reformado en 1953. A inauguración da obra do novo concello, que era o edificio que había cerca do estanco da Travesía de Arteixo, fora retratada polo fotógrafo Alberto Martí Villardefrancos e asistiran persoeiros de relevancia da sociedade coruñesa daquel entón como o gobernador civil Pardo de Santillana e o locutor e director de Radio Nacional de España, Enrique Mariñas. 

 

Imaxe do edificio que foi a Casa do Concello ata 1973

    Julio Mancebo, un dos nenos arteixáns daqueles anos 50, escribiu no seu blog “A miña Baiuca” as súas lembranzas sobre aquel edificio do seguinte xeito: “Ó outro lado da corredoira estaba o “ayuntamiento”, pois así lle chamabamos naquel tempo. Era un dos contados edificios de dous pisos. O baixo só se abría o día que medían ós quintos. Subindo unha escaleira moi empinada chegabas ó primeiro, onde estaba o xulgado no que traballaba Ramiro, o home de Nieves Salvadores, e un escribinte que se chamaba Juan Manuel. Cando éste marchou, sustituiuno Moncho Elespe “Pachá” quen, anos despois, casaría con unha moza da Catuxa. No segundo piso estaban as oficinas do concello. Alí atopabas a Julio do Perillón, a Fino da Sra. Julia e o seu irmán Totos. Non teño case memoria de ver alí a D. Santiago Astray, que era o secretario. A verdade é que de neno poucas veces subín, porque non tiña a que ir. Recordo que tanto Julio coma Fino escribían con pluma porque aínda non chegaran os bolígrafos. Tamén recordo a Totos escribindo á máquina con poucos dedos pero a moita velocidade. Na parte traseira do ayuntamiento estaba o calabozo”. 

 

Imaxe de Alberto Martí do acto da inauguración das obras de 1953

    Estamos xa nos 70. Arteixo, a raiz da construcción do Polígono de Sabón, medra considerablemente e, como as instalacións municipais non van da man do progreso, decídese construír unha nova Casa do Concello, proxecto que aparece publicado no BOP do 28 de xuño de 1971: Aprobado inicialmente el proyecto de Casa Consistorial y zona ajardinada, por término de un mes se abre información pública con respecto al mismo y documentos anejos de examen y reclamaciones procedentales. Por el proyecto aludido, resultan afectadas de expropiación las siguientes fincas: Número 1.-Propietario: Don Victoriano Marnotes Barbeito. Nombre de la finca: “Horta da Casa”. Superficie: 714 m². Linderos: Norte, casa y huerta de Estrella Pardo Rey; Sur, finca rústica de doña María de los Dolores Iglesias Mosquera; Este, carretera de La Coruña-Finisterre; y Oeste, finca de doña Rosario Marnotes Barbeito. Emplazamiento: Bayuca. Número 2.- Propietario: Doña María de los Dolores Iglesias Mosquera. Nombre de la finca: “Huerta”. Superficie: 708´10 m². Linderos: Norte, finca de don Victoriano Marnotes Barbeito; Sur, finca de don Juan Antonio Naya Lafuente; Este, carretera general La Coruña-Finisterre; y Oeste, finca de la misma propietaria. Emplazamiento: Bayuca”.

    Un incendio en 1973 do outro concello, que o deixaría practicamente inservible, levaría a que varios funcionarios municipais tiveran que traballar no novo durante algúns meses nunha situación máis que precaria..."Estivemos meses traballando no novo edificio que estaba en obras. Recordo que non tiñamos fiestras e que para subir á segunda planta non había escaleiras. Era unha rampla de ladrillos. No inverno había que ir a traballar coma se foramos á neve”, lembraba Avelino Moreiras, un daqueles funcionarios.

    O actual consistorio inauguraríase durante o mandato de Víctor García Villaronga, Subteniente da Garda Civil e alcalde de Arteixo dende marzo de 1971 ata o verán de 1974. Mais, segundo informaban os medios da época, como o máximo mandatario do municipio se encontraba enfermo, o daquela tenente alcalde Domingo Máximo Mosquera Calvete “Pitos”3 foi o que estivo presente no acto de inauguración da nova Casa do Concello, un edificio que sería reformado varias veces e que este venres cumpre o seu 50 aniversario.

 

A actual Casa do Concello nos anos 70

_________

1 Vid. La Voz de Galicia, 31 de agosto de 1974, páxina 27.

2 Vid. La Voz de Galicia, 31 de agosto de 1974, páxina 27. Vid. Manuel Blanco Rey ( 1998) Alcaldes de Arteixo (1836-1998), Concello de Arteixo, páxina 26.

3 Domingo Máximo Mosquera Calvete “Pitos”, ía ser alcalde de Arteixo dende os últimos días do verán de 1974 ata xaneiro de 1975,

4 comentarios: